Πολλοί θα θυμούνται ότι η μεταρρυθμιστική αυτή επιλογή συνάντησε την άκαμπτη και μυωπική αντίδραση του διπλωματικού κλάδου στο ΥΠΕΞ, που συνοψίζεται στην δημόσια ανακοίνωση του συνδικαλιστικού τους οργάνου (ΕΔΥ) ήδη από το 2002 ότι θα πρέπει να καταργηθούν οι οικονομικοί διπλωμάτες (ΟΕΥ) διότι στο ΥΠΕΞ οι μόνοι που μπορούν να ασκήσουν καθήκοντα εκτελεστικών δημοσίων υπαλλήλων είναι οι ίδιοι οι υπάλληλοι του διπλωματικού κλάδου.
Το αποτέλεσμα αυτής της συστεμικής αντίδρασης, ήταν η διάσπαση των σχετικών αρμοδιοτήτων και η τεράστια καθυστέρηση για την θεσμική ολοκλήρωση αυτής της απόφασης, κατά δύο ολόκληρα έτη μετά, όταν τον Νοέμβριο του 2003 επιτέλους ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος. Έπρεπε επίσης να περάσουν σχεδόν ακόμη τρία έτη (2006) για να εκδοθούν τα σχετικά εκτελεστικά Προεδρικά Διατάγματα.
Δυστυχώς, όμως, μόλις ένα χρόνο αργότερα (Μάιος 2007), κάτω από την συνεχή και ασφυκτική πίεση του διπλωματικού κατεστημένου, η τότε Υπουργός κ. Μπακογιάννη ενέδωσε στις πιέσεις και στον Οργανισμό του Υπουργείου Εξωτερικών θεσμοθετήθηκε η προοδευτική κατάργηση των οικονομικών διπλωματών(ΟΕΥ), με την απαγόρευση των προσλήψεων τους μέσω της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης και η μελλοντική υποκατάσταση τους από υπαλλήλους του διπλωματικού κλάδου. Οι τελευταίοι θα ασκούσαν ευκαιριακά καθήκοντα οικονομικών διπλωματών! Η θεωρητική βάση αυτής της επιλογής υπήρξε το ψευδο-επιστημονικό συμπέρασμα μιας ομάδας εργασίας αποτελούμενης βασικά από πρέσβεις: το αντικείμενο της οικονομικής διπλωματίας είναι συνεχώς ανερχόμενο και για το λόγο αυτό θα πρέπει να ανατεθεί στους υπαλλήλους του διπλωματικού κλάδου. Ουδεμία λέξη για ανάγκη εξειδίκευσης, η οποία παρέχει προστιθέμενη αξία στο αντικείμενο.
Εν συνεχεία (2010) καταργήθηκε ο διακριτός προϋπολογισμός που υφίστατο για τις υπηρεσίες που ασκούσαν τα καθήκοντα και τις αρμοδιότητες (ιδιαίτερα των Γραφείων ΟΕΥ – Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων στο εξωτερικό), που είχαν μεταφερθεί το 2002 και που ανήρχετο σε λιγότερο από το 10% του συνολικού προϋπολογισμού τουΥΠΕΞ. Σήμερα εναπομένουν 150 περίπου οικονομικοί/εμπορικοί διπλωμάτες (ΟΕΥ) και εξ αυτών πάνω από το 40% βρίσκονται καθηλωμένοι στην Αθήνα, ενώ τα 60 Γραφεία ΟΕΥ στο εξωτερικό είναι σε πορεία διάλυσης, λόγω υποστελέχωσης και ανυπαρξίας προϋπολογισμού.
Με την επέλευση της οικονομικής κρίσης και την συνειδητοποίηση της σημαντικότητας του σχεδιασμού της εξωτερικής οικονομικής πολιτικής, της άσκησης της οικονομικής διπλωματίας και της αναβάθμισης της υποστήριξης των ελληνικών εξαγωγών προϊόντων και υπηρεσιών και βέβαια της προσέλκυσης ξένων επενδύσεων η Κυβέρνηση έθεσε σαν σημαντικό στόχο την αναβάθμιση αυτών των υπηρεσιών. Η ομάδα των ολλανδών εμπειρογνωμόνων στα πλαίσια της TASK FORCE γρήγορα εντόπισε τις αδυναμίες: πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων, μικρός αριθμός οικονομικών διπλωματών, υποστελέχωση των Γραφείων ΟΕΥ στο εξωτερικό.
Όμως η συντεχνιακή αντίληψη που εξακολουθεί να επικρατεί σε τμήμα του διπλωματικού κλάδου θεώρησε «έξυπνη» ιδέα την έξοδο της οικονομικής διπλωματίας και του ειδικευμένου σώματος των οικονομικών διπλωματών από το ΥΠΕΞ, προκειμένου με αυτόν τον τρόπο να εμφανίσει μείωση δομών, χωρίς να αλλάξει τίποτε στο Υπουργείο!
Έτσι, φαίνεται ότι επελέγη από την Κυβέρνηση το plan B. O κ. Χατζηδάκης παρουσία του Πρωθυπουργού κ. Σαμαρά στις 9 Ιανουαρίου ανακοίνωσε την μεταφορά στο ΥΠΑΝ, όλων των σχετικών αρμοδιοτήτων και του σώματος των οικονομικών διπλωματών, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας σύγχρονος και αποτελεσματικός κρατικός μηχανισμός που και με την δημιουργία ενός νέου Οργανισμού Εξωστρέφειας (που θα αντικαταστήσει τον ΟΠΕ και το Invest in Greece) με σκοπό τον στρατηγικό σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υποστήριξη στο παγκόσμιο διεθνοποιημένο περιβάλλον των ελληνικών εξωστρεφών επιχειρήσεων.
Η εμπειρία αυτής της χαμένης για την ελληνική οικονομική εξωστρέφεια δεκαετίας είναι ότι, αυτή τη στιγμή, κορυφαία προτεραιότητα για την χώρα είναι η σωστή ανασυγκρότηση των δομών υποστήριξης της εξωστρέφειας και δευτερευόντως σε πιο υπουργείο θα υπάγονται. Εξ άλλου διεθνώς αυτές οι υπηρεσίες ανήκουν είτε στα οικονομικά Υπουργεία είτε στα Υπουργεία Εξωτερικών.
Δεν είναι ώρα αναζήτησης ευθυνών, αλλά ώρα ανασυγκρότησης και δημιουργίας. Ας αξιοποιήσουμε την τεχνογνωσία των Ολλανδών εμπειρογνωμόνων (που μέχρι σήμερα έχουν προσφέρει σημαντικό έργο) για την επεξεργασία και εισαγωγή νέων μεθόδων και διεθνώς αναγνωρισμένων καλών πρακτικών και την στήριξη που παρέχει η TASK FORCE στην οικοδόμηση και στην χρηματοδότηση των νέων δομών. Το μόνο που χρειάζεται είναι η πολιτική βούληση, που σήμερα φαίνεται ότι υπάρχει.
Χρήστος Φαρμάκης
Σύμβουλος ΟΕΥ – Μέλος του ΔΣ της ΕΝΔΥ ΟΕΥ
(οι απόψεις που διατυπώνονται εδώ είναι αυστηρά προσωπικές )