Αυτά είναι για την ώρα ψιλά γράμματα. Πρέπει να συμφωνήσουμε στα χοντρά - πόσο είναι το χρέος. Για να δούμε πόσο αντέχουμε να πληρώνουμε, με τι όρους και για ποιά ποσοστά του χρέους αντέχουμε να βγούμε στις αγορές, τι να διαπραγματευθούμε με τους δανειστές. Ας ορίσουμε λοιπόν τη βάση.
Τέλος 2016 το ονομαστικό χρέος ήταν €326.4 δις. Υπάρχουν και στοιχεία κρυφού χρέους ή χρέους εν αναμονή. Οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου, κάπου €7.5 δις (ήταν €9.5 δις τον Ιούλιο), θα γίνουν χρέος όταν πληρωθούν. Το ίδιο και τα €930 εκατ που έχουν τραβηχτεί από το λογαριασμό ΔΝΤ. Το ίδιο και οι καταπτώσεις εγγυήσεων του δημοσίου (σήμερα €14 δις εγγυήσεις, καταπτώσεις μισό δις το χρόνο). Το ίδιο και οι συσσωρευμένοι τόκοι της περιόδου χάριτος που λήγει το 2022. Χωρίς να έχω τη δυνατότητα να μπω σε λεπτομέρειες διαχείρισης των "ισολογισμών των δανειστών", τα βγάζω (τα συσσωρευμένα) κάπου €42 δις αν κεφαλαιοποιηθούν το 2022 με τους όρους των δανείων όταν δόθηκαν. Με μόνο €4 δις καταπτώσεις των εγγυήσεων, το σημερινό χρέος χωρίς να αυξηθεί ούτε δεκαράκι εν τω μεταξύ, θα είναι κάπου €381 δις σε μερικά χρόνια, όταν σκάσουν τα φασούλια. Έναντι αυτού του βουνού, θα έχουμε μια μείωση €6 δις όταν ανακτηθεί η συμμετοχή στις τράπεζες. Βάση αναφοράς λοιπόν είναι €375 δις. Για όσους παραμένουν στη λογική βιωσιμότητας του χρέους επί τη βάσει του δείκτη (χρέος)/(ΑΕΠ), όταν προτείνουν πολιτικές ας έχουν αυτό ως βάση - δηλαδή, εάν δεν δημιουργείται νέο χρέος, το όριο του Μάαστριχτ θα επιτευχθεί με υπερτριπλασιασμό του ΑΕΠ, κάθε ενδιάμεσο κριτήριο (120% της "παραδοσιακής" ευρωπαϊκής βιωσιμότητας, το συμβολικό 100%, ή όποιο άλλο) αντιστοιχεί σε κάποιο ΑΕΠ (άρα σε επιθυμητές πολιτικές ανάπτυξης και πληθωρισμού για το χρόνο που μπορεί να επιτευχθεί).
Η φράση κλειδί είναι "εάν δεν δημιουργείται νέο χρέος". Δηλαδή, τα πρωτογενή πλεονάσματα καλύπτουν το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους - και δεν υπάρχει πρόβλημα αναχρηματοδότησης. Κάθε πρόταση για μειωμένο πρωτογενές πλεόνασμα, αυξάνει το χρέος. Κάθε πρόταση ανταλλαγής χρέους, εάν δεν βρεθεί χρηματοδότης, ενέχει κόστος. Η έξοδος στις αγορές, αυξάνει το κόστος εξυπηρέτησης. Δυστυχώς, θαύματα δεν γίνονται.
Η φιλολογία περί εκρηκτικής ανάπτυξης, αγνοεί το πρόβλημα του τραπεζικού συστήματος (πέραν της υπόθεσης πως το ελληνικό πολιτικό προσωπικό και οι θεσμοί μπορεί να λειτουργήσουν αναπτυξιακά από τη μια μέρα στην άλλη). Στην καλύτερη των περιπτώσεων, λειτουργούν τραπεζικό σύστημα θα έχουμε σε τρία χρόνια.
Αναφέρθηκα στην πρόταση Στουρνάρα ως "ρεαλιστική". Προβλέπει πρωτογενές πλεόνασμα 3.5% μέχρι το 2021 και 2% από το 2022 και μετά - όμως με διακανονισμό του συσσωρευμένου χρέους από την περίοδο χάριτος και την παράτασή της. Μέχρι το 2022 θα έχουν εξοφληθεί τα περισσότερα από τα "ακριβά" δάνεια (ΔΝΤ, ομόλογα ΕΚΤ - μέχρι 4.9%), οπότε η ενδεχόμενη έξοδός μας στις αγορές δεν θα έχει επιβαρύνει το κόστος εξυπηρέτησης. Με την επιστροφή σε κανονικότητα με την ΕΚΤ, το κόστος του βραχυπρόθεσμου δανεισμού θα έχει πέσει πάνω από δύο ποσοστιαίες μονάδες.
Το κλειδί λοιπόν είναι η τύχη του συσσωρευμένου χρέους από τους τόκους της περιόδου χάριτος και η παράτασή της κατά τουλάχιστον οκτώ χρόνια. Αυτός είναι ο διακανονισμός χρέους που χρειάζεται να γίνει. Είναι και η μόνη διαπραγμάτευση που μπορεί κάπου να καταλήξει γιατί το πλαίσιο είναι καθαρό. Δεν είναι δυνατόν να αναμένουμε ότι μπορεί να πεισθεί οποιοσδήποτε για επέκταση (ανάπτυξη συν πληθωρισμός) του ΑΕΠ της τάξεως του 7% για δεκαπέντε χρόνια - και μάλιστα χωρίς τραπεζικό σύστημα.
Ευθύνη όλων όσοι παρεμβαίνουν στο δημόσιο διάλογο είναι ο ρεαλισμός και το εφικτό των προτάσεων.