Όλος αυτός ο πανικός της τελευταίας στιγμής θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί. Τα τελευταία δύο χρόνια το Westminster κράτησε μια γενικά απαξιωτική στάση απέναντι στο ενδεχόμενο διάσπασης και θεώρησε την παραμονή της Σκωτίας δεδομένη. Η καμπάνια υπέρ της ενότητας ήταν βαρετή, συχνά υποδεικτική και κατάφερε μάλλον να εξοργίσει τους Σκωτσέζους παρά να τους πείσει. Η κυβέρνηση έριξε όλο το πολιτικό βάρος στο ενδεχόμενο αποχώρησης της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση αγνοώντας, είτε από επιλογή είτε από απερισκεψία, πως αυτή η θέση μπορεί να της στοιχίσει ένα κομμάτι της χώρας. Ένα από τα κύρια επιχειρήματα του Yes Scotland ήταν πως η Σκωτία δεν θέλει να είναι εντός Μεγάλης Βρετανίας και εκτός ΕΕ και η αντιευρωπαϊκή ρητορική της Αγγλίας μάλλον βοήθησε να ανεβεί το ποσοστό όσων ήθελαν ανεξαρτησία.
Έτσι, λίγο πριν τη μεγάλη απόφαση, οι πολιτικοί αρχηγοί είναι έντρομοι γιατί τα κόστη της διάσπασης θα είναι μεγάλα σε εθνικό, κομματικό αλλά και προσωπικό επίπεδο. Αν και οι Tories επωφελούνται από την ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας (γιατί η επιρροή τους εκεί είναι μικρή κι έτσι θα κερδίσουν πιο εύκολα τις γενικές εκλογές του 2015) ο ίδιος ο Cameron θα αναγκαστεί να αποχαιρετήσει την αρχηγία του ήδη διασπασμένου κόμματός του και θα μείνει στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός που έχασε τη Σκωτία.
Οι Εργατικοί, από την άλλη, θα στερηθούν τις 41 έδρες που βγάζουν εκεί και δύσκολα θα καταφέρουν να εξασφαλίσουν πλειοψηφία στις εκλογές του 2015. Συνεπώς, πιθανότατα θα μείνουν εκτός κυβέρνησης για άλλη μια φορά και ο Ed Milliband θα αποτελέσει παρελθόν. Κάτω από τις πιέσεις του ήδη εξαγριωμένου εκλογικού κοινού, και με το ευρωσκεπτικιστικό λόμπυ των Tories να ζητάει αδιαπραγμάτευτη έξοδο από την ΕΕ, το εναπομείναν Ηνωμένο Βασίλειο θα ακολουθήσει μια μάλλον δεξιά και ξενοφοβική πολιτική και πολύ πιθανό να αποχωρήσει τελικά από την Ευρώπη, εξέλιξη που θα έβρισκε αντίθετους τους μετριοπαθείς του κόμματος.
Αλλά ακόμη και μια σαρωτική νίκη των Συντηρητικών δεν μειώνει το πολιτικό κόστος που θα πληρώσει η χώρα γενικότερα. Όποιος κι αν κερδίσει τις εκλογές του ερχόμενου Μαΐου κι ό,τι απόφαση κι αν παρθεί σχετικά με την ΕΕ, η Μεγάλη Βρετανία, άνευ Σκωτίας πλέον, θα χάσει σε επιρροή και κύρος στα διεθνή φόρουμ και τις διεθνείς διαπραγματεύσεις. Κι αυτό είναι κάτι που όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν επιθυμεί.
Τα προβλήματα για τη Σκωτία θα είναι επίσης μεγάλα. Ως γνωστόν, δεν υπάρχουν σαφείς απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, όπως το αν και πότε θα ενταχθεί η χώρα στην ΕΕ, τι θα γίνει με το σύστημα υγείας, ποιά θα είναι η συμμετοχή του νέου κράτους στο Βρετανικό χρέος ή πως θα λειτουργούν οι ένοπλες δυνάμεις. Και βέβαια, δεν έχει λυθεί το μείζον ζήτημα του τι νόμισμα θα υιοθετηθεί μετά τη διάσπαση. Αν και ο Alex Salmond (Πρώτος Υπουργός του Σκωτσέζικου Κοινοβουλίου και αρχηγός του Scottish National Party) επιμένει πως η Σκωτία θα κρατήσει τη Λίρα, έχει παραλείψει να εξηγήσει σε όσους ψηφίζουν πως σε αυτή την περίπτωση η χώρα θα εξακολουθήσει να ελέγχεται από την Κεντρική Τράπεζα της Αγγλίας και άρα η ανεξαρτησία θα είναι εν πολλοίς δώρον άδωρον. Το ίδιο ασαφείς είναι και οι υπόλοιπες τοποθετήσεις του κινήματος Yes Scotland.
Και είναι σημαντικό να σημειωθεί πως το αποτέλεσμα της ερχόμενης Πέμπτης θα επηρεαστεί και από ανθρώπους που δεν έχουν άλλη σχέση με τη χώρα, εκτός από το ότι τυγχάνει να είναι αυτή τη στιγμή κάτοικοί της. Δικαίωμα ψήφου στο δημοψήφισμα έχουν μόνο όσοι Σκωτσέζοι, Βρετανοί, πολίτες της ΕΕ και της Κοινοπολιτείας ζουν στη Σκωτία, έστω και προσωρινά. Αυτό σημαίνει πως άνθρωποι που βρίσκονται εκεί μόνο για λίγα χρόνια ή και μήνες έχουν λόγο για το μέλλον της χώρας, δικαίωμα που στερείται από όσους Σκωτσέζους ζουν στην υπόλοιπη Βρετανία.
Οι Σκωτσέζοι, λοιπόν, βρίσκονται εγκλωβισμένοι ανάμεσα σε έναν κακό, και συχνά εξοργιστικό, χειρισμό του θέματος από τη Βρετανική Κυβέρνηση και ένα επίφοβο κίνημα που επικαλείται το συναίσθημα χωρίς να προσφέρει συγκεκριμένες λύσεις, ενώ το μέλλον της χώρας τους εξαρτάται εν μέρει και από ανθρώπους που δεν είναι υποχρεωμένοι να μείνουν για να υποστούν τις συνέπειες. Και με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν πως η αναμέτρηση της 18ης Σεπτεμβρίου θα είναι στήθος με στήθος, η λύση θα μάλλον δοθεί από το 10% αναποφάσιστων που ακόμα δεν έχει πειστεί ούτε από τους μεν ούτε από τους δε.
Αν η Σκωτία ψηφίσει υπέρ της ενότητας δεν θα το κάνει από αγάπη για το Ηνωμένο Βασίλειο αλλά από φόβο για το τι μπορεί να συμβεί αν μείνει εκτός. Αν πάλι ψηφίσει υπέρ της ανεξαρτησίας, θα είναι γιατί το συναίσθημα υπερίσχυσε της λογικής. Και στις δύο περιπτώσεις η Μεγάλη Βρετανία θα πρέπει να αναθεωρήσει τους χειρισμούς της αν θέλει πραγματικά να παραμείνει Μεγάλη. Διότι υπάρχει ένα ειρωνικό κενό όταν ζητάς ευρωπαϊκή διάσπαση και αυτονομία από τη μια, αλλά αρνείσαι την επιθυμία κάποιου να απαιτήσει το ίδιο από εσένα. Κι όλα αυτά, τη στιγμή που ο υπόλοιπος κόσμος πλήττεται σοβαρά από διασπαστικές τάσεις τις οποίες, ως Δύση, καταδικάζεις.