Γιατί όμως η δημογραφική σμίκρυνση θεωρείται πρόβλημα γενικά στην ευρύτερη περιοχή μας, αλλά αποτελεί και θέμα τεράστιας σημασίας για τη χώρα μας; Ενδεικτικά, παρακάτω αναφέρουμε ορισμένα από τα πιθανά μακροπρόθεσμα αποτελέσματά της, όταν πλέον η "δημογραφική πυραμίδα" θα έχει εξελιχθεί, με το πέρασμα του χρόνου, σε.. ρόμβο ή ακόμη και σε αντίστροφη πυραμίδα:

• Μεγάλου μεγέθους οικονομικά προβλήματα και αδυναμία διατήρησης κοινωνικού κράτους: ένας ασύμμετρα περιορισμένος πληθυσμός νέων εργαζομένων θα καλείται να σιτίζει με την εργασία του έναν ασύμμετρα εκτεταμένο αριθμό συνταξιούχων πολιτών.
• Αδυναμία της -γεροντικής πλέον- ελληνικής κοινωνίας να "προχωρήσει", να "αυτομεταρρυθμιστεί". Ένα από τα πρακτικά απότοκα αυτής της εξέλιξης είναι η μαζική μετανάστευση των πιό δυναμικών στοιχείων της νεολαίας στο εξωτερικό και η παραμονή τους εκεί (brain drain - και όχι μόνο για οικονομικούς λόγους).
• Η ένταξη των μεταναστών στην ελληνική κοινωνία θα αποδεικνύεται όλο και δυσκολώτερη. Πέρα από τον καθαρά αριθμητικό παράγοντα, μια ηττημένη κοινωνία που έχει πάρει την "κάτω βόλτα" δεν προσφέρει κίνητρα, αλλά αντικίνητρα για την υιοθέτηση της εθνικής της ταυτότητας και την πλήρη ενσωμάτωση και αφομοίωση των μεταναστών.
• Δυσχεραίνει την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, αφού συνδυαζόμενη η δημογραφική συρρίκνωση με τον εγκεντρισμό στα μεγάλα αστικά κέντρα -και κατ’ εξοχήν σε αυτό των Αθηνών- τα σύνορα μένουν "αφύλαχτα" από εντόπιους πληθυσμούς, με ακόμα και τον παραμικρό "εποικισμό" να μπορεί να ανατρέψει τις πληθυσμιακές ισορροπίες στην εκάστοτε ακριτική περιοχή (περίπτωση Θράκης, νησιών Ανατολικού Αιγαίου, κλ.π.).
• Ενθαρρύνει την δημιουργία αποσχιστικών τάσεων, αφού σε περιοχές με ιδιαίτερη οικονομική (παραγωγική ή τουριστική) δραστηριότητα και σε εποχή δημογραφικής κατακρήμνισης το ερώτημα "γιατί να ταΐζουμε εμείς εδώ την κοινωνία των Αθηνών" μετατρέπει τον τοπικισμό σε αποσχιστική τάση. Ψήγματα τέτοιων τάσεων, οσοδήποτε μικρά, μα ενδεικτικά του τί μπορεί να συμβεί αν γιγαντωθούν, έχουν παρουσιασθεί στην Κρήτη, στην Κέρκυρα κ.λπ.
• Για το τί πολιτικό προσωπικό θα αναδεικνύει και θα ψηφίζει μια συνολικά γερασμένη κοινωνία δεν το συζητάμε καν. Αυτό αποτελεί ήδη σήμερα μέρος του προβλήματός μας - και ήδη σχετίζεται, ως ένα βαθμό, με την δημογραφική γήρανση.

Μελετώντας τα ιστορικά στοιχεία του δείκτη γονιμότητας στην Ελλάδα, διαπιστώνουμε ότι την περίοδο 1960-1981 είχε μέση τιμή ίση με 2,3 παιδιά ανά γυναίκα σε ηλικία γονιμότητας, την περίοδο 1982-1988 είχε μέση τιμή ίση με 1,5 παιδιά, την περίοδο 1989-1999 είχε μέση τιμή ίση με 1,2 παιδιά, την περίοδο 2000-2009 είχε μέση τιμή ίση με 1,5 παιδιά και την περίοδο 2010-2017 έχει μέση τιμή ίση με 1,2 παιδιά ανά γυναίκα σε ηλικία γονιμότητας. Έτσι, όπως προκύπτει από τα στοιχεία αυτά, η οικονομική κρίση και ύφεση στη χώρα μας ανέκοψε την αυξητική τάση του δείκτη γονιμότητας. Οι δύο αυτές μεταβολές (προσδόκιμο ζωής και δείκτης γονιμότητας) οδήγησαν αναπόφευκτα, στην Ελλάδα -και στην Ευρωπαϊκή  Ένωση-, στη διεύρυνση της δημογραφικής γήρανσης, δηλαδή στην αύξηση του ποσοστού των ηλικιωμένων ατόμων στον συνολικό πληθυσμό, με αποτέλεσμα στο μέλλον η επίδρασή της σε χαμηλούς ρυθμούς μεταβολής του ΑΕΠ να είναι αναπόφευκτη. Στο πλαίσιο αυτών των δυσμενών πληθυσμιακών εξελίξεων και των επιπτώσεών τους, μεταξύ των άλλων, στην οικονομία και την απασχόληση, διαπιστώνουμε ότι το έτος 2016 μειώθηκε ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας κατά 26.000 άτομα, καθώς και ο πληθυσμός των παραγωγικών ηλικιών (15-64 ετών) κατά 80.000 άτομα.

Αντίστοιχα, σύμφωνα με τις πρόσφατες (Eurostat, 07/2017) προβολές του πληθυσμού στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής  Ένωσης διαπιστώνεται ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα, από 10,8 εκατομμύρια άτομα το έτος 2015, θα μειωθεί σε 8,3 εκατομμύρια άτομα το έτος 2060 και σε 7,2 εκατομμύρια άτομα το έτος 2080. Αντίθετα, σε πρόσφατη (08/2017) έρευνα για το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης του Ινστιτούτου του Βερολίνου για τον Πληθυσμό και την Ανάπτυξη, εκτιμάται ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα, από 10,8 εκατομμύρια άτομα το έτος 2015 θα μειωθεί σε 8,9 εκατομμύρια άτομα το έτος 2050 (μείωση 18%), με δείκτη γονιμότητας 1,3 παιδιά ανά γυναίκα. Πιό συγκεκριμένα, στο πλαίσιο των προβολών του πληθυσμού της Eurostat (07/2017), η επεξεργασία των σχετικών στοιχείων οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο πληθυσμός στην Ελλάδα σε ηλικία εργασίας (15-64 ετών) εκτιμάται σε 4,450 εκατομμύρια άτομα το έτος 2060 και σε 3,926 εκατομμύρια άτομα το έτος 2080, από το επίπεδο των 6,9 εκατομμυρίων ατόμων σήμερα. Ο πληθυσμός άνω των 65 ετών εκτιμάται σε 2,920 εκατομμύρια άτομα το έτος 2060 και σε 2,430 εκατομμύρια άτομα το έτος 2080, από 2,3 εκατομμύρια άτομα σήμερα. Τέλος, ο παιδικός πληθυσμός (0-14 ετών) εκτιμάται σε 923.800 άτομα το έτος 2060 και σε 907.100 άτομα το έτος 2080, από το επίπεδο των 1,6 εκατομμυρίων ατόμων σήμερα.

Οι αρνητικές αυτές δημογραφικές προοπτικές στην Ελλάδα, σύμφωνα με τη διεθνή και ευρωπαϊκή επιστημονική έρευνα, συνηγορούν στη μείωση της παραγωγικότητας της ελληνικής οικονομίας καθώς και με τους χαμηλούς ρυθμούς μεταβολής του ΑΕΠ, εξαιτίας της εξάλειψης της δημογραφικής ώθησης (demographic tail wind) που δίνει στις οικονομίες ο μεγάλος πληθυσμός ατόμων νεαρής ηλικίας που βρίσκονται στην κορύφωση της παραγωγικότητάς τους. Παράλληλα, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, σύμφωνα με τις ίδιες προβολές του πληθυσμού (Eurostat, 07/2017) των κρατών-μελών, διαπιστώνεται η διαμόρφωση μιας Ευρώπης δημογραφικά διαιρεμένης, με την έννοια της μείωσης του πληθυσμού των χωρών της Ανατολικής και Μεσογειακής Ευρώπης και της αύξησης του πληθυσμού (εκτός της Γερμανίας, η οποία προβλέπεται το έτος 2080 να έχει πληθυσμό 77,8 εκατομμύρια άτομα, από 81,2 εκατομμύρια άτομα το  έτος 2015, λόγω του υψηλού επιπέδου υπογεννητικότητας και αύξησης της γήρανσης του πληθυσμού) των κρατών-μελών της "παλαιάς" Ευρώπης.

Είναι προφανές ότι οι ουσιαστικοί λόγοι των αρνητικών αυτών δημογραφικών εξελίξεων στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Βουλγαρία, Βαλτικές χώρες, κ.λπ.) της Ευρωπαϊκής  Ένωσης αναφέρονται, κυρίως, στην ύφεση ή τη στασιμότητα, στο υψηλό παρατεταμένο επίπεδο της ανεργίας, στη μείωση των εισοδημάτων, στη διεύρυνση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης και των κοινωνικών ανισοτήτων, καθώς και στην αυξημένη μετανάστευση από τα προαναφερόμενα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς τις ΗΠΑ, την Αυστραλία, τον Καναδά, τις σκανδιναβικές χώρες και τις ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες. Τι μέτρα λαμβάνουν η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Ελλάδα προς αντιμετώπιση του παραπάνω προβλήματος;

Τα στοιχεία μιλούν από μόνα τους: Για να ανανεωθεί ομαλά ο πληθυσμός της γης, κάθε γυναίκα θα πρέπει να κάνει 2,1 παιδιά. Στην Ευρώπη όμως, το ποσοστό αυτό είναι μόλις 1,52. Εξ ου και το δημογραφικό έλλειμμα, καθώς ο αριθμός των θανάτων ξεπερνά τον αριθμό των γεννήσεων. Το πρόβλημα αυτό θα μπορούσε να επιλυθεί με τρεις τρόπους: τη καλά μελετημένη και προγραμματισμένη μετανάστευση, τη συνταξιοδότηση σε μεγαλύτερη ηλικία και την επινόηση νέων πολιτικών ενίσχυσης της αναπαραγωγής. Είναι καιρός να εξετάσουμε διεξοδικά και τους τρεις και να αναπτύξουμε, το συντομότερο δυνατόν, σοβαρές και μεθοδικές δράσεις προς άμεση αντιμετώπιση του προβλήματος. Ειδικά στην Ελλάδα, που τα χρονικά περιθώρια αποτελεσματικής διόρθωσης φαίνεται ότι έχουν τη τάση να στενεύουν με λογαριθμικούς ρυθμούς.