«Εισαγωγή»
«Είναι ο άνθρωπος της εργασίας. Ο άνθρωπος που πλουτεί τιμίως εργαζόμενος και θέτων υπό ατμόν όλην την δύναμιν της ψυχής αυτού. Αλλά και ο άνθρωπος που τον πλούτον του χρησιμοποιεί υπέρ των μεγάλων αναγκών του έθνους του, ερχόμενος αρωγός εις πάσαν αντίξοον αυτού περίστασιν». Με τα λόγια αυτά παρουσιάζει η εφημερίδα Εσπερινή της 26ης Νοεμβρίου 1910 τον Παναγή Χαροκόπο.
Γεννήθηκε στο ορεινό χωριό Πλαγιά της επαρχίας Σάμης στην Κεφαλονιά. Ήταν ο πρωτότοκος από τους οκτώ γιους του μικροκτηματία Απόστολου Χαροκόπου. Η ακριβής χρονολογία γέννησής του δεν είναι γνωστή, το πιθανότερο όμως είναι να γεννήθηκε γύρω στην τρίτη ή τέταρτη δεκαετία του 18ου αιώνα. Νεαρός εγκατέλειψε το νησί διαφλεγόμενος υπό της φιλοδοξίας του να αποκτήσει περιουσία αποδημώντας αρχικά εις την Κωνσταντινούπολη και ασκώντας το εμπορικό επάγγελμα. Όπως εξομολογείται στη βιογραφία του έφτασε εκεί έχοντας μόνο 12 γρόσια τσουρούκια. Έπειτα από σύντομο χρονικό διάστημα εγκαταστάθηκε στο Βουκουρέστι της σημερινής Ρουμανίας.
«Η δημιουργία της περιουσίας»
Τα πρώτα δέκα χρόνια στο Βουκουρέστι ο Παναγής Χαροκόπος ασχολήθηκε αρχικά με το εμπόριο σιτηρών. Από το εμπόριο φαίνεται ότι κέρδισε αρκετά χρήματα και έτσι από τον Σεπτέμβριο του 1869 ασχολήθηκε και με γεωργικές επιχειρήσεις, συγκεκριμένα με την εκμετάλλευση ενοικιασμένων γαιοκτησιών, το δεύτερο μετά το εμπόριο, τυπικό επάγγελμα της ελληνικής ομογένειας της ευρύτερης περιοχής των Παραδουνάβιων ηγεμονιών. Κύριος τόπος διαμονής του ήταν το κτήμα στο χωριό Ροζέτσι λίγο έξω από το Καλαράσι, σπουδαίο κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου στην αριστερή όχθη του Δούναβη. Κοντά του είχε τους νεότερους αδελφούς του Ιωάννη και Σπυρίδωνα, που ήλθαν στη Ρουμανία προσκεκλημένοι από τον ίδιο, καθώς και τον μικρότερο από όλους Νικόλαο, που ήταν γεωπόνος. Όλοι οι αδελφοί Χαροκόποι εργάζονταν υπό την ηγεσία του μεγαλύτερου αδελφού τους Παναγή.
Οι νεωτεριστικές καλλιεργητικές μέθοδοι που χρησιμοποίησε του απέφεραν σημαντικότατα κέρδη και φήμη ειδικού, που προσέλκυσε το ενδιαφέρον της βασιλικής οικογένειας. Έτσι ανέλαβε την εκμίσθωση 500.000 βασιλικών στρεμμάτων στα οποία βελτίωσε τις καλλιέργειες και αύξησε την παραγωγή εξοικονομώντας τεράστια κέρδη και για τον εαυτό του αλλά και για την ιδιοκτήτρια βασιλική οικογένεια. Η προσφορά του στην ανάπτυξη και στον εκσυγχρονισμό της ρουμανικής γεωργίας υπήρξε σημαντική και η ρουμανική κυβέρνηση σε ένδειξη τιμής και αναγνώρισης των υπηρεσιών του, του απένειμε το υψηλότερο ρουμανικό παράσημο, το παράσημο του Ρουμανικού Αστέρος.
Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στο Ελληνικό Βασίλειο και λίγο προτού αρχίσει το κλίμα να γίνεται δυσμενές για τους Έλληνες στη Ρουμανία, ο Χαροκόπος εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα όπου αγόρασε όπως και άλλοι κεφαλαιούχοι της διασποράς μεγάλες εκτάσεις (έξι τσιφλίκια) στα νεοαποκτηθέντα θεσσαλικά εδάφη. Στις νέες του γαιοκτησίες τη διεύθυνση των οποίων ανέθεσε στον αδελφό του Σπυρίδωνα, αλλά και σε όλη τη θεσσαλική πεδιάδα, επιχείρησε να εφαρμόσει την προηγούμενη πείρα του υπέρ της ανάπτυξης της γεωργίας με τη χρήση νέων προϊόντων και την επιβολή νέων μεθόδων.
«Κοινωφελής δραστηριότητα»
Παράλληλα με την επιτυχημένη επιχειρηματική του δράση επέδειξε σημαντική και πλούσια εθνικό-κοινωφελή δραστηριότητα. Ήδη από την περίοδο της διαμονής του στη Ρουμανία διέθεσε μεγάλα ποσά για εθνικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς συμμετέχοντας στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης της ομογένειας. Και όταν η ρουμανική κυβέρνηση απαγόρευσε τη χρήση της ελληνικής γλώσσας στις γραικικές εκκλησίες, ο Χαροκόπος ανήγειρε ναό στον περίβολο της ελληνικής πρεσβείας στο Βουκουρέστι, χώρο στον οποίο δεν θα μπορούσε να ισχύσει η απαγόρευση. Γενικά συνέδραμε σημαντικά στις ανάγκες των ελληνικών κοινοτήτων της Ρουμανίας.
Λίγο πριν την αναχώρησή του από τη Ρουμανία το 1899 πραγματοποίησε μαζί με τους αδελφούς του δύο μεγάλες ευεργεσίες. Η μία απευθυνόταν προς τους κατοίκους των τριών κτημάτων που ενοικίαζε κοντά στο Καλαράσι και η άλλη προς την ελληνική κοινότητα του Βουκουρεστίου. Συγκεκριμένα ίδρυσε ένα Ίδρυμα Προικοδοτήσεως για τις άπορες κόρες των Ρουμάνων χωρικών που καλλιεργούσαν τα κτήματα αυτά. Σύμφωνα με το καταστατικό του ιδρύματος, προέβη σε αυτήν τη δωρεά «εκ βαθέως αισθήματος ευγνωμοσύνης προς την φιλόξενον χώραν, ήτις υπήρξε δευτέρα πατρίς και εξ αληθούς στοργής προς τους εργάτας της γης χωρικούς». Εκτός αυτού, ο Χαροκόπος ανήγειρε ελληνική εκκλησία αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου στο Βουκουρέστι, εκπληρώνοντας πάγιο αίτημα της εκεί ελληνικής κοινότητας. Για την ίδρυση του συγκεκριμένου ναού, τιμήθηκε από το βασιλιά της Ελλάδας Γεώργιο Α’ με το Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος.
Όταν εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1905 ασχολήθηκε ενεργά με την πολιτική και εξελέγη πρώτος βουλευτής Αττικής και Βοιωτίας στις εκλογές του 1910, με τη σημαία του κόμματος των Φιλελευθέρων. Ένα χρόνο αργότερα το 1911 πέθανε στην Αθήνα. Ο Παναγής Χαροκόπος παρέμεινε άγαμος μέχρι το τέλος της ζωής του. Έζησε δίχως περιττές κοσμικότητες, απασχολούμενος κυρίως με τις επαγγελματικές και κοινωφελείς δραστηριότητες.
Οι δωρεές του προς το ελληνικό κράτος υπήρξαν σημαντικές. Ο Παναγής Χαροκόπος, μεταξύ των άλλων δώρισε ένα από τα τσιφλίκια του στους αγρότες που το καλλιεργούσαν, ενώ ίδρυσε με δική του δαπάνη γεωργικό σταθμό στα Φάρσαλα. Διά της διαθήκης του κληροδότησε 5.500.000 χρυσές δραχμές που διατέθηκαν για την ίδρυση εργαστηρίου απόρων γυναικών και κορασίων στην Κεφαλονιά, υπέρ της γεωργικής εταιρίας Αθηνών, υπέρ της Πολυκλινικής Αθηνών, υπέρ του Οίκου Τυφλών, υπέρ της Βιοτεχνικής Εταιρίας κ.α.
Η γνωστότερη πάντως ευεργεσία υπήρξε η καταβολή όλων των εξόδων αγοράς οικοπέδου, ανέγερσης κτιρίου και λειτουργίας της Χαροκοπείου Επαγγελματικής και Οικοκυρικής Σχολής. Η λειτουργία του ιδρύματος, το οικόπεδο 25.000 τ.μ. του οποίου αγοράστηκε το 1906 και το κτίριο του οποίου περατώθηκε γύρω στο 1920, ξεκίνησε το 1929. Το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο αποτελεί το 18ο πανεπιστήμιο της χώρας και η ανάπτυξή του βασίστηκε στα διεθνή πρότυπα της εποχής.
* Επιχειρηματίας, αντιπρόεδρος Δ.Σ. της DMN A.E., κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου στο Μάνατζμεντ και στη Στρατηγική Επιχειρήσεων από το LSE.