Όλοι πλέον συνειδητοποιούν ότι υπάρχουν δεσμευτικοί περιορισμοί στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, καθώς η χώρα επιβάλλεται να επανέλθει στις αγορές με την ολοκλήρωση του προγράμματος προσαρμογής τον Αύγουστο του 2018. Έτσι, μετριάζουν, κατά το δυνατόν, τις εξαγγελίες τους και αναφέρονται όλο και εντονότερα στις αναπτυξιακές επιλογές που ανοίγονται για τη χώρα μας. Η διαδικασία μετάβασης από το παλιό στο νέο δεν είναι στιγμιαία. Θα έχει διάρκεια και θα υπάρξουν αναταράξεις στην πορεία, που θα φέρουν αλλαγές στον τρόπο που οι πολιτικές ηγεσίες συνδιαλέγονται με την κοινωνία, πέρα από το απλοϊκό δίπολο αριστερά- δεξιά, αλλά στη βάση αποτελεσματικών λύσεων στα προβλήματα. Ο κόσμος έχει αρχίσει να κατανοεί ότι αυτό που έχει σημασία δεν είναι τι λες αλλά τι κάνεις και με τι αποτέλεσμα. 

Τώρα πλέον όλοι αναφέρονται στις επενδύσεις που θα φέρουν δουλειές και την πολυπόθητη ανάπτυξη. Ο Πρωθυπουργός περιγράφει μια διαδικασία κυρίως μέσω κρατικών παρεμβάσεων, κοινοτικών ενισχύσεων, εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης στο δημόσιο -κατ’ εξοχήν- αλλά και στον ιδιωτικό τομέα κοκ., που θα αυξήσουν την οικονομική δραστηριότητα και θα μειώσουν την ανεργία. Το ερώτημα που τίθεται είναι πόσο ισχυρή είναι η επενδυτική δραστηριότητα και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέσω της κρατικής παρέμβασης. Αντίθετα, ο Αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης εστιάζει στην εκτίναξη των ιδιωτικών επενδύσεων μέσα από τη μείωση της υπερφορολόγησης και την υλοποίηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που διαμορφώνουν ένα φιλικό προς την επιχειρηματικότητα περιβάλλον, καθώς και στη βελτίωση της παιδείας και της επαγγελματικής κατάρτισης, αλλά και των εργασιακών σχέσεων με την απεξάρτηση του εργατικού συνδικαλισμού από κομματικές πατρωνείες. 

Το ερώτημα που τίθεται στη δική του περίπτωση είναι πόσο γρήγορα μπορεί να δημιουργηθεί ο αναγκαίος δημοσιονομικός χώρος για τη μείωση των φορολογικών συντελεστών που υπόσχεται, καθώς όλοι γνωρίζουμε ότι οι στόχοι που έχουν συμφωνηθεί με τους εταίρους μας για υψηλά  πρωτογενή πλεονάσματα είναι δεσμευτικά μέχρι το 2023. Επίσης σε ποιο βαθμό θα ανταποκριθούν οι επενδυτές, δεδομένου ότι οι στρεβλώσεις και η προσοδοθηρία είναι βαθιά ριζωμένες και η άρση τους πολιτικά δύσκολη. Και οι δυο πλευρές θεωρούν καταλυτική τη μείωση των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα (είτε μέσω διευθέτησης του χρέους κατά την κυβέρνηση, είτε μέσω συμφωνίας με τους δανειστές με την εφαρμογή ρήτρας μεταρρυθμίσεων κατά την αντιπολίτευση), ως προαπαιτούμενο για την εφαρμογή της αναπτυξιακής τους πολιτικής. Προβληματίζει, τέλος, η διαπίστωση ότι καμιά από τις δύο ομιλίες δεν αναλύει σε μεγαλύτερο βάθος εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης του ασφαλιστικού ζητήματος της χώρας, ενδεικτικό της αδυναμίας του πολιτικού συστήματος να αρθρώσει λόγο για την επίλυση του μεγαλύτερου προβλήματος της ελληνικής οικονομίας, ενόψει της γήρανσης του πληθυσμού και των δυσμενών δημογραφικών εξελίξεων, αλλά και της ανάγκης εξυπηρέτησης ενός δυσθεώρητου χρέους. 

Βέβαια ο Αρχηγός τηςΑξιωματικής Αντιπολίτευσης, μίλησε για βόμβα αναφερόμενος στο δημογραφικό-ασφαλιστικό που πρέπει να διαχειριστούμε, χωρίς όμως να προτείνει κάποια λύση στη διαχείριση του πιεστικού αυτού προβλήματος. Είναι βέβαια προφανές ότι σε όλα αυτά τα αδιέξοδα, απάντηση μπορεί να δώσει μόνο μια καλπάζουσα ανάπτυξη που απαιτεί την απελευθέρωση των αγορών, την εξάλειψη της προσοδοθηρίας «ευγενών» ομάδων στον πληθυσμό και τη διάχυση των δυνάμεων του διεθνούς ανταγωνισμού στην οικονομία. Η χώρα δεν έχει τίποτα να χάσει, παρά μόνο τις αλυσίδες της.

Στο οκτάμηνο του 2017 το πρωτογενές πλεόνασμα παραμένει εντός των στόχων. Όμως, αυτό επιτυγχάνεται καθώς η αύξηση των επιστροφών φόρου από το κράτος προς την αγορά αντισταθμίζεται από αντίστοιχη υστέρηση στην εκτέλεση των πληρωμών του προϋπολογισμού δημοσίων επενδύσεων και από μεγάλη συγκράτηση των πρωτογενών δαπανών που ισοσκελίζει την υστέρηση που φαίνεται πλέον να εδραιώνεται στα έσοδα.

Σε ό,τι αφορά την τελευταία, οι επόμενοι μήνες θα είναι κρίσιμοι για την καταγραφή της έκτασης της διάβρωσης της φορολογητέας ύλης και της μετατόπισης οικονομικής δραστηριότητας προς το λαθρεμπόριο ως αποτέλεσμα της πλέον πρόσφατης δέσμης μέτρων αύξησης των φόρων. Η ανεργία συνεχίζει να μειώνεται (21,1% το 2^ο τρίμηνο του 2017), με την άνοδο του τουρισμού και την ενίσχυση των λιανικών πωλήσεων και της βιομηχανικής παραγωγής να συμβάλλουν θετικά στην αύξηση της απασχόλησης (+248,7 χιλ. καθαρές θέσεις το διάστημα Ιαν – Αυγ 2017), την ώρα που ο κύκλος εργασιών στους κλάδους των υπηρεσιών παρουσιάζει μικτές τάσεις.

Προβληματίζει η πορεία των επενδύσεων

Η χώρα βρίσκεται στην τελική ευθεία για την έξοδο στις αγορές μετά από 8 χρόνια επώδυνης προσαρμογής. Τον Αύγουστο του 2018 ολοκληρώνεται το Μνημόνιο που υιοθετήθηκε τρία χρόνια πριν. Εφόσον τηρηθούν τα συμφωνηθέντα και ολοκληρωθούν έγκαιρα οι αξιολογήσεις του προγράμματος, η χώρα θα αποκτήσει περισσότερους βαθμούς ελευθερίας στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής. Η πιθανολογούμενη βιώσιμη ανάκαμψη της οικονομίας, με την έξαρση της επενδυτικής δραστηριότητας, αναμένεται να δώσει νέα πνοή στην οικονομική δραστηριότητα, τις αμοιβές και την απασχόληση, και να οδηγήσει τη χώρα στην ομαλοποίηση και την κανονικότητα.

Το ότι υπάρχει ανάκαμψη είναι δεδομένο. Όλα τα στοιχεία συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση. Το κατά πόσον, όμως, θα αποδειχθεί η ανάκαμψη αυτή, ισχυρή και βιώσιμη, παραμένει ζητούμενο. Δύο στοιχεία προβληματισμού μπορούν να αναφερθούν. Πρώτον, οι επενδύσεις είχαν παραμείνει στάσιμες τα δύο τελευταία χρόνια (-0,2% το 2015 και +0,1% το 2016). Η πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης +1,8% για το 2017, προϋποθέτει ρυθμό αύξησης των επενδύσεων 5,9% . Ήδη, στο α’ εξάμηνο του 2017, η αύξηση των επενδύσεων ήταν μόνο 2,7%. Αναλύοντας, περαιτέρω, τις επενδύσεις, προκύπτει ότι η αύξηση του 2,7% προέρχεται από μείωση των κατασκευών κατά -9,2% (-8,1% οι κατοικίες, -9,3% οι λοιπές κατασκευές) και αύξηση του μηχανολογικού εξοπλισμού κατά +19,6%, κυρίως λόγω αύξησης των μεταφορικών μέσων κατά 57%, εξέλιξη που συνδέεται αμιγώς με την ανάπτυξη του τουρισμού και του κλάδου της εφοδιαστικής αλυσίδας (πλοία, αεροπλάνα, αυτοκίνητα προς ενοικίαση, φορτηγά κοκ.), πέραν των εξοπλιστικών συστημάτων.

Οι επενδύσεις του κλάδου ΤΠΕ (Τεχνολογία Πληροφοριών και Επικοινωνίας) μειώνονται, ταυτόχρονα, κατά -10,4% και οι επενδύσεις σε λοιπά μηχανήματα και εξοπλισμό αυξάνονται κατά 0,3%. Σημειώνεται ότι η επίπτωση των επενδύσεων στο ΑΕΠ, εφόσον πρόκειται κυρίως για εισαγόμενα, είναι μικρή, καθώς η επενδυτική δαπάνη αφαιρείται στις εισαγωγές. Όσον αφορά, δε, στην εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων, το 2016 διαμορφώθηκε σε €2,8 δισ. (υψηλό 8ετίας) με €2,5 δισ. να επενδύονται στις υπηρεσίες, (€451 εκατ. στον τουρισμό, €484 εκατ. στις μεταφορές, €1233 εκατ. στις τράπεζες, €313 εκατ. στην αγορά ακινήτων, κ.ά.). Το α’ εξάμηνο του 2017, οι άμεσες ξένες επενδύσεις διαμορφώνονται ήδη σε €2,1 δισ.. Τα μεγέθη αυτά είναι ενθαρρυντικά και προοιωνίζονται αύξηση της επενδυτικής δαπάνης τα επόμενα τρίμηνα, αρκεί να μην χαλάσει το καλό κλίμα που επικρατεί επί του παρόντος.