Στα θετικά, το Ισοζύγιο Τρεχουσών Συναλλαγών μειώθηκε το 2012 στο ¼ του ελλείμματος του 2011, ή στο 2,9% του ΑΕΠ, κυρίως λόγω:
- της μείωσης των πληρωμών για τόκους τίτλων του Ελληνικού Δημοσίου
- της μείωσης των εισαγωγών λόγω της ύφεσης.
- Αντίθετα, στα αρνητικά, οι προβληματισμοί για τα δημοσιονομικά στοιχεία του Ιανουαρίου επεκτάθηκαν πέρα από τα έσοδα και στις δαπάνες, η μείωση των οποίων οφείλεται και στο γεγονός ότι αναβλήθηκαν δαπάνες που αρχικά είχαν καταγραφεί στο μηνιαίο στόχο του Ιανουαρίου.
• Από τα ανοιχτά θέματα της κυβέρνησης με την τρόικα η «κινητικότητα» των δημοσίων υπαλλήλων παρουσιάζει τους μεγαλύτερους κινδύνους
Από τα ανοιχτά θέματα της κυβέρνησης με την τρόικα η «κινητικότητα» των δημοσίων υπαλλήλων παρουσιάζει τους μεγαλύτερους κινδύνους.
Η κρίση χρέους της ευρωζώνης εισέρχεται σε ένα νέο στάδιο. Οι εκλογές στην Ιταλία δεν οδήγησαν στον σχηματισμό κυβέρνησης και συνεπώς θέτουν σε κίνδυνο την εφαρμογή του προγράμματος μεταρρυθμίσεων που είναι απαραίτητες για την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της χώρας. Κάτι τέτοιο μπορεί να θέσει σε κίνδυνο την συνολική προσπάθεια της περιφέρειας της ευρωζώνης για δημοσιονομική σύγκλιση και βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς της. Το κρίσιμο σημείο σε αυτή την περίπτωση είναι η επίπτωση που θα έχει η αύξηση των ιταλικών περιθωρίων αποδόσεων στα περιθώρια αποδόσεων των υπολοίπων χωρών της περιφέρειας της ευρωζώνης και πώς αυτή η αύξηση θα επηρεάσει τις πιθανότητες εξόδου τους από την παρούσα κρίση. Οι εξελίξεις της επόμενης εβδομάδας θα δείξουν αν η άνοδος των ιταλικών περιθωρίων θα είναι μόνιμη και την επίπτωση που θα έχουν στα περιθώρια Ελλάδας, Πορτογαλίας και Ισπανίας. Σε αυτό πλαίσιο μέσα στις επόμενες ημέρες η ελληνική κυβέρνηση θα πρέπει να λάβει μια σειρά από αποφάσεις για κρίσιμα θέματα που αφορούν στην εφαρμογή του προγράμματος σταθεροποίησης. Άλλωστε, το τεχνικό κλιμάκιο των εκπροσώπων των δανειστών (τρόικα) επέστρεψε ήδη στην Αθήνα για να εξετάσει την πρόοδο της ελληνικής κυβέρνησης αναφορικά με την εφαρμογή του 2ου Προγράμματος Σταθεροποίησης της Ελληνικής Οικονομίας.
Τις επόμενες ημέρες (01/03/2013) αναμένεται και η κύρια ομάδα της τρόικας.
Τα κρίσιμα σημεία της αξιολόγησης περιλαμβάνουν:
• την εκτέλεση του Προϋπολογισμού 2013 με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα των εσόδων.
• την εφαρμογή του προγράμματος «κινητικότητας» στο Ελληνικό Δημόσιο.
• την πρόοδο του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων.
• την πρόοδο όσον αφορά τις εναπομένουσες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που εστιάζονται κυρίως στην αγορά ενέργειας, στο δικαστικό σύστημα, στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, κτλ.
• την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος.
• την αναμόρφωση του φορολογικού συστήματος.
Το πρόγραμμα «κινητικότητας» δημοσίων υπαλλήλων που ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα δεν αποτελεί μια ικανοποιητική λύση στο πρόβλημα αναδιάρθρωσης του ανθρώπινου δυναμικού του Ελληνικού Δημοσίου. Υποστηρίζουμε κάτι τέτοιο, όχι γιατί δεν περιλαμβάνει απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων αλλά γιατί δείχνει ότι η κυβέρνηση δεν είναι αποφασισμένη να απαντήσει συνολικά στο συγκεκριμένο πρόβλημα. Το πρόγραμμα που ανακοινώθηκε την προηγούμενη εβδομάδα περιλαμβάνει την κάλυψη 2423 κενών θέσεων στο δημόσιο, από 1821 δημοσίους υπαλλήλους που έχουν ενταχθεί ήδη στο πρόγραμμα «κινητικότητας». Οι κενές θέσεις αφορούν κατά κύριο λόγο τα υπουργεία Δημόσιας Τάξης, Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, Υγείας, και Δικαιοσύνης. Με δεδομένο ότι οι κενές θέσεις είναι περισσότερες από τους διαθέσιμους υπαλλήλους δεν αναμένουμε υποχρεωτικές αποχωρήσεις. Η κυβέρνηση δεν δημοσίευσε ένα πλήρες σχέδιο για το σύνολο των 25.000 δημοσίων υπαλλήλων που θα πρέπει να ενταχθούν στο πρόγραμμα «κινητικότητας» αλλά προτίμησε την τμηματική λύση. Αναμένουμε ότι η κυβέρνηση θα συνεχίσει να ανακοινώνει ανάλογες δέσμες υπαλλήλων–κενών θέσεων στο προσεχές μέλλον και μέχρι να καλυφθεί ο αριθμός των 25.000 δημοσίων υπαλλήλων. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν εξασφαλίζει την αξιοκρατική και αποτελεσματική τοποθέτηση των δημοσίων υπαλλήλων ενώ προσπαθεί να μεταθέσει το θέμα των απολύσεων για το μέλλον.
Θεωρούμε αμφίβολη την έγκριση του συγκεκριμένου προγράμματος από την τρόικα.
Δεν παραγνωρίζουμε τη δυσκολία που αντιμετωπίζει η κυβέρνηση στην οργάνωση ενός τέτοιου σχεδίου μετακινήσεων- απολύσεων στη συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Θεωρούμε ωστόσο ότι η ολοκλήρωση του προγράμματος θα πρέπει να πραγματοποιηθεί με γνώμονα τη χρησιμότητα, τόσο των θέσεων που κρίνονται ως κενές στα νέα οργανογράμματα των υπουργείων, όσο και την καταλληλότητα των δημοσίων υπαλλήλων που έχουν ενταχθεί στο πρόγραμμα «κινητικότητας» να καλύψουν τις συγκεκριμένες θέσεις. Συνεχίζοντας, η πορεία εφαρμογής των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της δικαιοσύνης (όπου οι προηγούμενες επιδόσεις της ελληνικής κυβέρνησης δεν ήταν ικανοποιητικές) και στην αγορά ενέργειας (όπου ήδη έχει αρχίσει η συζήτηση για ιδιωτικοποίηση μέρους της ΔΕΗ) θα αποτελέσουν το επόμενο κρίσιμο στοίχημα της κυβέρνησης. Πρόοδος μπορεί να επιτευχθεί και στα δύο θέματα, αλλά με ιδιαίτερα αργούς ρυθμούς με δεδομένη την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης αλλά και την αντίδραση από συγκεκριμένες ομάδες πίεσης στην ιδιωτικοποίηση μέρους της ΔΕΗ.
Το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων μέχρι στιγμής δεν έχει αποδώσει τα αναμενόμενα αλλά πρόκειται για μια πολύπλοκη διαδικασία που σε πολλές περιπτώσεις θέλει χρόνο για να αποδώσει. Υπενθυμίζεται ότι ο στόχος για τα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις και εκμετάλλευση της ακίνητης περιουσίας του δημοσίου για το 2013 έχει οριστεί στα €2,6 δισ. Μέχρι στιγμής δεν υπάρχουν έσοδα αλλά, σύμφωνα με το πρόγραμμα του ΤΑΙΠΕΔ, τις επόμενες εβδομάδες θα ολοκληρωθεί η ιδιωτικοποίηση της ΕΥΑΘ ενώ μέχρι τα μέσα Απριλίου 2013 αναμένεται να κατατεθούν δεσμευτικές προσφορές για τον ΟΠΑΠ και για τις ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ. Την ίδια περίοδο αναμένονται και εξελίξεις αναφορικά με την αξιοποίηση συγκεκριμένων ακινήτων του Ελληνικού Δημοσίου. Είναι αναγκαίο να σημειωθεί εδώ πως η ιδιωτικοποίηση των ΔΕΠΑ-ΔΕΣΦΑ δεν καθυστερεί εξαιτίας προβλημάτων του ΤΑΙΠΕΔ ή του Ελληνικού Δημοσίου αλλά κυρίως εξαιτίας αλλαγών στη διαδικασία του διαγωνισμού που πιθανόν να οφείλεται σε γεωπολιτικούς παράγοντες αναφορικά με το θέμα των αγωγών φυσικού αερίου. Ο Απρίλιος θα είναι ο κρίσιμος μήνας για την επίτευξη των στόχων του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων.
Οι προβληματισμοί για τα δημοσιονομικά στοιχεία του Ιανουαρίου επεκτάθηκαν πέρα από τα έσοδα και στις δαπάνες, η μείωση των οποίων οφείλεται και στο γεγονός ότι αναβλήθηκαν δαπάνες που αρχικά είχαν καταγραφεί στο μηνιαίο στόχο του Ιανουαρίου
Σύμφωνα με τα τελικά στοιχεία της Κεντρικής Κυβέρνησης για τον Ιανουάριο του 2013, το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού σε τροποποιημένη ταμειακή βάση ήταν πλεονασματικό κατά €0,2 δισ. και μειωμένο τόσο σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο κατά -132,4% όσο και με τον αντίστοιχο μηνιαίο στόχο του Προϋπολογισμού του 2013 κατά 118,2%. Τον Ιανουάριο του 2012 το ισοζύγιο του κρατικού προϋπολογισμού κατέγραφε έλλειμμα €0,5 δισ. και ότι ο αντίστοιχος μηνιαίος στόχος στον Προϋπολογισμό του 2013 ήταν για έλλειμμα €0,9 δισ..
Το πρωτογενές ισοζύγιο της κεντρικής κυβέρνησης για τον Ιανουάριο του 2013 ήταν πλεονασματικό και διαμορφώθηκε στα €0,4 δισ. Στην αντίστοιχη περίοδο του 2012 το πρωτογενές έλλειμμα της Κεντρικής Κυβέρνησης ήταν €0,03 δισ. ενώ και ο αντίστοιχος στόχος του Προϋπολογισμού του 2013 ήταν για έλλειμμα €0,4 δισ. Ήδη από τις 12/02/2013 είχαμε επισημάνει ότι το πλεόνασμα του κρατικού προϋπολογισμού για τον Ιανουάριο του 2013 ήταν σημαντικό για ψυχολογικούς λόγους μόνο αλλά δεν θα μπορούσε να είναι διατηρήσιμο στους επόμενους μήνες αφού στηριζόταν κυρίως:
• Στην μείωση των επιστροφών φόρων.
• Στις μειωμένες δαπάνες του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).
Αν κάνουμε την υπόθεση εργασίας ότι οι επιστροφές φόρων και οι δαπάνες του ΠΔΕ ακολουθούσαν τον στόχο του Προϋπολογισμού του 2013 τότε το πρωτογενές ισοζύγιο θα ήταν προφανώς αρνητικό. Σε κάθε περίπτωση, οι μειωμένες επιστροφές φόρων τον Ιανουάριο του 2013 θα επιβαρύνουν τις αντίστοιχες υποχρεώσεις των επόμενων μηνών ενώ οι μειωμένες δαπάνες του ΠΔΕ θα επιβαρύνουν τη ρευστότητα της ελληνικής οικονομίας. Ως θετικό στοιχείο μπορούμε να θεωρήσουμε μόνο ότι οι πρωτογενείς δαπάνες κινήθηκαν σε επίπεδα χαμηλότερα της αντίστοιχης περιόδου του 2012. Ταυτόχρονα, τα αναλυτικά τελικά στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών έδειξαν ότι τον Ιανουάριο 2013 δεν εξυπηρετήθηκαν και συγκεκριμένες κατηγορίες δαπανών. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβάλει στην τεχνική μείωση του ισοζυγίου της Κεντρικής Κυβέρνησης για τον Ιανουάριο. Είναι προφανές ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συνεχιστεί τους επόμενους μήνες.
Πιο αναλυτικά, τα καθαρά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού για τον Ιανουάριο του 2013 ανήλθαν σε €4,3 δισ. μειωμένα κατά
-9,3% σε ετήσια βάση. Σε σύγκριση με τον αντίστοιχο στόχο του Προϋπολογισμού του 2013 τα καθαρά έσοδα εμφανίζονται ελαφρά αυξημένα κατά 0,4%. Σημειώστε εδώ ότι οι επιστροφές φόρων για τον Ιανουάριο του 2013 ήταν μειωμένες τόσο σε ετήσια βάση κατά -73,6% όσο και σε σχέση με τον αντίστοιχο μηνιαίο στόχο του Προϋπολογισμού του 2013 κατά -83,2%.
Αν υποθέσουμε ότι οι επιστροφές φόρων παρέμεναν στα περσινά επίπεδα τότε η μείωση στα καθαρά έσοδα θα ήταν -13,1% σε ετήσια βάση. Αν υποθέσουμε ότι οι επιστροφές φόρων ήταν ίσες με τον στόχο του Προϋπολογισμού του 2013 τότε η μείωση των καθαρών εσόδων θα ανερχόταν σε -14,9% σε ετήσια βάση.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Οικονομικών τα έσοδα από τους άμεσους φόρους εμφανίζονται αυξημένα κατά 8,6% σε ετήσια βάση ενώ είναι επίσης αυξημένα κατά 9,3% σε σχέση με τον αντίστοιχο στόχο του Προϋπολογισμού του 2013. Η συγκεκριμένη επίδοση οφείλεται κυρίως στα υψηλότερα των αναμενόμενων εσόδων από τον φόρο ακίνητης περιουσίας και στην αύξηση των εισπράξεων των ληξιπρόθεσμων χρεών. Από την άλλη, ο φόρος εισοδήματος παραμένει αμετάβλητός σε ετήσια
βάση αλλά είναι μειωμένος κατά -4,6% σε σχέση με τον στόχο του Προϋπολογισμού του 2013. Σημειώστε εδώ ότι για τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος από 01/01/2013 χρησιμοποιείται η νέα (αυξημένη) φορολογική κλίμακα. Οι εξελίξεις είναι πολύ ανησυχητικές σε σχέση με τα έσοδα από τους έμμεσους φόρους. Εδώ πλέον είναι εμφανείς οι επιπτώσεις της κρίσης και της μείωσης του διαθέσιμου εισοδήματος το 2012.