Αποκαλύπτεται αναπόφευκτα η πραγματική εικόνα της οικονομικής διάρθρωσης της χώρας και διαμορφώνεται μία κατάσταση που δείχνει την επόμενη ημέρα.
Η νέα πραγματικότητα είναι ήδη εδώ. Η πανδημία επέβαλε συνθήκες στην αγορά εργασίας, επιτάχυνε σχεδιασμούς και μεταρρυθμίσεις, οδήγησε σε ανατροπές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, έδωσε ευκαιρίες ώστε να τρέξουν γρηγορότερα πολλά και κρίσιμα, όπως ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η πράσινη μετάβαση, η εγκατάλειψη των πολιτικών λιτότητας, οι εμμονές με τα ελλείμματα και πολλά άλλα.
Στην Ελλάδα, τα πρώτα δείγματα της νέας πραγματικότητας είναι διαφωτιστικά.
Χαρακτηριστικά τα όσα παρατηρούνται στο χώρο της εστίασης.
Η δραστηριότητα επανεκκίνησε έπειτα από έξι μήνες, έστω και δειλά ο κόσμος επέστρεψε σε εστιατόρια και λοιπά καταστήματα, όμως ένα παράδοξο σημειώνεται: οι εργαζόμενοι του κλάδου, στις περισσότερες περιπτώσεις περιστασιακοί, δεν επιστρέφουν μαζικά στις θέσεις τους. Αυτό φαίνεται ότι συμβαίνει για πολλούς και διάφορους λόγους. Είτε επειδή τα επιδόματα των 534 ευρώ σχεδόν ισούνται με τους κατώτατους μισθούς, είτε επειδή υπάρχει ο φόβος και η ανησυχία για ένα ενδεχόμενο νέο κλείσιμο (περιορισμένες οι πιθανότητες), είτε επειδή στην ουσία πρόκειται για ανειδίκευτο προσωπικό το οποίο μπορεί να αναζητήσει εργασία οπουδήποτε αλλού, ή τουλάχιστον έτσι θεωρεί.
Το φαινόμενο δεν είναι αναγκαστικά αρνητικό. Και μπορεί να οδηγήσει με ταχύτητα σε αλλαγές που δεν θα μπορούσαν να σχεδιαστούν και να είναι απλώς απότοκα της νέας συνθήκης.
Λογικά, για παράδειγμα, η έλλειψη εργατικού δυναμικού στην εστίαση ή σε οποιονδήποτε άλλον κλάδο θα μπορούσε ή θα έπρεπε να οδηγήσει σε αύξηση των μισθών. Ειδικώς αν η νέα πραγματικότητα συνδυαστεί με τις αναγκαίες και κατάλληλες αλλαγές στο εργασιακό και ασφαλιστικό νομικό πλαίσιο, με την παροχή κινήτρων, την αναπροσαρμογή ασφαλιστικών εισφορών, κ.ά., η ρύθμιση της αγοράς μπορεί να είναι ευνοϊκή για όλους.
Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις. Από την μετακίνηση εργατικού δυναμικού από τις υπηρεσίες στον πρωτογενή τομέα, μέχρι την αναβάθμιση της παροχής υπηρεσιών και την μετατροπή τελικά ενός κλάδου όπως η εστίαση, από υποδοχέα ανειδίκευτης εργασίας, σε τομέα απασχόλησης εξειδικευμένων επαγγελματιών - τουλάχιστον σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι σήμερα.
Εξελίξεις όπως αυτή, σε συνδυασμό με την αναγκαστική και πιεστική στροφή της οικονομίας, με αφορμή το ταμείο ανάκαμψης, στην πράσινη και την ψηφιακή οικονομία, αλλά και τις μεγάλες επενδύσεις που ήδη τοποθετούνται στη χώρα (βλ. Pfizer, Microsoft, κ.ά), την αναγκαστική μεταρρύθμιση του πρωτογενούς τομέα και διάφορα άλλα, πράγματι μπορεί να οδηγήσουν σε ταχείς ρυθμούς μετασχηματισμού τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Η προσδοκία για την οικονομική εξέλιξη της χώρας δεν είναι, κατά τα φαινόμενα, μόνο μία εξαγγελία ή κυβερνητική προσδοκία. Το διαπιστώνει κανείς, με μορφή εδραίας πεποίθησης, σε συνομιλίες με ευρωπαίους αξιωματούχους και παράγοντες της αγοράς. Το ζήτημα είναι συνεπώς να υπηρετηθούν τα σχέδια με συνέπεια και αποτελεσματικότητα.
Σημασία ιδιαίτερη στη σημερινή συγκυρία έχει μία παρατήρηση. Την προηγούμενη φορά που σηκώθηκε η «κουρτίνα», πριν από δώδεκα χρόνια, αποκαλύφθηκε όλη η στρέβλωση της ελληνικής οικονομίας: η επίπλαστη ευημερία, η θλιβερή ανταγωνιστικότητα, η αδυναμία ταχείας προσαρμογής, το έλλειμμα σχεδίου και οράματος και πολλά άλλα.
Σήμερα, για πολλούς και διάφορους λόγους, η άνοδος της «κουρτίνας» δείχνει κάτι διαφορετικό. Παρά την κρίσιμη κατάσταση, υπάρχει προοπτική, βάσιμη προσδοκία, σχέδιο μετασχηματισμού, δείγματα πολιτικής συνέπειας, απροθυμία των περισσότερων να παραδοθούν σε λαϊκιστικές και ανεδαφικές υποσχέσεις.
Μοιραία, με βάση αυτά θα διαμορφωθεί σύντομα και μία νέα πολιτική συνθήκη. Τα κριτήρια αξιολόγησης των πολιτικών προτάσεων δεν θα είναι σύνθετα, ούτε μεταφυσικά και συναισθηματικά.
Ζητούμενο θα είναι ποιος αντιλαμβάνεται τον κόσμο και την μετάβαση στη νέα πραγματικότητα και ποιος όχι. Και οι απαντήσεις δεν θα είναι τόσο δύσκολες.