Είναι ελεύθερα και αντίστοιχα πολύ εύκολο να βρει κανείς στο διαδίκτυο τα λεπτομερή στοιχεία αυτών των ερευνών και βεβαίως της τελευταίας που διενεργήθηκε τον Φεβρουάριο – Μάρτιο του 2022. Αρκεί να το θέλει και να μπορεί να διαβάσει, κατανοώντας ταυτόχρονα, τα ευρήματα. Έχει γίνει αρκετός λόγος τις τελευταίες μέρες για κάποια από αυτά, που προκαλούν αίσθηση, όχι όμως και έκπληξη (κανονικά) σε όσους παρακολουθούν με κάποια αντικειμενικότητα την ελληνική κοινωνία. Από την άλλη πλευρά, δεν κάνουν κακό κάποιες επισημάνσεις και παρατηρήσεις.
Αναμενόμενες λοιπόν οι καταγραφές που λένε ότι το 28,8% των Ελλήνων νιώθουν ανασφάλεια, το 28,5% απογοήτευση, το 12,1% θυμό, το 2,5% ντροπή στους δύσκολους και ασταθείς καιρούς που ζούμε. Πρόκειται για ποσοστά όμως που ναι μεν αντιστοιχούν σε προσδοκίες, αλλά δεν δίνουν πληροφορίες για τα εφόδια/προσόντα που έχουν και τις προσπάθειες που κάνουν οι ερωτώμενοι για να βελτιώσουν κάπως την κατάστασή τους μέσα στις συνθήκες που επικρατούν. Όχι φυσικά ότι οι συνθήκες είναι ιδανικές, αλλά και πότε είναι; Έκπληξη πάντως αποτελεί το γεγονός ότι στην ερώτηση για τις απειλές που αντιμετωπίζει η χώρα, στην πρώτη θέση αναφέρεται ο δημογραφικός κατήφορος με 32,4%, ακολουθούμενος από την Τουρκία με 23,5%, την οικονομία με 18,4%, τη μετανάστευση με 9%, την κλιματική αλλαγή και το περιβάλλον με 6,2% κλπ. Ομολογώ ότι δεν περίμενα ότι τόσο μεγάλο ποσοστό Ελλήνων αντιλαμβάνεται ότι με την πορεία του δημογραφικού, το έθνος βαίνει προς εξαφάνιση…
Οι ανησυχίες που διατυπώνουν οι Έλληνες για το μέλλον του πλανήτη αφορούν κατά 33,2% πιθανούς πολέμους και συγκρούσεις, 26% τις αυξανόμενες οικονομικές ανισότητες, 23,1% την κλιματική αλλαγή, 6,4% τις ασθένειες και τις πανδημίες, 4% την έλλειψη φυσικών πόρων, 3,1% την τρομοκρατία και 3% την μετανάστευση. Πρόκειται γενικά για «νορμάλ» απαντήσεις. Όπως «νορμάλ» είναι και οι τοποθετήσεις, τα ζητούμενα και οι προβλέψεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 64% είναι ευνοϊκά διακείμενοι προς την ΕΕ και το 34% αρνητικά. Αυτά τα ποσοστά δεν εξηγούν ασφαλώς πώς και γιατί το 80,2% επιθυμούν μεγαλύτερη ευρωπαϊκή παρέμβαση στην υγεία, το 77,3% στην άμυνα, το 72% στην εξωτερική πολιτική και το 71,5% στην παιδεία. Η μόνη εξήγηση που μπορεί να δοθεί είναι ότι αρκετοί από αυτούς που δηλώνουν ότι «δεν γουστάρουν» την ΕΕ, θα την έβλεπαν αλλιώς αν ήταν συνεκτική και ομοσπονδοποιημένοι, ή όχι; Όσο για τις προβλέψεις περί του μέλλοντος (σε 10 χρόνια) της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι μέσα στα όρια της λογικής. Δηλαδή, το 25,2% των Ελλήνων βλέπουν την Ευρωπαϊκή Ένωση να πορεύεται όπως σήμερα, το 20,9% προβλέπουν μεγαλύτερη εμβάθυνση (μακάρι να δικαιωθούν), το 34,5% προβλέπουν ότι θα υπάρξουν έξοδοι εταίρων αλά Brexit και το 11,8% ότι θα διαλυθεί. Όλα πιθανά.
Ζουμερά και αντιφάσεις
Και τώρα στα πιο ζουμερά που σε πολλές περιπτώσεις αποκαλύπτουν τις αντιφάσεις και τη σύγχυση της ελληνικής κοινωνίας:
1ον. Στην ερώτηση αν το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά στη λειτουργία της οικονομίας, το αποτέλεσμα είναι ισόπαλο. Το 45,4%, το μικρότερο ποσοστό από το 2016, πιστεύουν πως «ναι» και το άλλο 45,4%, το μεγαλύτερο ποσοστό στο ίδιο διάστημα, θεωρούν πως «όχι». Προφανώς αποτέλεσμα της ρευστότητας και της αστάθειας των καιρών που εκδηλώνεται με την πανδημία, την ακρίβεια, τον πληθωρισμό, την πορεία της ενέργειας, τον πόλεμο και όλα τα συναφή. Ταυτόχρονα εκφράζει και την επιθυμία μεγάλου μέρους της κοινωνίας για περισσότερη κρατική προστασία. Το ερώτημα είναι αν αυτό το μέρος της κοινωνίας μετέχει στην άποψη ότι για να σημειώσει η χώρα μεγαλύτερη ανάπτυξη πρέπει να μειωθούν οι φόροι (44,2%), ή και να μειωθεί η γραφειοκρατία (32,9%), ή και να γίνει ταχύτερη απονομή τη δικαιοσύνης (30,9%) -πάλι καλά που γίνεται τόσο αντιληπτή η σημασία των απαράδεκτων ρυθμών με τους οποίους κινείται η δικαιοσύνη στην Ελλάδα, το εξηγεί άλλωστε ότι μόλις 26,6% των πολιτών έχει θετική γνώμη για τις δικαστικές υπηρεσίες, ενώ το 61,1% αρνητικές-, ή και να βελτιωθούν τα εργασιακά δικαιώματα (19,2%), ή και να αυξηθεί η διαφάνεια (19%), ή και να δοθούν περισσότερα κίνητρα για επενδύσεις (14,9%), ή και να μειωθούν οι ασφαλιστικές εισφορές (13,8%), ή τέλος, και να βελτιωθεί η χρηματοδότηση επιχειρήσεων από τις τράπεζες. Όλα αυτά μαζί και ξεχωριστά, ανάλογα με τα συμφέροντα και τις απόψεις του κάθε ερωτώμενου.
2ον. Τα πιο ενδεικτικά για την νοοτροπία που διακατέχει την κοινωνία μας είναι οι προτιμήσεις για την εργασία. Μόλις 19,5% των Ελλήνων προτιμά την έμμισθη εργασία στον ιδιωτικό τομέα, ένα ολόκληρο 36,4% θέλει να εργάζεται στο δημόσιο, δηλαδή θέλει δημοσιοϋπαλληλίκι, 29,2% είναι υπέρ της άσκησης ελεύθερου επαγγέλματος και της αυτοαπασχόλησης, ενώ το περιλάλητο επιχειρηματικό πνεύμα των Ελλήνων εκπροσωπείται από το μικρό 12,1%. Υπογραμμίζεται ότι το ποσοστό του 19,5% υπέρ της εργασίας στον ιδιωτικό τομέα είναι το μικρότερο από το 2016, ενώ αντίθετα το 36,4% υπέρ του ονείρου για εργασία στον δημόσιο τομέα είναι το μεγαλύτερο στο ίδιο διάστημα. Το πιο καταπληκτικό είναι ότι το 55,4% των γιγάντων που ονομάζονται Έλληνες θέλουν να βγαίνουν στη σύνταξη πριν από τα 60 χρόνια (για να αράζουν στο χωριό κατά την προσφιλή έκφραση και για να το γλεντάνε) και μόνο το 35,9% συμβιβάζονται με σύνταξη στα 61 – 65 χρόνια τους…
Τα παραπάνω δίνουν μπόλικη τροφή για σκέψεις. Η συνηθισμένη ερμηνεία είναι ότι οι Έλληνες προτιμούν τη σταθερότητα στην εργασία στο δημόσιο τομέα, έστω και με μικρότερες απολαβές, αλλά δεν είναι ακριβώς έτσι. Η ελληνική πραγματικότητα λέει ότι θέλουν το βόλεμα και το άραγμα, υπό την προστασία του παντοδύναμου κρατικοδίαιτου συνδικαλισμού και την απαξίωση της αξιοκρατίας. Λέει επίσης ότι σε πάρα πολλούς τομείς του δημοσίου οι πραγματικές απολαβές, δηλαδή μισθοί + επιδόματα + έκτακτα από επιτροπές κι άλλα τέτοια, είναι μεγαλύτερες από ό,τι στον ιδιωτικό τομέα και μάλιστα σε πολύ καλύτερες συνθήκες. Δίχως άγχος, χωρίς πίεση, άνευ απόδοσης ευθυνών, με απουσία ελέγχου, με άδειες και απουσίες από την υπηρεσία σε βαθμό ασυδοσίας και αχαλίνωτο αραλίκι για όποιον το επιδιώκει. Για να μην ξεχάσουμε και τα παντοειδή «τυχερά»! Περί αυτού πρόκειται.
Εξάλλου, ο αγώνας για μία θέση στο δημόσιο έχει μπει από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, ακόμη και στη διάρκεια της Επανάστασης, στο DNA της ελληνικής κοινωνίας. Τώρα συνδυάζεται με πλήρη καταβαράθρωση της ηθικής της εργασίας (work ethic) από το σχολείο. Όταν οι πάντες περνούν αέρα – πατέρα τις τάξεις, δίχως καν στοιχειώδη προσπάθεια και ούτε με τις ελάχιστες απαιτούμενες γνώσεις, όταν οι πόρτες των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων είναι ανοιχτές και για όσους παραδίδουν λευκές κόλλες, όταν η διαδικασία στα πανεπιστήμια εξασφαλίζει όλων των ειδών τις διευκολύνσεις ώστε η προσπάθεια να είναι κάτω από το μίνιμουμ, η προτίμηση για εξασφάλιση θέσης στο ελληνικό δημόσιο (με τον τρόπο που λειτουργεί ή μάλλον, δεν λειτουργεί αυτό) έρχεται σαν φυσική συνέπεια. Αν προσθέσουμε και τους χαμηλούς μισθούς που συνήθως προσφέρει ο ιδιωτικός τομέας, το κίνητρο για το δημόσιο γίνεται ανίκητο. Οι επιχειρηματίες που παραπονιούνται ότι δεν βρίσκουν εργαζόμενους με κατάλληλα προσόντα για να προσλάβουν, θα διαπιστώσουν ότι θα βρουν αν δώσουν μεγαλύτερους μισθούς…
Εκπαίδευση, ξενιτεμός και ψέματα
Μεγάλη πλάκα έχει και το γεγονός ότι το 48,8% των Ελλήνων θα προτιμούσε να στείλει το παιδί τους σε ιδιωτικό σχολείο -άσχετα αν πολλοί προτιμούν την εργασία στο δημόσιο-, όπου σήμερα φοιτούν λιγότερα από το 5% των ελληνοπαίδων, κατά την έρευνα. Αυτό συνδυάζεται με 40,5% που αξιολογούν θετικά την εκπαίδευση και το 55% που την αξιολογούν αρνητικά. Παρεμπιπτόντως, το 33,6% ομολογούν αβίαστα ότι δεν διαβάζουν κανένα βιβλίο σε ένα χρόνο και σίγουρα υπάρχει ένα άλλο μεγάλο, αλλά αδιευκρίνιστο ποσοστό που λένε ψέματα ότι διαβάζουν… Από την άλλη πλευρά προκαλεί έκπληξη ότι το 75,2% των ερωτηθέντων λένε ότι θα προτιμούσαν μία καλοπληρωμένη δουλειά που δεν απαιτεί πτυχίο και μόνο το 18,9% δηλώνουν προτίμηση για πτυχίο και ανάλογες γνώσεις, ακόμη και δίχως υψηλές απολαβές. Αλλά τότε, γιατί τρέχουν τόσοι πολλοί να μπουν στο πανεπιστήμιο, έστω και σε σχολές χωρίς καμία προοπτική; Για να πάρουν αναβολή από το στρατό, για να χαβαλεδιάσουν, ή για να βρουν θέση στο δημόσιο;
Τέλος, ένα 38,1% απαντούν ότι αν έβρισκαν μία καλοπληρωμένη δουλειά στο εξωτερικό θα έφευγαν δίχως δεύτερη κουβέντα. Αυτό το ποσοστό ενισχύεται από ένα 19,8% που θα τα συζητούσαν και μάλλον θα έφευγαν. Άραγε ξέρουν όλοι αυτοί ότι στο εξωτερικό θα πρέπει να δουλεύουν για να βγάλουν τα λεφτά τους; Αναμφίβολα κάποιοι το γνωρίζουν και αναζητούν καλύτερες ευκαιρίες και κάποιοι μπουρδολογούν. Πιο ειλικρινείς οι άλλοι, το 29,3% που δεν θα έφευγαν με τίποτα και το 12% που πιθανώς δεν θα το τολμούσαν.
Κατά τα άλλα, το ψέμα πάει κι έρχεται. Όπως το 76,1% που δηλώνουν ότι προσέχουν τη διατροφή τους, το 62,1% που διαλαλούν ότι ασκούνται σωματικά, το 57,1% που λένε ότι κάνουν προληπτικές εξετάσεις. Χώρια οι απαντήσεις περί δικαιοσύνης, αξιοκρατίας, ισότητας, δικαιωμάτων μειονοτήτων, δημοκρατικών ελευθεριών (στην Ελλάδα δεν υπάρχει έλλειψη από αυτές πάντως, σε βαθμό ασυδοσίας) που είναι φανερό ότι δίδονται στο πλαίσιο του «πολιτικά ορθού». Αντίθετα, κρίνοντας από την εικόνα στους δρόμους, πλησιάζει στην αλήθεια ότι το 43% των Ελλήνων έχει κατοικίδιο, άλλο αν ξέρουν τις υποχρεώσεις που προκύπτουν. Γιατί και εμείς έχουμε μάτια και βλέπουμε…