Η Ιστορία
Στην πολιτική οι συμβολισμοί έχουν πάντοτε την σημασία τους. Ο τρόπος που υποδέχθηκαν και τίμησαν οι μοναχοί του Αγίου Όρους τον πρόεδρο της Ρωσίας V. Putin ήταν μοναδικός. Ήταν προφανές ότι οι παλαιοημερολογίτες μοναχοί του Αγίου Όρους θεωρούσαν ότι τιμούσαν τον πολιτικό ηγέτη και προστάτη της Ορθοδοξίας.
Ελάχιστες ημέρες μετα, στις αρχές Ιουνίου 2016, η Τουρκία ανακοίνωσε ότι κατά την διάρκεια του Ραμαζανίου θα διαβάζονταν στην Αγία Σοφία αποσπάσματα του Κορανίου. Ταυτόχρονα το κρατικό θρησκευτικό τηλεοπτικό δίκτυο TRT Diyaner, ανακοίνωσε ότι θα μεταδίδει απ' ευθείας την πρωϊνή ανάγνωση του Κορανίου, η οποία σύμφωνα με το μουσουλμανικό τελετουργικό είναι η πιο σημαντική, αφού γίνεται κατά την διάρκεια του πρωϊνού γεύματος και πρίν από την έναρξη της νηστείας (sahur).
Ουσιαστικά με αυτή την απόφαση και για όσο χρονικό διάστημα διαρκούσε το Ραμαζάνι (6 Ιουνίου-5 Ιουλίου) η Αγία Σοφία μετατρέπονταν σε τζαμί.
Τότε στην Ελλάδα κυβερνούσε η κυβέρνηση συνασπισμού ΣΥ.ΡΙΖ.Α -ΑΝ.ΕΛ και υπουργός εξωτερικών ήταν ένα "ορφανό" του Γ. Παπανδρέου, ο Ν. Κοτζιάς. Στις 6 Ιουνίου 2016 το Ελληνικό υπουργείο εξωτερικών καταδίκασε την τουρκική ενέργεια δηλώνοντας
- «Εμμονές, που αγγίζουν τα όρια της θρησκοληψίας, για μουσουλμανικές τελετές σε ένα μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι ακατανόητες και φανερώνουν έλλειψη σεβασμού και επαφής με την πραγματικότητα. Επιπλέον, τέτοιες ενέργειες δεν είναι συμβατές με σύγχρονες, δημοκρατικές και κοσμικές κοινωνίες».
Τότε στις ΗΠΑ Πρόεδρος ήταν ο B. Obama και υπουργός εξωτερικών ο J. Kerry. Στις 9 Ιουνίου 2016, το υπουργείο εξωτερικών των ΗΠΑ, πήρε και δημόσια επίσημη θέση δηλώνοντας «την αντίθεση των Ηνωμένων Πολιτειών στις ενέργειες της Τουρκικής κυβέρνησης αναφορικά με την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί» και τονίζοντας πως «οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν την Αγία Σοφία ως ένα μνημείο ιδιαίτερης σημασίας».
Ακολούθησαν επίσημες δηλώσεις καταδίκης αυτής της τουρκικής ενέργειας από την ΕΕ αλλα και τις περισσότερες χώρες της Δύσης.
Η Ρωσία πήρε θέση πάρα πολύ αργά στις αρχές Αυγούστου, με απαντητική επιστολή του Ρωσικού υπουργείου εξωτερικών προς τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Ελληνικών Συλλόγων Ρωσίας κ. Ι. Σαββίδη. Συγκεκριμένα, ο κ. Σαββίδης είχε στείλει στις 5 Ιουλίου (περίπου ένα μήνα μετα την ανακοίνωση για προσωρινή μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί) και εν όψει της συνάντησης V. Putin - T. Erdogan, επιστολή διαμαρτυρίας στο Ρωσικό υπουργείο εξωτερικών για το θέμα της Αγίας Σοφίας. Το Ρωσικό υπουργείο εξωτερικών απάντησε στον κ. Ι. Σαββίδη στις 2 Αυγούστου μέσω ενός μεγαλο-μεσαίου στελέχους του κ. Alexander Arkadievich Botsan–Kharchenko, διευθυντή της 4ου τμήματος ευρωπαϊκών υποθέσεων (Βαλκάνια-Τουρκία-Κύπρος) ο οποίος στην απαντητική του επιστολή ανέφερε
- «Είναι απαράδεκτο να χρησιμοποιούνται οικοδομήματα, που έχουν την ιδιότητα μουσείων και προστατεύονται από την UNESCO, για ακατάλληλους σκοπούς, που δεν αντιστοιχούν στο επίσημο καθεστώς τους».
Προβληματισμός επικράτησε τότε στην Αθήνα. Ήταν η εποχή που η λογική του "φαιο-κόκκινου" μετώπου κυριαρχούσε σε όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής. Ήταν αδιανόητο για τους ακραιφνείς οπαδούς του "φαίο-κόκκινου" μετώπου που υποδέχονταν πρίν δύο (2) μήνες με δάκρυα στα μάτια τον V. Putin, να αποδεχθούν ότι ο πολιτικός ηγέτης της Ορθοδοξίας "επέτρεψε" στους Τούρκους να βεβηλώσουν το πιο επιφανές μνημείο της Ορθοδοξίας, την Αγία Σοφία.
Και όμως, όπως αποδεικνύουν τα γεγονότα, ήταν δυνατόν. Η realpoltik κατέρριψε στην πράξη τα ιδεολογήματα του "φαιό-κόκκινου" μετώπου για το "ορθόδοξο τόξο" και "για το ξανθό γένος που θα διώξει τους Τούρκους απο την πόλη και την Άγια Σοφιά".
Αυτά συνέβησαν πρίν τέσσερα (4) χρόνια, το 2016. Τότε που ο T. Erdogan έκανε την πρώτη επιθετική κίνηση εναντίον του μουσειακού χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας.
Ήταν η γενική δοκιμή. Όποιος διέθετε τότε έστω και την ελάχιστη ικανότητα πολιτικής πρόβλεψης, κατάλαβε ότι αργά η γρήγορα και όταν οι συνθήκες θα το ευνοούσαν ή θα το απαιτούσαν, η Αγία Σοφία θα μετατρέπονταν σε τζαμί.
Ήταν ένας απο τους επόμενους στόχους του T. Erdogan.
Και οι συνθήκες ωρίμασαν μετά απο τέσσερα (4) χρόνια.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι εκείνο το καλοκαίρι, αμέσως μετά τα γεγονότα που προαναφέραμε και το τέλος της νηστείας του Ραμαζανίου, έγινε το αποτυχημένο πραξικόπημα εναντίον του T.Erdogan και στην συνέχεια οι απηνείς διώξεις των ισλαμιστών οπαδών του ιμάμη F. Gulen.
Δεν υπήρχε τότε πολιτικός χώρος για ανάδειξη ισλαμικών ζητημάτων (όπως η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί), αφού οι διώξεις γίνονταν στο όνομα του κοσμικού κράτους. Τα αμέσως επόμενα χρόνια η επιτυχημένη επέμβαση του Τουρκικού στρατού στη Συρία τροφοδότησε με άφθονο "εθνικιστικό καύσιμο" τα "ρεζερβουάρ" του τουρκικού εθνικισμού, ήταν λοιπόν περιττή σπατάλη να "καεί" και η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί.
Τώρα και με την τουρκική επέμβαση στην Λιβύη να βρίσκεται σε εξέλιξη και μπροστά στην επικείμενη τουρκική εμπλοκή στον Καύκασο στο πλευρό των ομόθρησκων Αζέρων και με το μέτωπο στο κουρδικό Ιράκ να παραμένει ανοιχτό, χρειάζεται να γεμίσουν και πάλι τα ρεζερβουάρ του εθνικισμού.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί είναι το καλύτερης ποιότητας εθνικιστικό καύσιμο για τις μάζες των τούρκων ισλαμο-εθνικιστών, που θα κληθούν να πληρώσουν το κόστος του "αυτοκρατορικών οραμάτων" της Τουρκικής πολιτικό-οικονομικής και στρατωτικής ελίτ.
Το καλοκαίρι του 2016, η τότε κυβέρνηση, αιφνιδιάστηκε από την απόφαση του T. Erdogan να μετατρέψει (έστω και για λίγο χρόνο) την Αγία Σοφία σε τζαμί. Διαψεύσθηκε από "κατά φαντασία" συμμάχους και δεν ανέλυσε ούτε αξιολόγησε την σημασία και την μελλοντική εξέλιξη αυτής της κίνησης. Τα μετέπειτα κατακλυσμιαία γεγονότα στην γειτονική χώρα και στην περιοχή, οδήγησαν στην λήθη αυτό το περιστατικό, όμως τώρα επανήλθε για να προσθέσει μία ακόμα ήττα στον απολογισμό των Ελληνο-Τουρκικών διαφορών.
Το Παρόν
Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 2020, κανένας δεν αιφνιδιάστηκε από την απόφαση του T. Erdogan και οι περισσότεροι έχουν καταλάβει το βαθύτερο στόχο αυτής της απόφασης: Η τόνωση του φρονήματος και η χειραγώγηση του ισλαμό-εθνικιστικού ακροατήριου. Επίσης κανένας δεν παραξενεύτηκε απο την στάση της Ρωσίας. Ο πρόεδρος Putin ειναι ικανοποιημένος γιατί οι Ρώσοι τουρίστες δεν θα πληρώνουν εισητήριο για να μπουν στην Αγία Σοφία.
Κατάντια που δεν παραξενεύει κανένα συνεπή αναγνώστη της Ελληνικής ιστορίας, που έχει διαβάσει το κεφάλαιο των "Ορλωφικών".
Η Ρωσία πάντοτε χρησιμοποιούσε την Ελλάδα και τα Ελληνο-Τουρκικά προβλήματα για να σύρει την Τουρκία σε φιλό-ρωσσικές θέσεις.
Το βασικό πρόβλημα πλέον δεν είναι η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Το βασικό ερώτημα είναι πολύ μεγαλύτερο και έχει πεδίο ορισμού τα πιθανά σενάρια για την θέση της Τουρκίας στον μελλοντικό κόσμό και πεδίο τιμών τις εναλλακτικές στρατηγικές επιλογές της Τουρκίας στις συνθήκες της νέας εποχής. Για παράδειγμα και υπεραπλουστευμένα, θα παραμείνει η Τουρκία μία ισχυρή μεταποιητική βιομηχανία ή θα εξελιχθεί σε πρωτογενή βιομηχανική δύναμη;
Ένα απλό παράδειγμα: Θα συνεχίσει να παράγει για λογαριαμό τρίτων αυτοκίνητα και ανταλλακτικά ή θα αρχίσει να κατασκευάζει και να εξάγει τουρκικά αυτοκίνητα;
Εάν συμβεί το πρώτο (μεταποιητική βιομηχανία) ποιές θα είναι οι κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις και πώς θα επηρεάσουν αυτές την πολιτική κατάσταση της Τουρκίας και την εξωτερική πολιτική της χώρας;
Αντίστοιχα, αν συμβεί το δεύτερο (εθνική βιομηχανία), ποιές θα είναι οι επιπτώσεις στα κυρίαρχα στρώματα της τουρκικής γραφειοκρατικής και οικονομικής ελίτ;
Και τελικά, όλα αυτά πως θα διαμορφώσουν την πολιτική της Τουρκίας απέναντι στην χώρα μας; Αυτό είναι το βασικό ερώτημα.
Είναι κρίσιμα ερωτήματα και δεν είναι τα μοναδικά. Δεν αρκεί πλέον η τετριμένη και γνωστή ανάλυση ότι η Τουρκία εποφθαλμιά τα "κοιτάσματα" υδρογονανθράκων που βρίσκονται "κρυμμένα" στον υπόθαλάσσιο χώρο της Νότιο-Ανατολικής Μεσογείου και γι' αυτό δημιουργεί συνεχώς εστίες έντασης με την χώρα μας.
Στις σημερινές διεθνείς τιμές υδρογονανθράκων, η εκμετάλλευση αυτών των κοιτασμάτων είναι οικονομικά ασύμφορη.
Ταυτόχρονα, λόγω της κλιματικής αλλαγής και με τις πολιτικές καθαρής ενέργειας που υιοθετούνται και τις τεχνολογικές καινοτομίες που τις συνοδεύουν, σε λίγα χρόνια οι ορυκτοί υδρογονάνθρακες (πετρέλαιο, φυσικό αέριο) δεν θα κατέχουν την δεσπόζουσα θέση που έχουν σήμερα στην παραγωγή ενέργειας.
Σε απλά Ελληνικά, ακόμα και αν όντως υπάρχουν "κρυμμένα" κοιτάσματα υδρογονανθράκων στον υποθαλάσσιο χώρο της Νότιο-Ανατολικής Μεσογείου, ο μακρύς χρόνος που θα περάσει έως ότου η Ελλάδα και η Τουρκία λύσουν (ακόμα και με πόλεμο) τις διαφορές τους, θα έχει καταστήσει την εκμετάλλευση αυτων των κοιτασμάτων από ασύμφορη έως περιττή.
Γιατί λοιπόν η Τουρκία δημιουργεί συνεχώς προβλήματα και συντηρεί την ένταση με την χώρα μας; Είναι προϊόν ολοκληρωμένου τακτικού σχεδιασμού που στοχεύει σε συγκεκριμένο στόχο ή απλώς πρόκειται για ένα πρόσκαιρο και ευκαιριακό παιχνίδι εντυπώσεων;
Η απάντηση δεν είναι εύκολη και δεν είναι μονοδιάστατη.
Την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο έγινε γνωστό ότι το Αιγυπτιακό κοινοβούλιο ενέκρινε την ανάμειξη των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων στην Λιβύη. Ο αιγυπτιακός στρατός είναι ο 9ος ισχυρότερος στρατός στον κόσμο. Δύσκολα λοιπόν τα πράγματα για τον T. Erdogan και τους μισθοφόρους ισλαμιστές που έχει στείλει στην Λιβύη.
Αυτή η εξέλιξη ήταν 100% προβλέψιμη. Τώρα θα δούμε σε πραγματικές συνθήκες κρίσης αν η Τουρκία έχει ολοκληρωμένη στρατηγική για την Ανατολική Μεσόγειο, μέρος της οποίας ήταν και η επέμβαση της στην Λιβύη, ή απλώς "κακομαθημένη" από τις "εύκολες επιτυχίες" στην Κύπρο, στο Κουρδιστάν και στην Συρία, αποφάσισε αλλαζονικά να παρέμβει και στην Λιβύη.
Πρίν λίγο καιρό, στις 10 Ιουνίου και με αφορμή την Τουρκική επέμβαση στην Λιβύη και την δύσκολη θέση που έχει περιέλθει η Ελλάδα, είχαμε δημοσιεύσει το άρθρο με τίτλο "Γκολ αυτοί, σέντρα εμείς - Τα μυστήρια της Λιβύης".
Μέχρι τώρα ο Τούρκος Πρόεδρος αγωνίζονταν σε φιλικά παιχνίδια, τώρα όμως που αρχίζουν τα επίσημα παιχνίδια του copa africa, είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει και να νικήσει πολύ καλές ομάδες. Ας θυμηθούμε τι έλεγε ο αείμνηστος Ν. Αλέφαντος για τα μεγάλα παιχνίδια για τα οποία ήταν σίγουρος για τον τελικό νικητή: "Καλώς τα παιδιά τα 3-0".