Στην αρχή της πανδημίας (Άνοιξη 2020) οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες  (FED, ΕΚΤ, BoE και BoJ) ανακοίνωσαν τεράστια προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης. Στόχος αυτών των προγραμμάτων ήταν να σταθεροποιήσουν την οικονομία, που εκείνη την χρονική περίοδο είχε δεχθεί ένα τεράστιο  πλήγμα από τις επιπτώσεις των lockdown. 

Άμεση συνέπεια των προγραμμάτων νομισματικής πολιτικής ήταν η πρωτοφανής μείωση των αποδόσεων, αρχικά των κρατικών και στην συνέχεια και των εταιρικών ομολόγων. 

Το χρέος ισχυρών κρατικών και εταιρικών οντοτήτων αναχρηματοδοντούνταν με αρνητικές ή ελάχιστες (μικρότερες του 1%) αποδόσεις. Μία εξαιρετικά καλή εξέλιξη για την παγκόσμια οικονομία που δοκιμαζόταν έντονα εκείνη την περίοδο απο την πανδημία. 

Το τελευταίο χρονικό διάστημα στην διεθνή αγορά ομολόγων η κατάσταση αντιστρέφεται. Παρ' ότι οι αποδόσεις παραμένουν ακόμα σε χαμηλά επίπεδα, έχουν αρχίσει αργά αλλά σταθερά να αυξάνονται. Εάν η τάση αυτή συνεχισθεί, τότε η διαχείριση του παγκόσμιου χρέους σε ορατό χρονικό διάστημα θα γίνει προβληματική. Τεράστιο πρόβλημα για την παγκόσμια οικονομία, ας θυμηθούμε την κρίση χρέους 2008-2010 και τα δεινά που προκάλεσε. 

Οι κεντρικές τράπεζες παρακολουθούν με ανησυχία το συγκεκριμένο φαινόμενο και δηλώνουν ότι είναι έτοιμες να παρέμβουν για να το σταματήσουν. Σίγουρα η εντατικοποίηση των ήδη ανακοινωμένων προγραμμάτων ποσοτικής χαλάρωσης θα αποδειχθεί αποτελεσματικό όπλο σε βραχύ-μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, αλλά δεν θα λύσει το πρόβλημα. Το κακό πρέπει να αντιμετωπιστεί στην ρίζα του για να σταματήσει η αναταραχή  και να σταθεροποιηθεί η κατάσταση στην παγκόσμια αγορά χρέους.  

Πως μπορεί να γίνει αυτό;

Στις 19 Ιουνίου 2020 και σε άρθρο μας με τίτλο "Μνημόνιο θα λέμε και θα κλαίμε" αναφερθήκαμε στα έκτακτα (λόγω της πανδημίας και των επιπτώσεων των lockdown) χρηματοδοτικά προγράμματα που είχαν ανακοινώσει η Ε.Ε και η ΕΚΤ (πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης PEPP) τονίζοντας, μεταξύ άλλων: 

• Τα νέα που έρχονται απο τις Βρυξέλλες δεν είναι καλά, η ΕΕ έχει αποφασίσει ένα πάρα πολύ σφιχτο χρονοδιάγραμμα απορρόφησης αυτών των ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Γιατί όμως βιάζεται τόσο πολύ η γραφειοκρατία των Βρυξελλών;  Εδώ τα νέα είναι πάρα πολύ άσχημα. Οι τεχνοκράτες των Βρυξελλών και της ΕΚΤ πιστεύουν ότι τα χρήματα των ευρωπαϊκών προγραμμάτων πρέπει να διατεθούν πολύ γρήγορα και προτού προλάβουν να εξαπλωθούν σε όλα τα επίπεδα της οικονομικής ζωής οι αρνητικές επιπτώσεις απο την πανδημία και το lockdown. Βιάζονται στις Βρυξέλλες και στην Φρανκφούρτη γιατί φοβούνται την εμφάνιση αποπληθωρισμού που θα προκαλέσει βαθιά συστημική ύφεση. Ο στόχος είναι απόλυτα σωστός, να μην εμφανισθεί στην οικονομία της ευρωζώνης αποπληθωρισμός. Ο αποπληθωρισμός είναι ο καρκίνος της οικονομίας που γεννά όλα τα υπόλοιπα δεινά. 

Τι είναι αποπληθωρισμός; Η συνεχής πτώση των τιμών. Σε απλά ελληνικά: Ο καταναλωτής παρ' ότι διαθέτει χρήματα και χρειάζεται συγκεκριμένο προϊόν, δεν ξοδεύει χρήματα για να το αγοράσει. Ο προμηθευτής εξαναγκάζεται να μειώσει ακόμα περισσότερο την τιμή (ακόμα και να πουλήσει με ζημιά) προκειμένου να εξασφαλίσει ρευστότητα που θα καλύψει άλλες ανάγκες. Τι σημαίνει αυτό; Οποιαδήποτε αναπτυξιακή προσπάθεια συνθλίβεται (αφού δεν υπάρχουν κέρδη) στην θανάσιμη αγκαλιά του αποπληθωρισμού. 

Ορθώς λοιπόν το καλοκαίρι 2020 οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών και της Ε.Ε βιάζονταν να αρχίσουν να εφαρμόζονται αν ήταν δυνατό και σε άμεσο χρόνο (εκταμίευση-απορρόφηση), όλα εκείνα τα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα, μεταξύ των οποίων και το προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης PEPP της ΕΚΤ, για να τονώσουν την οικονομία. 

Έπρεπε να συντηρηθεί με αυτά τα χρήματα η οικονομική δραστηριότητα ώστε οι υφεσιακές επιπτώσεις από την πανδημία να πλήξουν όσο το δυνατόν λιγότερους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας. Προτεραιότητα να μην πληγεί ανεπανόρθωτα η κατανάλωση. 

Για να γίνει απολύτως αντιληπτό: 

Παρ' ότι υπάρχει ρευστότητα (οι καταθέσεις αυξάνονται) ελάχιστοι καταναλώνουν. Οι περισσότεροι  καταναλωτές προβλέπουν ότι το μέλλον θα είναι βαθιά υφεσιακό γι' αυτό φοβούνται να ξοδέψουν και να καταναλώσουν. Αντίθετα  προτιμούν να αποταμιεύουν. Αποτέλεσμα, στις χώρες της ευρωζώνης οι τιμές μετά βίας αυξήθηκαν το 2020 κατά μέσο όρο με 0,9 % (πληθωρισμός). 

Δηλαδή η οικονομία της ευρωζώνης απέχει ελάχιστα από τις αρνητικές τιμές πληθωρισμού, δηλαδή βρίσκεται ένα βήμα πρίν τον αποπληθωρισμό. Η ίδια κατάσταση ισχύει και στις άλλες ισχυρές παγκόσμιες οικονομίες. Γι' όσο χρονικό διάστημα η αύξηση των τιμών (πληθωρισμός) στην ευρωζώνη και εν γένει στην παγκόσμια οικονομία κινείται σε αυτά τα χαμηλά επίπεδα και δεν καταγράφεται ένας υγιής πληθωρισμός, η αναταραχή στις αγορές ομολόγων και οι αυξητικές τάσεις στις αποδόσεις τους θα είναι το κυρίαρχο στοιχείο. 

Όπως πολλά στοιχεία δείχνουν, υπάρχει πλέον η βάσιμη πιθανότητα οι αναιμικές θετικές τιμές στις αυξήσεις των τιμών (πληθωρισμός) που καταγράφονται αυτή την στιγμή να αποκτήσουν αρνητικό πρόσημο (αποπληθωρισμός). Οι επενδυτές γνωρίζουν ότι μία τέτοια απευκταία εξέλιξη (αποπληθωρισμός) σημαίνει ότι η ύφεση έχει αποκτήσει συστημικά χαρακτηριστικά που δεν είναι εύκολο να αντιμετωπισθούν μετά τον έλεγχο της πανδημίας και την επιστροφή στην κανονικότητα. 

Στην Ελλάδα τον Ιανουάριο 2021 καταγράφηκε μείωση (αποπληθωρισμός) των τιμών κατά 2%. Το ίδιο φαινόμενο παρατηρήθηκε σχεδόν σε ολόκληρο το 2020. Σε πολύ απλά Ελληνικά, ο αποπληθωρισμός είναι ήδη παρών εδώ και αρκετό καιρό, ίσως και λίγο πριν την εμφάνιση της πανδημίας και την επιβολή lockdown. 

Τα πράγματα ειναι απλά. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι η ελληνική οικονομία έχει εισέλθει σε ένα υφεσιακό κύκλο αποκλειστικά και μόνο εξ αιτίας της πανδημίας οπότε όλα τα οικονομικά προβλήματα θα λυθούν όταν ελεγχθεί η πανδημία και επιστρέψει η κανονικότητα. Αυτη η άποψη όμως είναι εν μέρει σωστή. Ταυτόχρονα με τον έλεγχο της πανδημίας και την επιστροφή στην κανονικότητα,η αναγκαία και ικανή συνθήκη για την επανεκίννηση της οικονομίας είναι η υπάρξει υγιές θετικό πληθωριστικό πρόσημο στην μηνιαία διαμόρφωση των τιμών (πληθωρισμός). 

Το φάντασμα του αποπληθωρισμού πρέπει πάση θυσία να εξορκιστεί. Διαφορετικά η οικονομία δεν θα ανακάμψει με τον σωστό τρόπο όταν ελεγχθεί η πανδημία. Αυτονόητο είναι ότι για να γίνουν όλα αυτά εφικτά πρέπει να υπάρξει η ανάλογη κυβερνητική απάντηση με σχεδιασμό και εφαρμογή αντι-αποπληθωριστικής πολιτικής. 

Όμως...οι έως σήμερα γνωστές δημόσιες απόψεις αλλά και διαχειριστικές πρακτικές των κυβερνητικών και τραπεζικών στελεχών, δεν μας κάνουν ιδιαίτερα αισιόδοξους. Αντίθετα η απαισιοδοξία περισσεύει. 

Δεν μας έχουν δείξει ούτε κατ' ελάχιστο ότι αξιολογούν σοβαρά το πρόβλημα του αποπληθωρισμού και ότι ηδη σχεδιάζουν λύσεις για να αντιμετωπίσουν. Τους αρκεί να κρύβονται όλοι πίσω από την πανδημία.