Η ηττημένη Περσική αυτοκρατορία παραμένει μεν η κυρίαρχη δύναμη στην κέντρο-ασιατική ενδοχώρα αλλά παύει να πρωταγωνιστεί στην νότιο-ανατολική Μεσόγειο. Την θέση των Περσών παίρνει η Δηλιακή Συμμαχία, ένας συνασπισμός αρχικά 150 (περίπου) Ελληνικών πόλεων που ιδρύεται με πρωτοβουλία των Αθηναίων και διττό στόχο αφενός την τιμωρία των Περσών για τα δεινά που προκάλεσαν στους Έλληνες αφετέρου την προστασία των μελών της συμμαχίας από μία νέα Περσική επίθεση. Για να πετύχει τους στόχους της η συμμαχία σχηματίζει ενιαία στρατιωτική δύναμη που συγκροτείται κυρίως από τον πανίσχυρο αθηναϊκό στόλο και τις ναυτικές δυνάμεις της Κέρκυρας, της Μυτιλήνης και της Χίου. Τα υπόλοιπα μέλη της συμμαχίας συνεισφέρουν μόνο χρήματα που δαπανώνται για να συντηρείται αυτός ο όντως τεράστιος, για τα δεδομένα της εποχής, στόλος.
Τα επόμενα πενήντα χρόνια οι αθηναϊκές τριήρεις προωθούν την διεύρυνση της συμμαχίας επιβάλλοντας ακόμα και με δυναμικό τρόπο δημοκρατικά πολιτεύματα σε ελληνικές πόλεις-κράτη. Τα μέλη της συμμαχίας φθάνουν στα 400. Τα προφανές αποτέλεσμα της εντυπωσιακής διεύρυνσης είναι η κυριαρχία της συμμαχίας και η εμπέδωση της ειρήνης σε ολόκληρη την νότιο-ανατολική μεσόγειο. Το εμπόριο ανθίζει και η οικονομία αναπτύσσεται.
Η πόλη των Αθηνών, κυρίαρχη πολιτική, στρατιωτική, οικονομική δύναμη της συμμαχίας γνωρίζει πρωτόγνωρη άνθηση. Από το 478 πχ (ίδρυση Δηλιακής Συμμαχία) έως 431 πχ (έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου) οι πολίτες της Αθηναϊκής Δημοκρατίας απολαμβάνουν πρωτοφανείς συνθήκες πολιτικής, οικονομικής και πολιτιστικής ευημερίας. Η Ιστορία χαρακτηρίζει αυτή την φωτεινή περίοδο ως «Χρυσό Αιώνα του Περικλή» προκειμένου να αποδοθούν οι δέουσες ιστορικές τιμές στον Περικλή, τον δημοκρατικό ηγέτη των Αθηνών που οραματίστηκε, σχεδίασε και υλοποίησε με επιτυχία όλες εκείνες τις πολιτικές που ανέδειξαν την Αθήνα σε υπερδύναμη.
Απέναντι στην Αθήνα η ολιγαρχική Σπάρτη υστερεί απελπιστικά. Γεωργική κοινωνία που βασίζει την οικονομική της επιβίωση σε κατακτητικούς πολέμους που προσθέτουν καινούργια καλλιεργήσιμη και νέους είλωτες (αιχμαλώτους πολέμου), που καλλιεργούν αυτή την γη κάτω από απάνθρωπες συνθήκες εκμετάλλευσης και καταπίεσης. Οι ισχυρές πολιτικά και οικονομικά ελληνικές πόλεις-κράτη της Μικράς Ασίας αποφασίζουν να ενταχθούν στην Δηλιακή Συμμαχία, όχι λόγω της κοινής με τους Αθηναίους κοινής ιωνικής καταγωγής αλλά κυρίως γιατί αποστρέφονται τον βίαιο χαρακτήρα του Σπαρτιάτικου απολυταρχικού καθεστώτος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της συμπεριφοράς ο Βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας (Νικητή της Μάχης των Πλαταιών 479 πχ) που αντιμετωπίζει τους Έλληνες της Μικράς Ασίας ως δούλους.
Οι Λακεδαιμόνιοι παρατηρούν με έκδηλη ανησυχία την ολοένα αυξανόμενη ισχύ και επιρροή των Αθηνών στα Ελληνικά πράγματα και την υπέρμετρη εισροή πλούτο στο αθηναϊκό δημόσιο ταμείο. Για να πλήξουν την ισχύ των Αθηνών προσπαθούν να διασπάσουν την συμμαχία υποστηρίζοντας όπου το επιτρέπουν οι συνθήκες, τις συνομωσίες των αριστοκρατικών-απολυταρχικών στοιχείων εναντίον των πιστών στην συμμαχία δημοκρατικών ηγεσιών. Κοντόφθαλμη και μικρής πνοής πολιτική που δεν ήταν δυνατόν να απειλήσει δραστικά την ενότητα της συμμαχίας και την ακμή των Αθηνών. Είναι προφανές ότι όσο διαρκούσε η ειρήνη, ενισχύονταν η ισχύς της Δηλιακής Συμμαχίας και έμμεσα η πολιτική-στρατιωτική-οικονομική ηγεμονία των Αθηνών.
Οι Λακεδαιμόνιοι εξαναγκάσθηκαν να επιλέξουν την πολεμική σύγκρουση για να περιφρουρήσουν όσο υπάρχει ακόμα γεω-πολιτικός χώρος και χρόνος την κυρίαρχη θέση τους στον αρχαίο κόσμο. Η Σπάρτη προβάλει ως σκοπό του πολέμου την απελευθέρωση των Ελλήνων από την Αθηναϊκή τυραννία. Ο Πελοποννησιακός πόλεμος η μεγαλύτερη ίσως σύγκρουση του αρχαίου κόσμου, ξεκινάει επίσημα το 431 πχ όταν ο Περικλής απορρίπτει το Σπαρτιάτικο τελεσίγραφο που απαιτεί από τους Αθηναίους α) να σταματήσουν την πολιορκία της Ποτίδαιας β) να αποδώσουν στην Αίγινα την ανεξαρτησία της γ) να αποσύρουν το Μεγαρικό ψήφισμα.
Ο Περικλής δεν αιφνιδιάσθηκε από τις εξελίξεις, είχε προβλέψει την σύγκρουση και είχε ήδη σχεδιάσει την τακτική που έπρεπε να ακολουθήσουν οι Αθηναίοι για να νικήσουν. Για τον Περικλή η ισχυρή οικονομική θέση της πόλης εξασφάλιζε μέγιστο τακτικό πλεονέκτημα.
Σύμφωνα με τον Θουκυδίδη, στην έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου ο Περικλής ενημέρωσε τους Αθηναίους ότι το αποθεματικό της πόλης ήταν 6 χιλ. ασημένια τάλαντα (1 ασημένιο τάλαντο= 26 Kgr ασήμι, 1 Kgr ασημιού=650 Euro σε σημερινές τιμές). Ήτοι στα ταμεία της πόλης υπήρχαν πριν την έναρξη του πολέμου περίπου 100 εκατ. Euro σε σημερινές αξίες. Τα ετήσια έσοδα της πόλης από τις εισφορές των συμμάχων ήταν 600 ασημένια τάλαντα (10 εκατ. Euro) ενώ αν παρουσιάζονταν τεράστια ανάγκη (υπόθεση εργασίας αδιανόητη για τον Περικλή) υπήρχε η εφεδρεία του χρυσού αγάλματος της Αθηνάς που άξιζε 40 τάλαντα χρυσού (περίπου 60 εκατ. Euro). Αντίθετα οι Λακεδαιμόνιοι έπρεπε αρκετούς μήνες κάθε χρόνο να καλλιεργούν την γη ώστε να παράγουν τους αναγκαίος πόρους για την επιβίωση και την πολεμική προσπάθεια.
Συνεπώς και σύμφωνα πάντα με την τακτική που εισηγούνταν ο Περικλής, οι Αθηναίοι έπρεπε να αποφύγουν την κατά μέτωπο αντιπαράθεση με το πεζικό των Πελοποννησίων που ήταν πολύ πιο ισχυρό από το Αθηναϊκό αδιαφορώντας για τις καταστροφές που θα έκαναν οι Λακεδαιμόνιοι στην Αττική Γη. Να παραμείνουν στην ασφάλεια των Μακρών Τειχών παρατείνοντας χρονικά την σύγκρουση ενώ ταυτόχρονα να επιτίθενται με τον πανίσχυρο στόλο τους σε διαφορετικά σημεία στα μετόπισθεν των Πελοποννησίων προκαλώντας καταστροφές και τριγμούς στην Πελοποννησιακή συμμαχία. Όλα τα είχε προβλέψει ο Περικλής εκτός από τον λοιμό των Αθηνών (430 πχ) που προκαλεί τον θάνατο του ενός τρίτου του αθηναϊκού πληθυσμού αλλά και τον δικό του (429 πχ). Παρ’ όλα αυτά η πόλη αντέχει γιατί είναι εξαιρετικά ισχυρή. Συνεχίζει να εφαρμόζει την πολιτική του Περικλή και το 425 πχ καταλαμβάνει την Σφακτηρία, νησί στρατηγικό για τον έλεγχο του λιμένα της Πύλου, γεγονός πρωτόγνωρο που συνταράζει τον αρχαίο κόσμο αφού για πρώτη φορά παραδίδεται σπαρτιατική δύναμη. Οι Σπαρτιάτες πανικοβάλλονται ζητούν ειρήνη με ευνοϊκούς όρους, που οι Αθηναίοι απορρίπτουν.
Τεράστιο λάθος που συμπληρώνεται από την ολέθρια επιλογή της εγκατάλειψης της πολιτικής του Περικλή. Οι διάδοχοι του (Αλκιβιάδης) πείθουν τους Αθηναίους να εκστρατεύσουν στην Σικελία και να αντιπαρατεθούν με το πεζικό των Πελοποννησίων στο ανοικτό πεδίο. Η ήττα στην Σικελία και η καταστροφή του αθηναϊκού εκστρατευτικού σώματος (413 πχ) είναι το σημείο καμπής για τον πόλεμο. Μετά από αυτή την καταστροφή η πόλη δεν μπορεί να ανακάμψει, αντέχει όμως έως το 404 πχ παρ’ ότι στα τελευταία χρόνια του πολέμου οι Σπαρτιάτες ενισχύονται από τον Περσικό χρυσό.
Για τον George Kennan και το περιβόητο «Μακρύ Τηλεγράφημα» (Long Telegram) έχουμε μιλήσει από την 1 Σεπτεμβρίου 2021 (Γιατί δεν υπήρξε Έλληνας Τζίνο Μπαρτάλι;). Πρόκειται για τον πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Μόσχα που τον Φεβρουάριο 1946 απαντά στο ερώτημα που υποβάλει το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ για τους πραγματικούς λόγους που βρίσκονται πίσω από την άρνηση της ΕΣΣΔ να αποδεχθεί τους θεσμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Σε ένα κείμενο 8 χιλ. λέξεων ο George Kennan αναλύει την πολιτική πού πρέπει να ακολουθήσουν οι ΗΠΑ για να αντιμετωπίσουν την ανερχόμενη (εκείνη την εποχή) ΕΣΣΔ. Ο George Kennan αντιγράφει το ιστορικό προηγούμενο του Περικλή αφού πιστεύει ακράδαντα ότι η πολιτική, οικονομική και πολιτιστική υπεροχή της Δημοκρατίας που στην συγκεκριμένη ιστορικά φάση εκπροσωπείται από τις ΗΠΑ θα υπερτερήσει τελικά του απολυταρχισμού που ταυτίζεται στην ανάλυση του George Kennan με την ΕΣΣΔ. Απορρίπτει όπως και ο Περικλής την κατά μέτωπο ολοκληρωτική στρατιωτική σύγκρουση και επιλέγει όπως και ο αρχαίος Έλληνας να εξασθενίσει μέχρι τελικής πτώσεως τον αντίπαλο σε μία μακροχρόνια αντιπαράθεση που θα διεξάγεται ταυτόχρονα σε πολλά επί μέρους δευτερεύοντα μέτωπα.
Χαρακτηριστικά αναφέρει:
- Το κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Σοβιετική Ένωση πρέπει να είναι μία υπομονετική αλλά σταθερή και άγρυπνη ανάσχεση (containment)
Ο George Kennan έζησε για δει την πολιτική του να δικαιώνεται, αφού ο Ψυχρός Πόλεμος τελείωσε με νίκη της Δύσης που επιτεύχθηκε χωρίς ολομέτωπη και καταστροφικά πολυαίμακτη σύγκρουση. Ουδείς γνωρίζει αν ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Harry Truman υιοθέτησε τα συμπεράσματα του George Kennan ή αν είχε καταλήξει στα ίδια συμπεράσματα μέσω κάποιας άλλης διαδρομής. Το βέβαιο όμως είναι ότι ο Περικλής πριν από 2 χιλ. χρόνια εισηγήθηκε την τακτική που από τότε ακολουθείται πάντα από το δημοκρατικό στρατόπεδο στην αέναη μάχη του εναντίον του απολυταρχισμού.
Ακριβώς την ίδια πολιτική εφαρμόζει και σήμερα η Δύση στην κρίση της Ουκρανίας. Βοηθά τους Ουκρανούς να αντιμετωπίσουν την εισβολή και ταυτόχρονα ενσωματώνει στους κόλπους της όλα εκείνα τα έθνη (Φινλανδία, Σουηδία) που απορρίπτουν το απολυταρχικό μοντέλο διακυβέρνησης, που εκφράζει και προωθεί η Ρωσία. Πολλά ταυτόχρονα μέτωπα και όχι μία μετωπική καθοριστική σύγκρουση όπως είναι φανερό ότι επιδιώκει ο V.Putin.
Ας μην βαυκαλιζόμαστε και ας μην ωραιοποιούμε καταστάσεις, πίσω από τις μεγάλες συγκρούσεις κρύβονται σχεδόν πάντα και μεγάλα οικονομικά συμφέροντα, όμως ο ρεαλισμός δεν πρέπει να αφαιρεί από την ανάλυση μας το ιδεολογικό στοιχείο όπως αυτό το περιγράφει ο μέγας Θουκυδίδης στον Πελοποννησιακό πόλεμο (Επιτάφιος Περικλέους). «Το εναντιούμενον τω δυναστεύοντι δήμος ωνομάσται» (Αυτό που εναντιώνεται στο δυνάστη, ονομάζεται Λαός).