Παρ’ ότι και στις δύο αξιολογήσεις περιέχονταν  θετικές απόψεις για την κατάσταση της ελληνικής οικονομίας, οι συντάκτες δεν προχώρησαν στην αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. Το σκεπτικό και της στις δύο εκθέσεις ήταν περίπου κοινό. 

Οι δύσκολες παγκόσμιες συνθήκες (πληθωρισμός, υψηλό ενεργειακό κόστος κλπ.) θα επηρεάσουν αρνητικά την αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας. Μία αρνητική οπωσδήποτε εξέλιξη αφού τα ελληνικά κρατικά ομόλογα και μετά και από αυτές τις αξιολογήσεις παραμένουν εκτός της κατηγορίας Επενδυτική Βαθμίδα (Investment Grade). Έχουμε εξηγήσει πολλές φορές στο παρελθόν ότι η κατάταξη (από ένα τουλάχιστον εκ των τεσσάρων οίκων αξιολόγησης που είναι αποδεκτοί από την ΕΚΤ) των Ελληνικών Ομολόγων στην κατηγορία της Επενδυτικής Βαθμίδας είναι η αναγκαία και ικανή συνθήκη για να γίνουν αποδεκτά στα προγράμματα επαναγοράς  ομολόγων της ΕΚΤ.

Βέβαια σε αυτή την χρονική περίοδο δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αυτή η κατάταξη αφού η ΕΚΤ βάσει του έκτακτου προγράμματος επανεπενδύσεων των ομολόγων PEPP συνεχίζει να αγοράζει ομόλογα του ευρωπαϊκού νότου (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Κύπρος). 

Όριο συναγερμού

Στόχος της ΕΚΤ είναι να κρατήσει τις αποδόσεις αυτών των ομολόγων κάτω από το 3%. «Όριο» συναγερμού που αν ξεπεραστεί θα ενεργοποιήσει τον έκτακτο μηχανισμό TPI που έχει εγκριθεί και ισχύει από τον Ιούλιο και έχει σκοπό να «φρενάρει» τις κερδοσκοπικές επιθέσεις στα ομόλογα της ευρωζώνης. Όλοι όμως καταλαβαίνουμε το πρόβλημα. Η Ελλάδα εντάσσεται στα χρηματοδοτικά προγράμματα της ΕΚΤ με πολιτικές αποφάσεις οι οποίες θα να συνεχίσουν να ισχύουν για όσο χρόνο ισχύουν και οι πολιτικές προτεραιότητες που τις υπαγόρευσαν.

Την ίδια ημέρα η απόδοση του Ελληνικού 10-ετούς Ομολόγου ήταν 4,268 %, της Ιταλίας 4,000%, της Ισπανίας 2,904% και της Πορτογαλίας 2,792%.  Βλέπουμε δηλαδή ότι οι αποδόσεις των Ελληνικών και Ιταλικών ομολόγων έχουν ξεπεράσει το λογικά αποδεκτό «όριο» συναγερμού. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί στις περιπτώσεις Ιταλίας και Ελλάδας έχει αυξηθεί η πιθανότητα οι πολιτικές εξελίξεις να υπονομεύσουν την όποια πρόοδο έχει επιτευχθεί στην οικονομία. Στην Ιταλία σε λίγες ημέρες θα γίνουν εκλογές που θα φέρουν στην εξουσία ένα κεντροδεξιό συνασπισμό οπαδών του V.Putin, ευρωσκεπτικιστών και καιροσκόπων. Ενώ στην Ελλάδα και με τα μέχρι σήμερα γνωστά δεδομένα είναι σχεδόν βέβαιο ότι το 2023 θα γίνουν τουλάχιστον δύο φορές βουλευτικές εκλογές με αβέβαιο αποτέλεσμα για την κυβερνησιμότητα της χώρας.

Σε δύο άρθρα (28 Νοεμβρίου 2021, «Όταν οι λύκοι των αγορών σιωπούν, οι άνθρωποι ουρλιάζουν. Η Moody’s και η Ελλάδα» και 14 Δεκεμβρίου 2021, «Πού πας ξυπόλητος στ’ αγκάθια, χωρίς επενδυτική βαθμίδα;» ) είχαμε προβλέψει σχεδόν τα περισσότερα από αυτά που περιγράφουμε παραπάνω. Δυστυχώς επιβεβαιωθήκαμε.

Αναγκαία και ικανή συνθήκη

Η σημερινή κυβέρνηση παρ’ ότι αντιμετώπισε με αξιόλογη  διαχειριστική ικανότητα τις κρίσεις που προέκυψαν κατά την διάρκεια της θητείας της επιβεβαίωσε ταυτόχρονα τους φόβους ότι δεν διέθετε στρατηγικό όραμα και σχεδιασμό για την έξοδο της χώρας από την πολύπλευρη (πολιτική, κοινωνική, πολιτιστική, οικονομική) κρίση που αντιμετωπίζει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η αποτυχία της να εντάξει τα ελληνικά κρατικά ομόλογα στην επενδυτική βαθμίδα, στρατηγική επιτυχία που θα εξασφάλιζε χαμηλό κόστος δανεισμού. Αναγκαία και ικανή συνθήκη για σταθερή αναπτυξιακή πορεία.

Όντως η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί εφέτος με υψηλούς ρυθμούς λόγω της αυξημένης τουριστικής κίνησης. Όμως κάτι ανάλογο είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα συμβεί το επόμενο έτος, όταν οι επιπτώσεις του πληθωρισμού και του δύσκολου χειμώνα θα έχουν πλήξει την αγοραστική δυνατότητα των καταναλωτών στις ΗΠΑ και την Ε.Ε.

Ποια θα ήταν λοιπόν η εναλλακτική αναπτυξιακή απάντηση. Η εκμετάλλευση των μεγάλων αλλαγών που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Παράδειγμα Νο.1: Οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές εταιρείες λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στερούνται τις υπηρεσίες χιλιάδων Ρώσων προγραμματιστών που πριν την κρίση εργάζονταν για λογαριασμό τους σε software center που είχαν έδρα την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη. Οι λόγοι ευνόητοι, τραπεζικό εμπάργκο που εμποδίζει τις απρόσκοπτες τραπεζικές συναλλαγές, καχυποψία για κατασκοπία. Για να καλύψουν τις ανάγκες του οι ευρωπαϊκές εταιρείες στράφηκαν στον τρίτο κόσμο. Πλέον μερικές χιλιάδες προγραμματιστές από την Τουρκία και την Αίγυπτο εργάζονται (με εξαιρετικές αμοιβές για τις τοπικές αγορές εργασίας) για λογαριασμό μεγάλων ευρωπαϊκών πολυεθνικών μέσω remote διαδικασιών από software center που βρίσκονται στην Κωνσταντινούπολη το Κάϊρο και την Αλεξάνδρεια. Όλοι κατανοούμε τις θετικές επιπτώσεις που θα είχε για την οικονομία η ενεργή συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτή την μεγάλη αλλαγή που συντελείται στην παγκόσμια αγορά εργασίας.

Παράδειγμα Νο.2: Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η συνεπακόλουθη εκτόξευση των τιμών των ορυκτών καυσίμων (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, άνθρακας) έχει αναγορεύσει την ισχύ  των υπό κατασκευή και εν λειτουργία ΑΠΕ σε δημοσιονομικές παραμέτρους που επηρεάζουν καθοριστικά την εξέλιξη και την διαμόρφωση κλασικών δημοσιονομικών μεγεθών όπως το χρέος και το έλλειμμα. Είναι πολύ λογικό να συνυπολογίζεται και να αφαιρείται από την εξέλιξη του εμπορικού ισοζυγίου (συνεπώς και από το δημόσιο έλλειμμα και κατ’ επέκταση από το χρέος), το ετήσιο ενεργειακό κόστος που πρόκειται να εξοικονομηθεί η εξοικονομείται από τις υπό κατασκευή και εν λειτουργία ΑΠΕ. Ας αναλογιστούμε ποιες θα ήταν οι ευεργετικές συνέπειες για τα δημοσιονομικά μεγέθη της χώρας μία παρόμοια πολιτική. Δυστυχώς η αδειοδότηση και κατασκευή μίας ΑΠΕ παρά τα προβλήματα των καιρών παραμένει ακόμα μία ιδιαίτερη δύσκολη υπόθεση.

Οι εκλογές

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε αρκετά ακόμα παρόμοια παραδείγματα, δεν έχει κανένα νόημα από την στιγμή που η κυβέρνηση δεν έχει στρατηγικό όραμα και προγραμματικό σχέδιο για την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου της χώρας. Σε λίγους μήνες θα γίνουν στην Ελλάδα εκλογές.’ Ήδη οι δύο βασικοί ανταγωνιστές για την εξουσία, πολώνουν το πολιτικό κλίμα με προφανή στόχο να κερδίσουν στην πρώτη εκλογική αναμέτρηση το μεγαλύτερο δυνατό εκλογικό ποσοστό. Είναι προφανές ότι η εκλογική αφετηρία της πρώτων εκλογών θα διαμορφώσει καθοριστικά το εκλογικό αποτέλεσμα των δεύτερων και την πολιτική  ταυτότητα της επόμενης κυβέρνησης.

Όμως είναι εξ΄ ίσου προφανές ότι μετά τις εκλογές θα πρέπει γρήγορα να υιοθετηθούν νέες και πραγματικά καινοτόμες πολιτικές που θα δώσουν ώθηση στην οικονομική ανάπτυξη. Έχει την δυνατότητα το σημερινό πολιτικό προσωπικό να αντιληφθεί και να υπηρετήσει αυτή την αναγκαιότητα; Μάλλον όχι, οπότε νομοτελειακά σε ένα χρόνο περίπου από σήμερα θα αρχίσουμε να μιλάμε και πάλι για μνημόνιο.