Το ζευγάρι λαμβάνει μία μεγάλη κρατική επιχορήγηση που του επιτρέπει να ζει πλουσιοπάροχα στο Λονδίνο όπου ο Marwan διακρίνεται ως play-boy και αποτυχημένος επιχειρηματίας. Μετά τον θάνατο του Νάσερ (1970) ο Marwan που μέχρι τότε ήταν σε δυσμένεια, κερδίζει την εμπιστοσύνη του νέου Προέδρου Ανουάρ Σαντάτ (Anwar Sadat) που τον διορίζει ειδικό σύμβουλο του.
Εκμεταλλεύεται άριστα την νέα του θέση και πλουτίζει λειτουργώντας ως μεσάζοντας μεταξύ αραβικών κυβερνήσεων (Σαουδικής Αραβίας, Λιβύης) και δυτικών εταιρειών.
Τα τρία «ΟΧΙ» του Νάσερ
Στα τέλη της δεκαετίας ΄60 ο ηττημένος στον πόλεμο των «Έξι Ημερών» Αραβικός εθνικισμός, επιζητά και προετοιμάζεται για εκδίκηση. Ο Νάσερ εφαρμόζει την πολιτική των «Τριών ΟΧΙ» (ΟΧΙ στην αναγνώριση του Ισραήλ, ΟΧΙ στις διαπραγματεύσεις, ΟΧΙ στην ειρήνη) και προετοιμάζεται και πάλι για πόλεμο.
Ο Σαντάτ που τον διαδέχεται, παρ’ ότι δημόσια υιοθετεί την πολιτική των Τριών ΟΧΙ και συνεχίζει τις πολεμικές προετοιμασίες σε συνεννόηση με την κυβέρνηση Νίξον και τον Χένρι Κίσινγκερ, που είναι τότε σύμβουλος εθνικής ασφαλείας, συναινεί στην έναρξη διαπραγματεύσεων. Θέση που απορρίπτει η πρωθυπουργός του Ισραήλ και σκληροπυρηνική σιωνίστρια, Γκόλντα Μεϊρ (Golda Meir).
Τελικά η Αίγυπτος και η Συρία επιτίθενται ταυτόχρονα στο Ισραήλ, στις 6 Οκτωβρίου 1973 την ημέρα που οι Ισραηλινοί βρίσκονται στις συναγωγές για την εορτή του Yom Kippur (Ημέρα του Εξιλασμού). Όπως όλα δείχνουν, οι μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ έχουν αποτύχει να προβλέψουν την επικείμενη αραβική επίθεση και να προειδοποιήσουν την κυβέρνηση και τις ένοπλες δυνάμεις που τις πρώτες ημέρες του πολέμου δείχνουν αιφνιδιασμένες.
Στο νότιο μέτωπο, τις πρώτες ώρες του πολέμου οι Αιγύπτιοι περνούν πολύ εύκολα και σχεδόν χωρίς απώλειες την διώρυγα του Σουέζ, αποκτούν ασφαλές προγεφύρωμα στην Ισραηλινή όχθη της διώρυγας, διασπούν την ισραηλινή αμυντική γραμμή Μπαρ-Λεβ και προελαύνουν στα ενδότερα της χερσονήσου του Σινά.
Αναμφίβολα εντυπωσιακές στρατιωτικές επιτυχίες που προκαλούν ενθουσιασμό σε όλες τις αραβικές πρωτεύουσες αλλά αντικειμενικά δεν δημιουργούν καθοριστικό στρατιωτικό αποτέλεσμα, αφού δεν απειλούν τις ισραηλινές πόλεις που βρίσκονται μακριά από το μέτωπο.
Το κρίσιμο όμως μέτωπο βρίσκεται στο βορρά, στα υψίπεδα του Γκολάν εκεί που οι Ισραηλινοί αντιπαρατίθενται με τους Σύριους. Εάν οι Σύριοι που διαθέτουν συντριπτική υπεροπλία πετύχουν να διασπάσουν την Ισραηλινή άμυνα, θα ξεχυθούν στην Τιβεριάδα και θα απειλήσουν μεγάλες πόλεις όπως η Χάιφα. Όμως η Συριακή επίθεση στα υψίπεδα του Γκολάν δεν διασπά την Ισραηλινή άμυνα, όπως συνέβη με την Αιγυπτιακή επίθεση στο Σινά. Ο ισραηλινός στρατός αντιτάσσει σθεναρή άμυνα και την 3η ημέρα του του πολέμου (9 Οκτωβρίου) περνά στην αντεπίθεση που απωθεί τους Σύριους και σταματά 40 χλμ. έξω από την Δαμασκό.
Η αντεπίθεση και η παρέμβαση Κίσσινγκερ
Τις επόμενες ημέρες οι Ισραηλινοί αντεπιτίθενται στο νότιο μέτωπο. Υπό την ηγεσία του μετέπειτα Ισραηλινού πρωθυπουργού Αριελ Σαρόν που είχε αποστρατευθεί και ανακαλείται εκ νέου στην ενεργό υπηρεσία, προελαύνουν με ταχύτητα στο κενό που υπάρχει μεταξύ της 2ης και της 3ης αιγυπτιακής στρατιάς.
Περνούν στην Αιγυπτιακή όχθη της διώρυγας και φθάνουν στα περίχωρα της πόλης του Σουέζ. Στις 16-18 Οκτωβρίου, δηλαδή 10 ημέρες μετά την έναρξη του πολέμου ο Ισραηλινός στρατός έχει περικυκλώσει την 3η αιγυπτιακή στρατιά που βρίσκεται στη χερσόνησο του Σινά και αντικειμενικά απειλείται πλέον με αιχμαλωσία, ενώ ταυτόχρονα τα ισραηλινά τεθωρακισμένα βρίσκονται 150 χλμ μακριά από το Κάϊρο που είναι απροστάτευτο. Πρόκειται για μία περιφανή νίκη που διασώζει το κύρος του Ισραηλινού στρατού.
Η παρέμβαση του Χ. Κίσσινγκερ που, επισείοντας την απειλή της απ’ ευθείας σοβιετικής παρέμβασης υπέρ των Αιγυπτίων και της μη αμερικανικής ανάμειξης, επιβάλει εκεχειρία και έναρξη διαπραγματεύσεων, συγκρατεί τους Ισραηλινούς και διασώζει την 3η αιγυπτιακή στρατιά από την ολική καταστροφή. Οι Ισραηλινοί παρ’ ότι πραγματικοί νικητές αποχωρούν από την Αιγυπτιακή όχθη της διώρυγας και συμπτύσσονται σε θέσεις στο εσωτερικό της χερσονήσου του Σινά ενώ οι Αιγύπτιοι παραμένουν στην Ισραηλινή όχθη της διώρυγας και στα εδάφη που είχαν καταλάβει στις αρχές του πολέμου.
Μετά το τέλος των ειρηνευτικών συνομιλιών ξεσπά στο Ισραήλ κυβερνητική κρίση. Η αποτυχία των Ισραηλινών μυστικών υπηρεσιών να προβλέψουν και να προειδοποιήσουν την ηγεσία της χώρας για την επικείμενη αραβική επίθεση, θεωρείται από την αντιπολίτευση μείζον εθνικό θέμα αφού στοίχισε την απώλεια της χερσόνησο του Σινά και παρ’ ολίγο να εξελιχθεί σε στρατηγική καταστροφή. Ένας μεγάλος αριθμός ανώτερων αξιωματικών αποστρατεύεται ενώ εξαναγκάζεται σε παραίτηση και η πρωθυπουργός Γκόλντα Μεϊρ (Ιούνιος 1974). Έχει έρθει η ώρα του μετριοπαθούς Γιτζάκ Ράμπιν.
Οι πρώτες νίκες έχουν δώσει στον Σαντάτ τεράστιο κύρος, είναι «Ο Ήρωας του Περάσματος». Η παρέμβαση του Χ. Κίσσινγκερ που αποτρέπει την καταστροφή της 3ης αιγυπτιακής στρατιάς και την ντροπιαστική ήττα, αποσιωπάται ενώ η μετέπειτα συμφωνία ειρήνης που, αφενός, εξαναγκάζει τους Ισραηλινούς να αποχωρίσουν από την Αιγυπτιακή όχθη της διώρυγας, αφετέρου, επιτρέπει στον Αιγυπτιακό στρατό να παραμείνει στην χερσόνησο του Σινά που βρίσκονταν έως τότε υπό Ισραηλινή κατοχή, είναι πραγματικά δεδομένα που πείθουν την αιγυπτιακή κοινή γνώμη ότι παρ’ όλο που δεν ικανοποιήθηκαν τα αιτήματα των Παλαιστινίων έχουν επιτευχθεί αρκετοί από τους στόχους του αραβικού εθνικισμού οπότε έχει φθάσει η ώρα της ειρήνης. Έχει ανοίξει ο δρόμος για ουσιαστικές ειρηνευτικές συνομιλίες που καταλήγουν στην ιστορική συμφωνία ειρήνης του Καμπ Ντέιβιντ (1978).
Ο ρόλος του Marwan
Πολλά χρόνια μετά, το 2002, η δημοσιογραφική έρευνα του Ahron Bregman αποκαλύπτει ότι η Mossad είχε ενημερωθεί έγκαιρα από τον A. Marwan (τον οποίο είχε στρατολογήσει, έναντι μεγάλης αμοιβής, από την εποχή που βρίσκονταν στην δυσμένεια του Νάσερ), για την επικείμενη κοινή επίθεση Αιγυπτίων και Σύριων. Τα στοιχεία της δημοσιογραφικής έρευνας επαληθεύονται το 2004 από τον αρχηγό της Mossad την περίοδο του πολέμου του Yom Kippur στρατηγό Zvi Zamir, που επιβεβαιώνει ότι ο Marwan ήταν όντως έμμισθος πράκτορας της Mossad και το βράδυ πριν την έναρξη του πολέμου τον είχε ενημερώσει προσωπικά για τις όλες λεπτομέρειες της επίθεσης. Η Πρωθυπουργός Γκόλντα Μεϊρ που ενημερώθηκε αμέσως μετά, διέταξε μυστική επιστράτευση που κατευθύνθηκε μονομερώς στο κρίσιμο για την Ισραηλινή άμυνα και ασφάλεια μέτωπο των υψιπέδων του Γκολάν. Γι’ αυτό ο Ισραηλινός στρατός ήταν προετοιμασμένος και αντιμετώπισε αποτελεσματικά τις πρώτες επιθέσεις των Σύριων.
Οι Ισραηλινοί αρκετές ώρες πριν γνώριζαν τα πάντα αλλά δεν επιτέθηκαν προληπτικά όπως όριζαν όλα τα επιτελικά σχέδια, γιατί ο Χ. Κίσσινγκερ τους είχε προειδοποιήσει ότι εάν ξεκινούσαν πρώτοι τις εχθροπραξίες δεν θα έπαιρναν στρατιωτική βοήθεια από τις ΗΠΑ. Η δημόσια συζήτηση για τα γεγονότα του πολέμου Yom Kippur που εύλογα ξεκινά μετά από αυτή την αποκάλυψη, φανερώνει ότι από την δεύτερη ημέρα του πολέμου (7 Οκτωβρίου) η Γκόλντα Μεϊρ είχε διατάξει την ενεργοποίηση του Ισραηλινού πυρηνικού οπλοστασίου. Απολύτως αντικειμενικά, το Ισραήλ δεν κινδύνεψε ποτέ με στρατηγική ήττα και καταστροφή.
Όπως αποδεικνύεται, η πολιτική αντιδικία που είχε ξεσπάσει εκείνη την εποχή στο Ισραήλ και οδήγησε τελικά στην παραίτηση της Γκόλντα Μεϊρ και την αποστράτευση ανώτατων αξιωματικών, δεν είχε πραγματική βάση. Συνέβαλε όμως για να πείσουν, αφενός, την Αιγυπτιακή κοινή γνώμη ότι ήταν οι νικητές, αφετέρου, τους πολίτες του Ισραήλ ότι κινδύνεψαν με αφανισμό. Τελικός στόχος, να αποδεχθεί η κοινή γνώμη των δύο εμπολέμων την συμφωνία ειρήνης.
Ήρωας και για το Ισραήλ και για την Αίγυπτο
Το 2007 ο A. Marwan βρίσκεται νεκρός στον κήπο της έπαυλης του στο Λονδίνο. Η επίσημη αιτία του θανάτου ήταν η πτώση από το μπαλκόνι. Η Αίγυπτος και το Ισραήλ αποδίδουν στον νεκρό τιμές εθνικού ήρωα. Αποφάσεις που σίγουρα ξενίζουν. Πως είναι δυνατόν να αποδίδονται μεταθανάτιες τιμές ήρωα σε ένα Αιγύπτιο έμμισθο πράκτορα που συνεργάστηκε με το Ισραήλ εναντίον της Αιγύπτου.
Γρήγορα όμως αποκαλύπτεται η ιστορική αλήθεια. Ο Α. Σαντάτ είχε κατανοήσει ότι εάν οι Άραβες απειλούσαν με πραγματικούς όρους την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ, η Ισραηλινή ηγεσία ήταν αποφασισμένη να χρησιμοποιούσε τα πυρηνικά όπλα που ήδη διέθετε. Συνεπαγωγικά, η θέση του Αραβικού εθνικισμού που επεδίωκε την καταστροφή του κράτους του Ισραήλ, δεν ήταν δυνατόν να επιτευχθεί, οι Άραβες δεν μπορούσαν να νικήσουν.
Ο Σαντάτ γνωρίζει ότι για να απαλλαγεί ο Αιγυπτιακός λαός από την φτώχεια και την υπανάπτυξη πρέπει να προχωρήσει σε συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ, να ανεξαρτητοποιηθεί από την ΕΣΣΔ και να ενταχθεί στο Δυτικό στρατόπεδο. Χρειάζεται όμως μία μεγάλη νίκη για να κάμψει τις αντιστάσεις των Αράβων εθνικιστών και για να πείσει τον Αιγυπτιακό λαό ότι είχε ξεπλυθεί η ντροπή από την εξευτελιστική ήττα στο πόλεμο των Έξη Ημερών..
Ο A.Marwan λειτουργεί σαν διπλός πράκτορας αφού ο Α. Σαντάτ τον χρησιμοποιεί σαν «αγγελιοφόρο» για να συνομιλεί άμεσα με την Ισραηλινή ηγεσία και έμμεσα τον Χ. Κίσσινγκερ και τις ΗΠΑ. Όταν ο A. Marwan ενημερώνει τους Ισραηλινούς για την επικείμενη κοινή επίθεση Αιγυπτίων και Σύριων, αυτό ακριβώς το σχεδιασμό εξυπηρετεί. Οι Ισραηλινοί κινητοποιούνται και αμύνονται αποτελεσματικά στα υψίπεδα του Γκολάν. Αποφεύγεται μία καταστροφική ήττα για τους Ισραηλινούς στα υψίπεδα του Γκολάν και το συνεπακόλουθο πυρηνικό αντίποινο. Ο που γνωρίζει την δράση του Marwan πείθεται ότι ο Σαντάτ είναι ειλικρινής και αναλαμβάνει τον κρίσιμο ρόλο να συγκρατήσει την ακραία σιωνιστική ισραηλινή ηγεσία (Γκόλντα Μεϊρ και Μόσε Νταγιάν), έως ότου πετύχουν οι Αιγύπτιοι την νίκη που τόσο πολύ χρειάζεται ο Σαντάτ.
Τα διδάγματα για σήμερα
Στο τέλος του πολέμου η πλειοψηφία της κοινής γνώμης και στις δύο χώρες έχει διαμορφώσει την ίδια περίπου συλλογιστική. Οι μεν (Αιγύπτιοι) πιστεύουν ότι αφού πήραν πίσω όλα τα εδάφη που είχαν χάσει στον πόλεμο των Έξη Ημερών (Χερσόνησος του Σινά) είναι οι νικητές παρ’ ότι δεν πέτυχαν τον μεγάλο στόχο που ήταν η δικαίωση των Παλαιστινίων και η καταστροφή του κράτους του Ισραήλ. Συνεπώς μπορούν να προχωρήσουν με ψηλά το κεφάλι σε μία συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ. Οι δε (Ισραηλινοί) πιστεύουν ότι παρ’ ότι τελικά έφθασαν έξω από το Κάϊρο, η καταστροφική στρατιωτική ήττα αποφεύχθηκε την τελευταία στιγμή, οπότε η συμφωνία ειρήνης που επιβάλει τακτική οπισθοχώρηση και επιστροφή της χερσονήσου του Σινά στους Αιγυπτίους, είναι η καλύτερη εξέλιξη. Επιγραμματικά, και στις δύο χώρες σχηματοποιείται μια πλειοψηφική κοινωνική αντίληψη Ισορροπημένης Δυσαρέσκειας που στηρίζει την επιλογή της ειρήνης.
Άραγε πόσα από τα ιστορικά διδάγματα του πολέμου του Yom Kippur και της μετέπειτα ειρηνευτικής διαδικασίας μπορούν να εφαρμοσθούν σήμερα στην Ουκρανία; Ποιες μπορεί να είναι οι απαραίτητες προϋποθέσεις για να συγκροτηθεί και στις δύο κοινωνίες η πλειοψηφική συλλογιστική της Ισορροπημένης Δυσαρέσκειας, δηλαδή η αναγκαία και ικανή συνθήκη για να στηριχθεί η ειρηνευτική διαδικασία.