«Στην ερώτηση για την οικονομική κατάσταση του κατηγορουμένου, ο μάρτυρας απάντησε ότι αυτή είναι εδώ και δέκα χρόνια “μόνιμα καταστροφική”. Οφείλει όμως να τονίσει έντονα ότι υπεύθυνος γι’ αυτό δεν είναι μόνο ο κατηγορούμενος αλλά και μια ”δολοφονική πολιτική για τους μικρομεσαίους”.(…) Ο κατηγορούμενος δεν τα έβγαζε πέρα με τους πολυάριθμους φόρους –φόρο προστιθέμενης αξίας, επιτηδεύματος, εισοδήματος, επιμελητήριο, ασφάλεια- κι έμεινε πίσω στις πληρωμές. Οι φόροι αυξήθηκαν μέσω των κατασχέσεων, ναι, σχεδόν πολλαπλασιάστηκαν. Τις κατασχέσεις ακολούθησαν αναγκαστικοί πλειστηριασμοί. (…) Τελικά ο κατηγορούμενος έχασε το ενδιαφέρον του για μεγαλύτερες παραγγελίες κι έχασε επίσης και τους καλύτερους πελάτες του, που είχαν κάθε λόγο να φοβούνται περιπλοκές. Κέρδιζε τα προς το ζην μαύρα και τελικά βρέθηκε ”στη φυσική κατάσταση της άμυνας”, κατέληξε δηλαδή να εργάζεται μόνο με πληρωμή σε είδος, με προϊόντα που πολύ δύσκολα θα μπορούσαν να κατασχεθούν.

Σφοδρά, σχεδόν με αγένεια, διαμαρτυρήθηκε ο εισαγγελέας κατά των λέξεων ”φυσική” και ”άμυνα”. (…) Ο πρόεδρος του ζήτησε να σκεφθεί πόσοι πολίτες στο παρελθόν και στο παρόν (…) βρέθηκαν απέναντι στον νόμο σε άμυνα, που ήταν και η μοναδική δυνατότητα του ανθρωπισμού. Σε μία Δημοκρατία η λέξη ”άμυνα” είναι φυσικά κάπως υπερβολική. Για τη λέξη ”φυσική” δεν μπορεί να αποφασίσει. Σε καμία πάντως περίπτωση οποιοσδήποτε πολίτης οποιασδήποτε χώρας δεν μπορεί να δεχθεί ως ”φυσικές” τη φορολογία και τις συνέπειές της. (…) Δίκαιο και νόμος στρέφονται εναντίον της προστατευμένης φύσης του ανθρώπου και κανείς δεν μπορεί να περιμένει ότι κάθε πολίτης είναι δυνατό να αισθάνεται ή να θεωρεί όλα τα μέτρα που λαμβάνονται εναντίον του ”φυσικά”.”

Χάινριχ Μπελ, Το τέλος ενός υπηρεσιακού ταξιδιού

(1966, ελληνική έκδοση Μεταίχμιο 2005)