Είναι βαρειά νόσος; Έλα ντε…
Όποιος παρακολουθεί τα τεκταινόμενα στο δημόσιο βίο της χώρας μας εσχάτως, θα πιστέψει πως κάποια βαρειά νόσος απειλεί να προσβάλει – αν δε το έχει κάνει ήδη - όλους όσους σκέπτονται, προτείνουν ή διανοούνται να προτείνουν λύσεις για τα προβλήματα που μας απασχολούν, οι οποίες βρίσκονται έξω από τις νόρμες της πεπατημένης.
Είναι η νόσος του…«νεοφιλελευθερισμού»!
Ένα ανομοιογενές σύνολο δημοσιογράφων, δημοσιολόγων, πολιτευτών, πολιτικάντηδων, ακόμα και θεσμικών παραγόντων, αναμασά συνέχεια τον όρο κατά τρόπο προδήλως απαξιωτικό.
Είμαι βέβαιος, πως επί της ουσίας, όσοι χρησιμοποιούν τον όρο «νεοφιλελευθερισμός», (κάτι που το κάνουν σε πλήρη αναντιστοιχία σε σχέση με το αληθινό περιεχόμενο όσων πραγματικά δηλώνει), ελάχιστα έως καθόλου είναι σε θέση να γνωρίζουν σχετικά με την αληθινή έννοια του όρου και την αξία ή απαξία του. Συνήθως οι χρήστες του τον προβάλλουν με μηχανιστικό τρόπο εναντίον κάθε μεταρρύθμισης σε οικονομικό ή πολιτικό επίπεδο που ξεπερνά τα εσκαμμένα, ή τα στενά συμφέροντά τους, αφήνοντας στο βάθος μια γεύση βαρβαρότητας να αποπνέει από την ουσία τέτοιων μέτρων. Η άποψη αυτή όμως, προδίδει χαρακτηριστική αμάθεια και άγνοια της ιστορίας των ιδεών, καθώς και των πολιτικών και οικονομικών ρευμάτων.
Οι πολιτικοί επιστήμονες που αναλύουν και διδάσκουν την θεωρία του φιλελευθερισμού από τις απαρχές της εμφάνισής της έως στις μέρες μας, έχουν κάνει ανεξάντλητες προσπάθειες για να κατατάξουν τις διάφορες εκφάνσεις του (κατά τη γνώμη μου έχουν μάλλον καταφέρει να συσκοτίσουν, παρά να ξεκαθαρίσουν έννοιες και διακρίσεις). Έτσι, μιλάμε για κλασικό φιλελευθερισμό, οικονομικό φιλελευθερισμό, πολιτικό φιλελευθερισμό, νεοφιλελευθερισμό, φιλελευθερισμό της αγοράς, κοινωνικό φιλελευθερισμό, ριζοσπαστικό φιλελευθερισμό (η τελευταία υπήρξε μια μάλλον αποτυχημένη προσπάθεια του Κωνσταντίνου Καραμανλή να προσδιορίσει την ιδεολογική ταυτότητα της ΝΔ στη δεκαετία του 1970, έχοντας στο νου του προφανώς όρο γαλλικής προελεύσεως από τα τέλη του 19ου αιώνα) κ.α.
Εκεί που φαίνεται να συμφωνούν οι θεωρητικοί του φιλελευθερισμού, είναι πως δεν υπάρχει δόκιμα αποδεκτός όρος «νεοφιλελευθερισμός», που να εκφράζει κάποια ιδεολογία ή να συνοδεύεται από κάποια πολιτική φιλοσοφία. Προφανώς οι πολέμιοι του φιλελευθερισμού, στοχεύουν στις εφαρμοσμένες πολιτικές που ξεκίνησαν τη δεκαετία 70-80 (θεωρητικά από την σχολή του Σικάγου) με χαρακτηριστικά παραδείγματα την Θάτσερ στην Βρετανία και τον Ρέηγκαν στις ΗΠΑ κυρίως και κατέτειναν στην επαναφορά της οικονομίας των αγορών και τη βραχυπρόθεσμη εξυγίανση μιας οικονομίας, με εξαιρετικά μάλιστα αποτελέσματα!
Η έννοια του νεοφιλελευθερισμού όμως δεν είναι αυτή που θέλουν οι επικριτές του. Αρχικά υπήρξε ένα ρεύμα σκέψης στους ίδιους τους κόλπους του φιλελευθερισμού ήδη από τη δεκαετία του 1940, το οποίο προέκυψε για τον ακριβώς αντίθετο λόγο από αυτόν που έχουν στον νου τους. Δηλαδή δημιουργήθηκε ευνοώντας ενισχυμένο ρόλο του κράτους, ακριβώς προκειμένου να απαλύνει τις όποιες δυσάρεστες συνέπειες ή κοινωνικές ανισότητες παρήγαγε στην εφαρμογή του ο αρχικός και απόλυτος κλασικός φιλελευθερισμός των θεμελιωτών του, του Τζών Λοκ, του Άνταμ Σμίθ του Τζων Στιούαρτ Μιλ κλπ, έγινε δε γνωστός ως «Κοινωνική Οικονομία της Αγοράς».
Τα τελευταία χρόνια – ιδιαίτερα στην πατρίδα μας- οι πολέμιοι του φιλελευθερισμού, βάλλουν εναντίον του χρησιμοποιώντας βάναυσα και αστοιχείωτα τον όρο «νεοφιλελευθερισμός». Πρόκειται για χρήση του «επιχειρήματος του σκιάχτρου».
[Τούτο με δύο λόγια συνίσταται, στο ότι ο πολέμιος μιας έννοιας ή ενός επιχειρήματος, μη μπορώντας να τα αντιμετωπίσει ευθέως επί της ουσίας, κατασκευάζει μια παραλλαγή της αρχικής έννοιας που μοιάζει με καρικατούρα και πολεμάει αυτή την τελευταία, αποφεύγοντας να δίνει την κύρια μάχη, που φοβάται ότι θα χάσει. Ταυτόχρονα, δημιουργεί στην συλλογική συνείδηση την ψευδαίσθηση ότι έχει κατατροπώσει τον αληθινό αντίπαλο].
Έτσι, καταντήσαμε να ακούμε δεκάδες φορές την ημέρα την λέξη «νεοφιλελεύθερο/ος» από χρήστες που δεν έχουν ιδέα για την πραγματική του έννοια και που το προβάλλουν επί κεφαλών δικαίων και αδίκων, εναντίον οιασδήποτε πρωτοβουλίας ξεφεύγει από τα μέτρα τους. Όμως ρίχνοντας στον αέρα ένα «νεοφιλελεύθερος», καθαρίσαμε με οτιδήποτε δεν μας βολεύει και που εντάσσεται στην ευρεία έννοια των πρακτικών της φιλελεύθερης σκέψης.
Συμβαίνει αλλού; Όχι, μόνο στη χώρα μας.
Αλλά γιατί αυτό να μας εκπλήσσει, το πρώτο ή το τελευταίο είναι;