Σε μια οικονομία που το χρηματοπιστωτικό σύστημα κυριαρχείται από τις τράπεζες, η ροή των κεφαλαίων ελέγχεται από αυτές. Έτσι, αν υποθέσουμε ένα ορθολογικό κόσμο με πλήρη και ισότιμη πρόσβαση στην πληροφόρηση και πλήρη βεβαιότητα για τη φερεγγυότητα τόσο του δανειστή (τράπεζα) όσο και του δανειζόμενου (επιχείρηση), το αποτέλεσμα της σύμπραξης των δύο μερών θα ήταν μια κοινή συμφωνία που θα τους ικανοποιούσε εξίσου και μάλιστα με πλήρη συμφωνία στους όρους.  Ωστόσο, εάν επιτρέψουμε την ελάχιστη παρεμβολή ανορθολογισμού και αβεβαιότητας όσον αφορά την φερεγγυότητα του δανειζόμενου είναι εύκολα κατανοητό ότι η ισορροπία της διαπραγμάτευσης εκπορεύεται από τον δανειστή.  Είναι ο δανειστής που έχει τον τελευταίο λόγο για την εκταμίευση του δανείου και άρα για την συμφωνία επί των όρων της διαπραγμάτευσης.  

Είναι αυτός που δανείζει που θέτει τα κριτήρια με βάση τα οποία εκταμιεύει το δανειζόμενο ποσό, εκτιμώντας την αποπληρωμή του στο προκαθορισμένο διάστημα και με την προκαθορισμένη υπεραξία.  Πολύ  περισσότερο είναι ο δανειστής που έχει την ευθύνη για την διερεύνηση της «αλήθειας» του δανειζόμενου, την παρακολούθησης του ώστε να πιστοποιείται η ορθή χρήση των κεφαλαίων και η εκπλήρωση των όρων που θα επιτρέπουν την συμφωνημένη αποπληρωμή των δανειακών του υποχρεώσεων.

Με αυτό ως δεδομένο το τραπεζικό σύστημα είναι εκείνο που υλοποιεί και πραγματώνει την οικονομική σχέση. Μόνο που σε ένα πελατειακό πολιτικό σύστημα η πραγμάτωση της οικονομικής σχέσης εν τέλει πραγματώνει και την ίδια την πελατειακή πολιτική σχέση – στο βαθμό που είναι αυτή ο καταλύτης που κάνει το σύστημα να λειτουργεί.  Είναι η τράπεζα που μετουσιώνει σε χρηματοοικονομική συναλλαγή την απόφαση της ανάθεσης κατασκευής έργων με δόλιες διαδικασίες ή την πρόσληψη ημετέρων σε δήμους και δημόσιες επιχειρήσεις, ή τη χρηματοδότησης του δημοσίου, της κρατικής επιχείρησης  ή οποιουδήποτε άλλου φορέα, χωρίς τον έλεγχο χρήσης των κεφαλαίων. Είναι η τράπεζα που αποδέχεται τη χρηματοδότηση του ιδιώτη με την παρέμβαση του πολιτευτή παρά το γεγονός ότι δεν πληρούνται τα κριτήρια. Είναι η τράπεζα που χρηματοδοτεί το δημόσιο τομέα αγοράζοντας τα ομόλογα που εκδίδει, παρά το γεγονός ότι γνωρίζει τη δεσμευμένη χρήση αυτών των κεφαλαίων από τον τρόπο ανάπτυξης του πελατειακού πολιτικού συστήματος και του κράτους. 

Σε αυτό το πλαίσιο το ελληνικό τραπεζικό σύστημα δεν αναπτύσσεται ανεξάρτητα από τη μορφή και το περιεχόμενο των οικονομικών και παραγωγικών σχέσεων που κυριαρχούν στην χώρα. Αντικειμενικά, προσδιορίζεται από αυτό όσο και προσδιορίζει την αναπαραγωγή και κυρίως, τη μετεξέλιξη του.

(β) Είναι όλοι οι χρηματοδοτούμενοι σε αυτή την κατηγορία; 

Σίγουρα όχι! Υπάρχει και η κατηγορία κόκκινων δανείων που παράχθηκε από την κατάρρευση ρευστότητας που οι ίδιες οι τράπεζες επέβαλαν σε επιχειρήσεις, δημιουργώντας και αναπαράγοντας όλα αυτά τα χρόνια ένα φαύλο κύκλο μειούμενων χρηματοδοτικών ορίων και ολοένα υψηλότερων επιτοκίων.  Παρά τις παραγωγικές και εξαγωγικές δυνατότητες τους, παρά την ανταγωνιστικότητα τους ακόμα και μέσα στη κρίση και τη φορολογική λαίλαπα.

Όπως υπάρχουν και τα κόκκινα δάνεια που παρήχθησαν από επιχειρήσεις που ανέλαβαν τον σχετικό επιχειρηματικό κίνδυνο, αξιολογήθηκαν θετικά από τις τράπεζες και απέτυχαν. Και όπως συμβαίνει σε κάθε δραστηριότητα με πιθανότητες αποτυχίας, κάποιες από αυτές απλώς επιβεβαιώνονται. 

Και τέλος υπάρχουν και αυτοί που όντως φταίνε. Αυτοί που εξαπάτησαν και για τους οποίους οποιαδήποτε διευθέτηση εγείρει θέμα ηθικής τάξεως ανάλογο με το θέμα ηθικής τάξεως που εγείρεται από την κατηγορία των κόκκινων δανείων που προέκυψαν ως αποτέλεσμα κάθε είδους πολιτικών πελατειακών σχέσεων.

Όμως υπάρχουν πάντα και οι ευθύνες των τραπεζών που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κατέληξαν με αυτό το απίστευτο ποσοστό αθετήσεων και κόκκινων δανείων. Μπορούν αυτοί που συνέβαλλαν στην απώλεια των κεφαλαίων των καταθετών, στη στρέβλωση της κατανομής των παραγωγικών πόρων της οικονομίας, στην αμφισβήτηση της εμπιστοσύνης των επενδυτών για το ρόλο και τη φερεγγυότητα των τραπεζών και της τραπεζικής πίστης να μετέχουν ακόμα και τώρα στη αναζήτηση λύσεων στα προβλήματα που δημιούργησαν χωρίς δικλείδες ασφαλείας; Μπορούν οι πολιτευτές που πρωταγωνίστησαν στις πελατειακές σχέσεις και την κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα εκμεταλλευόμενοι τις αποταμιεύσεις του κόσμου να διεκδικούν ρόλο στην διαμόρφωση της λύσης επί της κακής έκβασης της χρηματοδότησης που αντικατοπτρίζει τον πολιτικό παρεμβατικό τους ρόλο χωρίς κάποιο κοινωνικό  έλεγχο;

Σε σχέση με τον οικονομολογικό και χρηματοπιστωτικό κόσμο που υποτίθεται ότι διαμορφώνεται από τον λογισμό και την ορθή σκέψη.. εμείς ζούμε το παράλογο. Σε σχέση με την κρίση που στα χέρια συνετών και τίμιων ανθρώπων κρίνει και υπερβαίνει τις παθογένειες του παρελθόντος εμείς διαβιούμε ως ανίατοι ασθενείς. Σε σχέση με το κόκκινο στα κόκκινα δάνεια, εμείς για μια ακόμα φορά προσδιοριζόμαστε από το κόκκινο της ντροπής… και ξεχνάμε τα «δάνεια».  

(γ) Τι πρέπει να γίνει.

Πρέπει να αποκατασταθεί λειτουργική εποπτεία επί των τραπεζών. Μια λειτουργική εποπτεία που δεν θα ακυρώνει το δικαίωμα διοίκησης (right to manage)  των τραπεζικών διοικήσεων αλλά θα διασφαλίζει εξίσου τα δικαιώματα των αντισυμβαλλομένων των τραπεζών στην διευθέτηση των κόκκινων δανείων σε περίπτωση διαφωνίας. Έτσι ένα δανειολήπτης που εκτιμά ότι αδικείται από την πρόταση των τραπεζών για την αναδιάρθρωση της δανειακής του σχέσης θα έχει το δικαίωμα να προσφύγει σε αρμόδια ανεξάρτητη Επιτροπή Προσφυγών για μια αναθεώρηση. Σε περίπτωση όπου η αναθεώρηση της Επιτροπής Προσφυγών θα είναι διαφορετική από την αρχική θα παραπέμπεται η πρόταση στις υπηρεσίες των τραπεζών με αίτημα επανεκτίμησης. 

Η Επιτροπή Προσφυγών θα ορισθεί από τη Βουλή, θα απαρτίζεται από ανεξάρτητους δημόσιους λειτουργούς και στελέχη με τεχνοκρατική επάρκεια. Εξάλλου η προτεινόμενη επιτροπή λειτουργικής εποπτείας των τραπεζών στο ζήτημα των κόκκινων δανείων (και ίσως σε κάθε είδους πιστοδοτική πολιτική μέχρι τα 3 εκ ευρώ), είναι η φυσική συνέχεια που παράγεται από το αντικειμενικό γεγονός ότι η ανακεφαλαιοποίηση-διάσωση των τραπεζών έχει γίνει με δημόσιο χρήμα. Επιπλέον, αποτελεί το δικαίωμα δεύτερης ευκαιρίας που παρέχει η ίδια η κοινωνία με τα δημοκρατικά θεσμοθετημένα όργανα της προς τον πολίτη-επιχειρηματία έναντι ενός τραπεζικού ολιγοπωλίου με πλήρη εναρμόνιση πρακτικών. 

Με την πρόταση αυτή διατηρείται η αυτονομία των μερών στη διαπραγμάτευση και διευθέτηση των κόκκινων δανείων η οποία ωστόσο τίθεται σε ένα πλαίσιο ευρύτερης κοινωνικής παρακολούθησης που κατατείνει σε συναινετικές λύσεις. Χωρίς ενιαίες ρυθμίσεις, αναγνωρίζοντας την ιδιαιτερότητα της κάθε περίπτωσης και με σεβασμό στους θεσμικούς ρόλους και την αυτονομία των μερών όσο και στην κοινωνική απαίτηση για όσο το δυνατό μεγαλύτερη δικαιοσύνη και ίση μεταχείριση.