Η περίπτωση του Ούγκο Τσάβες, του επί 14 έτη Προέδρου της Βενεζουέλας είναι χαρακτηριστική. Ο Τσάβες διαγνώσθηκε ότι πάσχει από καρκίνο. Μία τόσο σοβαρή αρρώστια συνήθως συνεπάγεται το πολιτικό τέλος, πόσο μάλλον για έναν αρχηγό κράτους. Κι όμως, όπως δηλώνουν διεθνείς αναλυτές, ο Τσάβες κατάφερε το μειονέκτημα σε πλεονέκτημα. Εμφανιζόμενος με ένα δυναμικό στυλ και ανανεωμένο λουκ, παρουσιάζεται στους ψηφοφόρους σαν ο πολύ ισχυρός ηγέτης, που κατάφερε να νικήσει ακόμα και το θάνατο!
Ο Τσάβες είναι ο ορισμός του λατινοαμερικάνου λαϊκιστή ηγέτη. Ο λαϊκισμός είναι ένας παρεξηγημένος χαρακτηρισμός, που παράλληλη έχει γίνει λάστιχο και χρησιμοποιείται σχεδόν για τα πάντα. Στην πολιτική επιστήμη εκφράζει κυρίως την υποχώρηση της αρχής των ατομικών δικαιωμάτων προς όφελος της αρχής της πλειοψηφίας. Και συχνά προϋποθέτει έναν ισχυρό, χαρισματικό ηγέτη και δημαγωγό, ο οποίος να μπορεί να πείσει μεγάλες πλειοψηφίες ότι είναι “εκεί γι' αυτούς”, ότι είναι ο προστάτης της πλειοψηφίας και των συμφερόντων της και ότι έχει μια αδιαμεσολάβητη σχέση (ενίοτε σχεδόν μεταφυσική) με το λαό. Ο λαϊκισμός δηλαδή χρειάζεται συνήθως έναν πολύ στιβαρό ηγέτη, τουλάχιστον έτσι έχει δείξει η εμπειρία.
Ο Τσάβες είναι αυτός ο στιβαρός και πολύ επικοινωνιακός πολιτικός αρχηγός. Αυτή του η στιβαρότητα έγινε και το όπλο του στο να μετατρέψει το μειονέκτημα- του καρκίνου- σε πλεονέκτημα. Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ένας άνθρωπος που πάσχει από αυτήν την ασθένεια, δεν αντιμετωπίζεται σαν ένοχος αλλά σαν θύμα. Αλλά είναι κυρίως το θέμα “μπορώ ή δεν μπορώ να κυβερνήσω” και όχι “φταίω ή δεν φταίω που αρρώστησα” το δίλημμα που κυρίως πρυτανεύει σε τέτοια ζητήματα, μιας και διακυβεύεται η αρχηγία ενός κράτους. Κι ο Τσάβες σε επικοινωνιακό επίπεδο δείχνει στους ψηφοφόρους της Βενεζουέλας ότι μπορεί. Αν αυτό είναι αρκετό για να κερδίσει την επανεκλογή του, θα φανεί στην κάλπη.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που συμβαίνει το αντίθετο και το πλεονέκτημα γυρίζει μπούμερανγκ. Ο αρχηγός των ρεπουμπλικάνων στις ΗΠΑ, Μιττ Ρόμνεϋ είναι ένας εξαιρετικά πετυχημένος επιχειρηματίας. Η Αμερική έχει προβλήματα δημοσιονομικής διαχείρισης και με τα οικονομικά της γενικότερα. Τι το καλύτερο, λοιπόν, από έναν διακεκριμένο μάνατζερ, στο να αναλάβει το τιμόνι της χώρας.
Κι όμως, η έξυπνη πολιτική των δημοκρατικών αποδόμησε αυτό το επιχείρημα. Μαζί με το πετυχημένος, προσθέτουν με νόημα και το “λεφτάς”. Άρα, ως πολυεκατομμυριούχος, ο Ρόμνεϋ δεν ενδιαφέρεται για τον μέσο αμερικάνο. Και πρόσθεσαν επίσης και το ανάλγητος. Για να βγάλει αυτά τα λεφτά και να γίνει τόσο πετυχημένος, ο Ρόμνεϋ υπήρχαν περιπτώσεις που πήρε πολύ σκληρές αποφάσεις, απολύοντας εργαζομένους και κλείνοντας επιχειρήσεις. “Θέλουμε έναν τέτοιο άνθρωπο για Πρόεδρο” ήταν το ερώτημα που έθεταν και θέτουν με όλους τους τρόπους οι δημοκρατικοί.
Επίσης, θα πρόσθετα εγώ ότι κι ο Μπερλουσκόνι είναι ένας τρομερά πετυχημένος επιχειρηματίας. Κι όμως, έκανε σμπαράλια την οικονομία της Ιταλίας. Η διαχείριση των δημοσιονομικών δεν είναι ίδια υπόθεση με την διοίκηση μιας εταρίας, ιδίως γιατί αυτός που διαχειρίζεται τα δημοσιονομικά βγαίνει μέσα από εκλογές, οπότε θα πρέπει να κρατάει ικανοποιημένους τους ψηφοφόρους του. Κι οι ψηφοφόροι είναι όλα μαζί: και μέτοχοι και ιδιοκτήτες και εργαζόμενοι. Όμως, όπως και να το κάνουμε, το να έχει κανείς ένα πετυχημένο επιχειρηματικό βιογραφικό- ιδίως στις ΗΠΑ- δεν μπορεί να θεωρηθεί εκ των προτέρων ως μειονέκτημα- Μάλλον το αντίθετο!
Όμως, αυτό που δείχνουν τα πράγματα, είναι ότι δεν υπάρχουν de facto πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα. Η επικοινωνιακή τους διαχείριση τα μετατρέπει σε τέτοια, αλλά και η προσωπικότητα αυτού που τίθεται στην κρίση του κοινού, που μπορεί να κάνει κάτι αρνητικό να φαίνεται στην περίπτωσή του θετικό, αλλά και το αντίθετο.