Το όραμα αυτό φάνηκε να λειτουργεί, ιδίως τις εποχές των παχιών αγελάδων, που υπήρχε ρευστότητα, ευημερία και δυνατότητες για κατανάλωση.
Παρ' όλ' αυτά, πάντα υπήρχαν παραφωνίες και εκφράζονταν με βροντερά «όχι» από τα εκλογικά σώματα ή τις κυβερνήσεις διαφόρων χωρών που καθυστερούσαν την διεύρυνση της ομοσπονδιοποίησης. Η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε ραγδαία με την οικονομική κρίση. Βλέπουμε να υπάρχουν χώρες υπερχρεωμένες και χώρες πιο ανταγωνιστικές. Δεν μπορεί να υπάρξει μια ενιαία αντίδραση, γιατί είναι τελείως διαφορετικές οι ανάγκες του Νότου από εκείνες του Βορρά. Οι όποιες αντιδράσεις στην κρίση είναι σπασμωδικές, αργές, επιτυγχάνονται μετά από μεγάλη διαβούλευση και την έντονη πίεση των αγορών. Το αποτέλεσμα είναι η ανεργία στην Ελλάδα και την Ισπανία να έχει ξεπεράσει το 25%, η ύφεση να πνίγει το Νότο, ο Βορράς να γκρινιάζει που επωμίζεται να χρέη των υπερχρεωμένων χωρών.
Μέσα σε αυτό το κλίμα ανασφάλειας, με την συνταγή της λιτότητας να επιφέρει πολιτικό κόστος στις κυβερνήσεις που την εφαρμόζουν, πληθαίνουν και κερδίζουν σε δημοτικότητα φωνές κατά της Ευρώπης, όπως αυτή του Πέπε Γκρίλο. Πολιτικοί, που είναι στην καρδιά του συστήματος στην Ιταλία- γιατί ποιός είναι ο λιγότερο εκλεκτός του οικονομικού συστήματος, από έναν μεγιστάνα σαν τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι- αυτοπροβάλλονται σαν αντισυστημικοί και κερδίζουν σε ψήφους. Ο Μπερλουσκόνι είναι ένας δεξιός ηγέτης, που κατηγόρησε την Μέρκελ και μολονότι ήταν αυτός που βούλιαξε την οικονομία της χώρας του, στις συνειδήσεις πολλών Ιταλών εμφανίζεται σαν σωτήρας- ο στιβαρός αρχηγός που θα υπερασπισθεί τα συμφέροντα της Ιταλίας και του Νότου από την Γερμανία.
Οι εξελίξεις στην Ιταλία, με την δυσκολία σχηματισμού κυβέρνησης με το υπάρχον σύστημα και εκλογικό αποτέλεσμα, μας προκαλούν το συγκεκριμένο ερώτημα: Πόσο ασταθής είναι μια νομισματική ζώνη, που απειλούν να την τινάξουν στον αέρα δημοκρατικές εκλογές; Κι αυτή η απειλή, την οποία ακούμε εδώ και καιρό, θα συνεχίζει να υπάρχει.
Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν και παντού εμφανίζονται άνθρωποι που αυτοπροβάλλονται ως μάγοι. Οι λαοί του Νότου είναι απογοητευμένοι και η απογοήτευσή τους βγαίνει και τα αποτελέσματα των εκλογών. Στην Ιταλία αυτή η αστάθεια φαίνεται. Η μεγάλη εκλογική δυναμική του αντιευρωπαϊκού και του δήθεν αντισυστημικού λόγου στην Ιταλία, αν έχουμε νέες εκλογές, θα ωθήσει και τον σχετικά μετριοπαθή κεντροαριστερό Μπερσάνι σε μία ανάλογη ρητορική, ώστε να περιορίσει τις απώλειες. Ο Μόντι έχει κυβερνήσει και δεν μπορεί να υιοθετήσει με πειστικό τρόπο έναν τέτοιο λόγο- και μάλλον ούτε θα το κάνει. Αν πάλι γίνει κυβέρνηση συνεργασίας με τον Μπερλουσκόνι, αυτή δύσκολα θα είναι μακρόβια και θα φέρει παρενέργειες στην συνεργασία της Ιταλίας με τους άλλους εταίρους στην Ευρωζώνη και ιδίως τους Γερμανούς.
Ωστόσο, το να δημιουργείται ένα κλίμα πανικού με κάθε εκλογικό αποτέλεσμα σε μία χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο ένα πράγμα δείχνει: ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και ιδίως η Ευρωζώνη στην παρούσα φάση είναι εξαιρετικά εύθραυστη. Τα επόμενα χρόνια θα δείξουν αν αυτό το πολιτικό όραμα θα καταφέρει να επιβιώσει. Ας ελπίσουμε ότι θα τα καταφέρει, αλλά με περισσότερη και όχι με λιγότερη δημοκρατία.