Τελευταία, συνεχίζουμε να αισθανόμαστε Ευρωπαίοι (η Ελλάδα ανήκει σε αυτή την ήπειρο και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό) αλλά έχει σπάσει η συναισθηματική μας σύνδεση με την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως ταυτόσιμη με την ευημερία και την πολιτική, οικονομική, πολιτιστική μας πρόοδο σε ένα ανώτερο στάδιο, από εκεί που ήμασταν πριν.
Είναι κάπως κυκλοθυμική η στάση μας στα θέματα της Ευρωπαϊκής Ενοποίησης. Κι επηρεάζεται πολύ από την συγκυρία. Τον τελευταίο καιρό, ενισχύεται μια απομονωτική τάση της ελληνικής κοινωνίας. Λόγω της σκληρής λιτότητας, αλλά και διάφορων ενοχλητικών δημοσιευμάτων και επίσημων δηλώσεων από Γερμανία και γενικά από Βορρά μεριά, η στάση της κοινής γνώμης στο θέμα Ε.Ε. και ευρωζώνη γίνεται όλο και πιο αρνητική.
Είναι κάπως απότομη αυτή η μετάβαση από την φιλοευρωπαϊκή διάθεση στην αντί- ευρωπαϊκή. Είναι εμφανές πως όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση έπαψε να είναι ένας μηχανισμός που εγγυάται πακέτα χρηματοδότησης μεγάλων έργων και εύκολο και χαμηλότοκο δανεισμό, οι Έλληνες έπαψαν να την αγαπούν, όσο την αγαπούσαν κάποτε. Βέβαια, ένα μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης ήταν πάντα δυστακτικό απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ενοποίηση. Από το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο» του Ανδρέα Παπανδρέου, έως τα «ευρωληγούρια» του Αρχιεπίσκοπου Χριστόδουλου- έναν χαρακτηρισμό που υιοθέτησαν και αριστεροί διανοούμενοι- βλέπουμε ότι οι αποστάσεις απέναντι στον θεσμό υπήρχαν πάντα και από τελείως διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους και είχαν κατά καιρούς ισχυρές φωνές.
Παρ’ όλ’ αυτά, με τα χρόνια είχε κυριαρχήσει η άποψη στην ελληνική κοινή γνώμη, ότι η φυσική πορεία της Ελλάδας και των υπολοίπων χωρών της Ευρώπης, ήταν η σύσφιξη των δεσμών τους μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό φυσικά είχε και ένα στοιχείο υπερβολής. Είχαμε φτάσει να ταυτίζουμε την πρόοδο της χώρας αποκλειστικά με την ένταξή μας στην Ε.Ε.
Είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρούμε ως τα δύο μεγάλα πολιτικά ορόσημα της μεταπολίτευσης, την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ από τον Καραμανλή και η ένταξη στο Ευρώ από τον Σημίτη. Κατά την γνώμη μου είναι υπερβολή να τα βλέπουμε σαν τόσο επικά επιτεύγματα. Όχι γιατί δεν ήταν σημαντικά, αλλά γιατί δεν ήταν και τόσο δύσκολα τελικά. Η πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης, αργά ή γρήγορα, μπήκε στην Ε.Ε. Ακόμα και οι χώρες του Ανατολικού μπλοκ μπήκαν. Πόσο μάλλον μια χώρα του δυτικού μπλοκ και ενταγμένη στο ΝΑΤΟ. Αλλά και σχετικά με το Ευρώ, πιο πολύς θόρυβος έγινε από χώρες που δεν ήθελαν μπουν σε αυτό. Μπορεί να ήταν σημαντικές πολιτικές επιλογές, αλλά δεν τόσο δύσκολες και μεγαλειώδεις, όσο παρουσιάζονται. Και κυρίως δείχνουν μια στρεβλή τάση που έχουμε για την πρόοδο, την οποία ταυτίζουμε μόνο με εξωτερικούς όρους: Μπήκαμε στην Ευρωπαϊκή Ένωση; Προοδεύσαμε. Το τι γίνεται στο εσωτερικό, τι κάνουμε εμείς οι ίδιοι για την πρόοδό μας, είναι δευτερεύουσας σημασίας.
Κι όμως δεν είναι! Κι αυτό καταλαβαίνουμε τώρα. Κι έτσι αλλάζει η διάθεση της ελληνικής κοινής γνώμης σε σχέση με την Ε.Ε.
Έτσι, η μία υπερβολή, να ταυτίζουμε την όποια πρόοδο μας ως κοινωνία με την ένταξη σε μια ευρεία ομοσπονδία κρατών, ίσως οδηγήσει στην αντίθετη κατεύθυνση: του να αποδίδουμε δηλαδή όλα τα προβλήματα της χώρας στην ευρωπαϊκή της πορεία. Ούτε το ένα είναι σωστό, ούτε το άλλο.