Αρνητικά επιτόκια με απλά λόγια σημαίνουν οτι ο καταθέτης όχι μόνο δεν εισπράττει τόκο για την κατάθεση του, αλλά αντίθετα, πρέπει να πληρώσει τις τράπεζες για να του φυλλάξουν τα λεφτά. Και αυτό επηρεάζει και όλες τις άλλες αποδόσεις μειωτικά. Αν η κατάθεση στην τράπεζα κοστίζει, η απαιτούμενη από τους επενδυτές απόδοση των μετοχών είναι χαμηλότερη από αυτή που θα ήταν αν το επιτόκιο κατάθεσης ήταν ψηλό. Και αυτό διότι ο μέτοχος είναι ευχαριστημένος να "πάρει κάτι", έστω και μικρό ποσοστό απόδοσης από τις μετοχές, παρά να του τρώει τα λεφτά η τράπεζα για φύλαξη. Τα αρνητικά επιτόκια όμως οφείλονται στην υπερβάλλουσα ρευστότητα της οικονομίας. Δηλαδή στο γεγονός ότι υπάρχουν περισσότερα χρήματα από όσα χρειάζεται η οικονομία για να χρηματοδοτηθεί, συνεπώς οι τράπεζες δεν έχουν σε ποιον να δανείσουν χρήματα.
Στην Ελλάδα το γεγονός αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές. Οι τράπεζες παρακαλάνε για να δανείσουν τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, αυτές που δεν χρειάζονται δάνεια. Και επειδή δεν θέλουν να πάρουν κανένα ρίσκο, αρνούνται να δανείσουν μικρότερες επιχειρήσεις ή επιχειρήσεις που χρειάζονται δάνεια, ακόμη και αν τα business plans τους είναι καλά. Οι τράπεζες λοιπόν δεν διεκδικούν τις καταθέσεις και δεν ανταγωνίζονται στα δάνεια. Υπό μια έννοια έχουν βγει από το παιχνίδι της οικονομίας. Και θα βγούν ακόμη περισσότερο όσο φοβούνται να πάρουν ρίσκα με πιο αβέβαιες χρηματοδοτήσεις, διότι οι μεγάλες επιχειρήσεις στις οποίες θέλουν να δώσουν δάνεια ζητάνε να πληρώνουν σχεδόν μηδενικά επιτόκια για να δεχτούν την προσφορά των τραπεζών. Πάρτε για παράδειγμα του ΟΤΕ και άλλες μεγάλες ελληνικές επιχειρήσεις που εκδίδουν ευρωομόλογα με επιτόκιο κάτω από 1% ενώ το τραπεζικό επιτόκιο με το οποίο θα δανείζονταν θα ήταν μεγαλύτερο από 2%. Την ίδια τακτική έχουν υιοθετήσει και πολλές άλλες μεγάλες επιχειρήσεις.
Υπάρχει και δεύτερο παράδειγμα. Μεγάλος Έλληνας εφοπλιστής ζήτησε από μια ελληνική τράπεζα να του μειώσει κατά μισή μονάδα το επιτόκιο σε υφιστάμενο δάνειο του ύψους 100 εκατομμυρίων θεωρώντας ότι εφόσον τα επιτόκια πέφτουν δικαιούται αναπροσαρμογή του επιτοκίου του και ο ίδιος. Η τράπεζα αρνήθηκε να μειώσει το επιτόκιο και την ίδια ημέρα ο εφοπλιστής της έστειλε 100 εκατομμύρια και έκλεισε το δάνειο. Η τράπεζα έχασε.
Αυτά τα παραδείγματα δείχνουν το πόσο μεγάλη ρευστότητα υπάρχει παγκοσμίως και το πόσο εύκολο είναι οι μεγάλες επιχειρήσεις να βρουν πολύ φθηνά δάνεια είτε από τις τράπεζες είτε από τις κεφαλαιαγορές. Και εξηγούν και το γιατί οι τράπεζες χάνουν μερίδιο από τις χρηματοδοτήσεις και αν δεν ασχοληθούν με αυτές τις μικρότερες επιχειρήσεις που χρειάζονται δάνεια και δεν τις δανείσουν στηριζόμενες στις προοπτικές του επιχειρηματικού τους σχεδίου, σύντομα θα βρεθούν χωρίς αντικείμενο.
Τα αρνητικά επιτόκια λοιπόν αλλάζουν τα πάντα και δεν υπάρχει θεωρητική απάντηση στο πώς πρέπει να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση για να εξομαλύνουμε την λειτουργία της οικονομίας.
Η απάντηση όπως διαφαίνεται από τους θεωρητικούς οικονομολόγους αλλά και από την Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα είναι μία: Ταχεία επιστροφή στον Κέυνς. Δηλαδή στις δημόσιες επενδύσεις. Έργα υποδομής σε κατασκευές, ενέργεια, τεχνολογία, υποδομές κάθε είδους. Τα κράτη θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξη των οικονομιών αυξάνοντας τις δημόσιες επενδύσεις και δίνοντας χρήμα στις επιχειρήσεις για να τις υλοποιήσουν. Και το χρήμα αυτό θα φέρει οικονομική ανάπτυξη, αύξηση της απασχόλησης και λίγο πληθωρισμό και θα επαναφέρει την λειτουργία της οικονομίας σε οικείο περιβάλλον.
Όλα αυτά όμως προς το παρόν "κολλάνε" στην επικρατούσα λογική Μέρκελ και Σόιμπλε οι οποίοι προσκολλημένοι σε πολιτικές λιτότητας αρνούνται να απελευθερώσουν τις υπόλοιπες, πιο δεκτικές σε δημόσιες επενδύσεις, ευρωπαικές κυβερνήσεις, ώστε να υλοποιήσουν τις απαιτούμενες επενδύσεις σε υποδομές. Μέχρι λοιπόν να δούμε μια αλλαγή στην Ευρωπαική πολιτική και μια γενικευμένη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής, οι οικονομίες θα βρίσκονται σε κατάσταση δυσλειτουργίας. Και για να εκνευρίσω τους προσωπικούς φίλους μου και τους φίλους της στήλης, που ούτε θέλουν να ακούνε το όνομα του, την λύση την είχε δώσει ο Ανδρέας Παπανδρέου με το περίφημο "Φυγή προς τα εμπρός" ... με ότι και αν σημαίνει αυτό.