Η μόλυνση του Τράμπ με τον κορονοϊό είναι το πιο πρόσφατο γεγονός που ήρθε να προστεθεί σε ένα πλήθος άλλων οικονομικών και μη παραγόντων που καθιστούν τις εξελίξεις εντελώς απρόβλετπες. Διότι δεν ξέρουμε ποια θα είναι πορεία της υγείας του Αμερικάνου προέδρου και σε τι πολιτικές εξελίξεις θα οδηγήσει αυτή στις ΗΠΑ και κατά συνέπεια στην παγκόσμια γεωπολιτική σκηνή. Οι ΗΠΑ λοιπόν είναι ένας καθοριστικός παράγων και υπάρχουν πολλοί άλλοι, όπως η διεθνοποίηση της πολιτικής της Κίνας που ακουμπάει πλέον τη Μεσόγειο, η επιθετικότητα του Ερντογάν σε ένα πλήθος μετώπων με νέο την σύγκρουση Αρμενίας και Αζερμπαιτζάν, η αδιαμόρφωτη ακόμη στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης απέναντι σε όλες αυτές τις διενέξεις και συγκρούσεις. Αυτά δημιουργούν ένα γεωπολιτικό σκηνικό εντελώς απρόβλεπτο σε πολλές “καυτές ζώνες” του κόσμου και ώς γνωστόν οι γεωπολιτικές εξελίξεις επηρεάζουν σημαντικά τις οικονομικές.
Πέραν αυτών υπάρχει ακόμη ένα ερωτηματικό για το τι θα συμβεί με το Brexit στην Αγγλία και πώς θα διαμορφωθούν οι σχέσεις Αγγλίας και Ευρωπαικής Ένωσης, αλλά και το τι θα συμβεί όταν μετά το Brexit η Αγγλία επιχειρήσει να μετατρέψει την οικονομία της σε ένα είδος off shore οικονομίας, με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές και με χαλάρωση των τραπεζικών κανόνων ώστε να προσελκύσει διεθνή κεφάλαια. Άγνωστο παραμένει ακόμη το ποιοι κανόνες θα εφαρμοστούν στις εμπορικές σχέσεις της Αγγλίας με την Ευρώπη αλλά και στις μετακινήσεις Ευρωπαίων στην Αγγλία και Άγγλων στην Ευρώπη.
Στο μέτωπο της οικονομίας, όλοι προβλέπουν μεγάλη ύφεση παντού και οι προβλέψεις αναθεωρούνται προς το χειρότερο καθώς ο κορονοϊός εξαπλώνεται ανεξέλεγκτα πριν ακόμη μπεί καλά καλά ο χειμώνας. Τώρα αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι τα εμβόλια καθυστερούν, η προστασία που παρέχουν δεν έχει μετρηθεί και είναι άγνωστο πόσο γρήγορα θα αρχίσουν να προσφέρουν ανοσία σε επαρκή πληθυσμό για να ανακόψουν την πορεία του ιού. Οι προβλέψεις των διεθνών οίκων οικονομικών αναλύσεων είναι ότι οι οικονομίες θα αργήσουν να φτάσουν στο επίπεδο που ήταν το 2019, οι περισσότεροι τοποθετούν αυτή τη στιγμή στο 2023 και η πρόβλεψη αυτή συνοδεύεται από την επιφύλαξη ότι μπορεί να χειροτερέψει αν δεν αντιμετωπιστεί γρήγορα ο ιός.
Η αύξηση των κρουσμάτων απειλεί όλες τις χώρες με lockdown που θα έχει δραματικές επιπτώσεις στις οικονομίες, στην ανεργία και στην κοινωνική συνοχή. Εκ των συνθηκών ο ιός φέρνει σε αντίθεση νέους και ηλικιωμένους και εμφανίζεται το δίλημμα αν θα αφήσουν οι κοινότητες τους ηλικιωμένους να νοσήσουν με θανάσιμο κίνδυνο ή αν θα κλείσουν τις οικονομίες αφήνοντας τους νέους άνεργους και πεινασμένους. Πολύ δύσκολα διλήμματα στα οποία οι κοινωνίες δεν έχουν έτοιμες απαντήσεις και τα οποία αναμφίβολα οδηγούν σε εντάσεις και συγκρούσεις. Ήδη οι αντιδράσεις των πολιτών στα μέτρα περιορισμού εμφανίζονται σε όλες τις χώρες και κλιμακώνονται χωρίς να μπορεί κανείς που τελικά θα φθάσουν.
Ένας ακόμη άγνωστος παράγοντας είναι το πώς η Ευρώπη θα αντιμετωπίσει την ύφεση που προκαλούν τα μέτρα κατά του κορονοϊού και τον περιορισμό του διεθνούς εμπορίου που έχει καταστροφικές επιπτώσεις στις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Η Ευρωπαϊκή συνοχή θα δοκιμαστεί, όχι μόνο με το Brexit αλλά και με τις διαφορετικές ανάγκες που έχουν οι ευρωπαικές χώρες και κυρίως εξαιτίας της διαφορετικότητας στις νοοτροπίες μεταξύ Βορρά και Νότου. Παρά το γεγονός ότι μέχρι στιγμής η Ευρώπη φαίνεται να υιοθετεί την λογική του τυπώματος χρήματος για την αντιμετώπιση της ύφεσης, υπάρχει μεγάλη δυσκολία στην απόφαση αν το χρήμα αυτό θα διανέμεται δωρεάν με επιδοτήσεις ή ως δάνεια τα οποία φυσικά μειώνουν την εθνική ανεξαρτησία των πιο αδύναμων οικονομικά ευρωπαϊκών χωρών. Η Ευρώπη δεν φαίνεται να κινδυνεύει από πληθωρισμό όσο χρήμα και αν τυπώσει, από την άλλη πολλές χώρες, μεταξύ αυτών φυσικά και η Ελλάδα, κινδυνεύουν από μια νέα υπερχρέωση που θα είναι δύσκολο στο μέλλον να αντιμετωπιστεί.
Στο εσωτερικό μέτωπο η εξέλιξη του κορονοϊού δεν είναι καθόλου καλή και το σύστημα υγείας φαίνεται εντελώς ανέτοιμο να αντιμετωπίσει μια πιθανή εκτίναξη των κρουσμάτων τον χειμώνα. Το lockdown μοιάζει αναπόφευκτό κάποια στιγμή μέσα στο χειμώνα και το μοναδικό πλεονέκτημα που έχουμε έναντι άλλων χωρών είναι το ζεστό κλίμα που επιτρέπει τη λειτουργάι της οικονομίας σε ανοικτούς χώρους. Όταν ο καιρός χαλάσει τα πράγματα θα γίνουν πολύ πιο δύσκολα για όλους τόσο σε επίπεδο οικονομικό όσο και σε επίπεδο κοινωνικής ζωής. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι τη στιγμή αυτή όλα τα εστιατόρια, μπαρ, καφετέριες που διαθέτουν εξωτερικούς χώρους είναι ασφυκτικά γεμάτα, σαν να θέλουν να προλάβουν οι θαμώνες να κυκλοφορήσουν πριν κλειστούν σπίτια τους υποχρεωτικά τον χειμώνα. Αυτό βεβαίως δημιουργεί ένα τζίρο στην οικονομία εξασφαλίζοντας έστω και προσωρινά χρήματα στους εργαζόμενους στην εστίαση.
Ο Υπουργός Οικονομικών χρήστος Σταϊκούρας διαβεβαιώνει ότι αν χρειαστεί να γίνει νέο lockdown το Υπουργείο είναι έτοιμο να καλύψει ταμειακά τις ανάγκες της κοινωνίας και αυτό είναι ανακουφιστικό, αλλά δεν σημαίνει οτι η επίπτωση της ύφεσης δεν θα είναι μεγάλη και επώδυνη για όλους.
Η λεπτή ισορροπία που προσπαθούμε να πετύχουμε μεταξύ κρουσμάτων και οικονομίας, μέχρι στιγμής μοιάζει να αποδίδει, αλλά κανείς δεν ξέρει τι θα συμβεί όταν χειμωνιάσει. Όλοι καταλαβαίνουμε πάντως ότι ο φετινός χειμώνας θα είναι πάρα πολύ δύσκολος από όλες τις πλευρές και ότι η μόνη ρεαλιστική στρατηγική τόσο για τις εταιρίες όσο και για τους πολίτες είναι μια στρατηγική επιβίωσης. Η πολυπόθητη ανάπτυξη, οι επενδύσεις, τα μεγάλα έργα υποδομών, όσο και αν θέλει η κυβέρνηση να ξεκινήσουν τώρα, μάλλον αναβάλλονται για το καλοκαίρι του 2021 ή και επ’ αόριστον.