Ο χαρακτηρισμός “υπερκέρδη” που χρησιμοποίησε και η ελληνική κυβέρνηση για τα αυξημένα κέρδη που εμφανίζουν οι ενεργειακές επιχειρήσεις λόγω της αύξησης της τιμής του φυσικού αερίου, επέτρεψε την έκτακτη επιπλέον φορολόγηση τους και μάλιστα με συντελεστή 90%. Τα κέρδη αυτά πράγματι είναι υπερκέρδη αλλά δεν οφείλονται σε μια δόλια στρατηγική εκ μέρους των επιχειρήσεων αλλά απλώς στη διεθνή συγκυρία. Υπό μια οπτική, πολύ καλά κάνουν οι κυβερνήσεις και τα φορολογούν εκτάκτως, διότι πρέπει να στηρίξουν τους πολίτες.
Όμως ξαφνικά, και ενώ ουδείς διαμαρτυρήθηκε για τη φορολόγηση των υπερκερδών των ενεργειακών εταιρειών, κάποιοι ευρωπαίοι πολιτικοί με σημαντικότερο τον Πέδρο Σάντσεζ της Ισπανίας, υιοθετούν την ίδια λογική και επιβάλουν φόρο και στις τράπεζες οι οποίες βλέπουν τα κέρδη τους να αυξάνονται απότομα από την πολιτική αύξησης των επιτοκίων της ΕΚΤ. Τα κέρδη των τραπεζών αυξάνονται εκθετικά διότι ενώ ανεβάζουν τα επιτόκια των δανείων, δεν πληρώνουν ανάλογα και στους καταθέτες.
Το ερώτημα είναι αν αυτά τα κέρδη είναι πράγματι υπερκέρδη και αν θα έπρεπε να φορολογηθούν ώς τέτοια. Πρόκειται για μεγάλη συζήτηση με εκατέρωθεν επιχειρήματα, αλλά η αλήθεια είναι ότι αν οι τράπεζες φρόντιζαν να αυξήσουν αναλόγως και τα επιτόκια που πληρώνουν στους καταθέτες, κανείς δεν θα μπορούσε να τις κατηγορήσει για υπερκέρδη.
Παρά τις λογικές αντιρρήσεις των τραπεζιτών, η τελική γραμμή υπεράσπισης της πολιτικής Σάντσεζ είναι ότι η κοινωνία χρειάζεται στήριξη και για αυτό δεν νομιμοποιούνται οι τράπεζες να διαμαρτύρονται. Τα σκυλιά δεμένα λοιπόν.
Όμως και οι τράπεζες έχουν βάσιμα επιχειρήματα, ότι δηλαδή η αύξηση των επιτοκίων επιβάλλεται από την ΕΚΤ και όχι από τις εμπορικές τράπεζες και ότι όλα αυτά τα χρόνια ο τραπεζικός κλάδος βασανιζόταν από αρνητικά επιτόκια και δεν τον βοηθούσε το ισπανικό κράτος. Σωστά και τα δυο, αλλά τουλάχιστον στην Ελλάδα οι τράπεζες στηρίχθηκαν από το κράτος όσο κανείς άλλος - και για αυτό δεν πτώχευσαν.
Και επειδή το πράγμα δεν είναι καθόλου απλό (και για αυτό είναι μεγάλη η συζήτηση) το πρόβλημα των ελληνικών τραπεζών που θα τις οδηγούσε πριν από μια δεκαετία στην πτώχευση τους το δημιούργησε σε μεγάλο βαθμό ελληνικό το κράτος.
Τελικά, άκρη δεν θα βγει από την κουβέντα.
Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι οι τράπεζες στην Ευρώπη είναι “ιερές αγελάδες” και προστατεύονται. Φαίνεται οτι αυτό αλλάζει τώρα. Και ότι εκτός από τον Σάντσεζ και η Ουγγαρία έχει επιβάλλει τέτοιο φόρο στις τράπεζες, και η Πολωνία παλιότερα και η Μεγ. Βρετανία φέρεται να το σκέφτεται ( ή μάλλον το σκεφτόταν μέχρι να πέσει η κυβέρνηση, να δούμε τώρα τι θα κάνει ο νέος Πρωθυπουργός της, όταν εκλεγεί).
Εάν λοιπόν αρχίσει στην Ευρώπη το γαϊτανάκι της φορολόγησης των έκτακτων κερδών όποτε και όποιου αποφασίζουν οι κυβερνήσεις, δεν αποκλείεται να δούμε και άλλες, “παράξενες” σε σχέση με ότι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα, φορολογήσεις.
Ο φόρος που επέβαλε ο Σάντσεζ στις τράπεζες είναι τύπου “windfall tax” (σαν να λέμε φόρος στα ανεμομαζώματα, όπου ανεμομαζώματα είναι τα έκτακτα και τυχαία κέρδη, όπως αυτά που προκύπτουν από την αύξηση των επιτοκίων λόγω πληθωρισμού). Η κυβέρνηση συνασπισμού του σοσιαλιστή πρωθυπουργού Πέντρο Σάντσες στην Ισπανία, βρίσκεται σε τροχιά σύγκρουσης με την Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα που δηλώνει την αντίθεση της στο μέτρο αυτό, αλλά οι διαμαρτυρίες της δεν εισακούονται - είναι συμβουλευτικές.
Σύμφωνα με τις δηλώσεις Σάντσεζ, ο φόρος αυτός είναι αναγκαίος για να στηρίξει τους πολίτες και είναι ανάλογης λογικής με τον φόρο που επιβάλλουν οι κυβερνήσεις στα “υπερκέρδη” των εταιριών ενέργειας.
Πολλοί διεθνείς τραπεζίτες και οικονομολόγοι, εκτιμούν ότι αυτές είναι λαϊκίστικες πολιτικές και είναι βέβαιο ότι έχουν κάποιο δίκιο. Αν όμως δεν το δούμε απλώς σαν μια λαϊκίστικη πολιτική, αλλά επιχειρήσουμε να εντοπίσουμε μια ουσιαστική αλλαγή νοοτροπίας, μπορούμε να υποθέσουμε ότι η αλλαγή πολιτικής που επιβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση αρχικά από τον κορονοϊό και στη συνέχεια από τον πόλεμο και την ενεργειακή κρίση, αποτελεί τη βάση για τη διαμόρφωση μιας νέας ευρωπαϊκής πρακτικής πιο “σοσιαλιστικής”.
Μιας πολιτικής που φορολογεί με επιπλέον ποσά όσα κέρδη χαρακτηρίζει έκτακτα και που επιδοτεί τους πολίτες. Υπό μια οπτική, ο σοσιαλισμός μπαίνει στην Ευρώπη από το παράθυρο, λόγω ανάγκης.