Για τη διαχείριση των επιπτώσεων της κρίσης, είναι προφανώς απαραίτητη η εφαρμογή στοχευμένων μέτρων υποστήριξης των εξαγωγέων, με έμφαση στην ενίσχυση της ρευστότητας, στην έγκαιρη ενημέρωση σχετικά με τις εξελίξεις στο διεθνές εμπόριο και σε σημαντικές αγορές, καθώς και στην αξιοποίηση νέων εργαλείων προώθησης των προϊόντων και των υπηρεσιών τους.
Παράλληλα, όμως, η πανδημία αναδεικνύει την ανάγκη να επανεξεταστεί το αναπτυξιακό μείγμα της ελληνικής οικονομίας. Η φετινή «καθίζηση» στην τουριστική κίνηση – αλλά και οι αλλαγές που ενδεχομένως να επιφέρει η κρίση σε μακροπρόθεσμο επίπεδο στον τομέα των ταξιδιών – δείχνει ότι ο τουρισμός, αν και παραμένει μεγάλο πλεονέκτημα για τη χώρα, δεν μπορεί να αποτελεί «μονοκαλλιέργεια» στον τομέα της εξωστρέφειας. Γι’ αυτό και η επανεκκίνηση μετά την κρίση, είναι απαραίτητο να συνδυαστεί με τη μετάβαση σε ένα μοντέλο εστιασμένο περισσότερο στην παραγωγή και τις εξαγωγές αγαθών υψηλής προστιθέμενης αξίας.
Η προσπάθεια αυτή περνά απαραίτητα από την αντιμετώπιση συγκεκριμένων δομικών αδυναμιών, όπως είναι η κατακερματισμένη παραγωγική βάση της ελληνικής οικονομίας, η υστέρηση των Μικρομεσαίων και κυρίως των πολύ μικρών επιχειρήσεων σε όρους παραγωγικότητας και εξωστρέφειας, η χαμηλή ανταγωνιστικότητα και η υστέρηση των ελληνικών εξαγωγών σε σύνθετα προϊόντα, με μεσαία και υψηλή τεχνολογική αξία και διαφοροποίηση.
Για την υπέρβαση αυτών των προβλημάτων, θα πρέπει στο επόμενο διάστημα να διατεθούν πόροι και να σχεδιαστούν αποτελεσματικές πολιτικές με στόχο την ενθάρρυνση της επιχειρηματικής μεγέθυνσης, την ανάδειξη νέων εξωστρεφών κλάδων, την ενσωμάτωση της καινοτομίας και την αύξηση του τεχνολογικού περιεχομένου των ελληνικών προϊόντων. Επιπλέον, θα πρέπει να συνεχιστούν οι μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση των ευρύτερων συνθηκών άσκησης της επιχειρηματικής δραστηριότητας, κυρίως όσον αφορά τη αποκατάσταση της χρηματοδοτικής λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος, την περαιτέρω μείωση των φορολογικών και ασφαλιστικών βαρών, τη μείωση του ενεργειακού κόστους στη μεταποίηση, την επιτάχυνση κρίσιμων έργων εθνικής υποδομής κ.ά.
Η ελληνική οικονομία και οι ελληνικές εξαγωγές μπορούν να βγουν ισχυρότερες από αυτή την κρίση. Είναι τώρα ανάγκη να στηριχθούν οι εξωστρεφείς δυνάμεις της χώρας, αλλά και να επιταχυνθεί η αλλαγή του παραγωγικού υποδείγματος της χώρας, με αιχμή μια ανταγωνιστική εγχώρια παραγωγή.