Έχουμε μπροστά μας λιγότερο από ένα μήνα για τις Ευρωεκλογές του Μαΐου και η πολιτική ζωή του Ηνωμένου Βασιλείου μοιάζει να έχει πάρει μια έντονα ξενοφοβική τροπή. Αλλά αυτό δεν συνέβη ξαφνικά.
Η ρητορική του συντηρητικού σκέλους της κυβέρνησης συνεργασίας έχει γίνει από καιρό αντιμεταναστευτική. Οι πιέσεις από την άνοδο του ακροδεξιού Farage, σε συνδυασμό με την δυσαρέσκεια του κόσμου για τις απραγματοποίητες προεκλογικές υποσχέσεις του Cameron, για μια αναδιαπραγμάτευση των όρων παραμονής της Βρετανίας στη ΕΕ, έχουν ωθήσει τους Tories σε μια ανοιχτή στοχοποίηση λαών της ΕΕ, και εδικά αυτών της ανατολικής Ευρώπης, ως την μεγαλύτερη απειλή για την Βρετανική οικονομία.
Παράλληλα, το γεγονός πως οι τελευταίες δημοσκοπήσεις θέλουν το UK Independence Party, το κόμμα του Nigel Farage (που απαιτεί άμεση έξοδο της χώρας από την ΕΕ και πάγωμα της μετανάστευσης για πέντε χρόνια), να προηγείται των άλλων κομμάτων με 2% στις ευρωεκλογές του Μαΐου, δείχνει πως ο λαός μάλλον επικροτεί την ξενοφοβική αυτή κατεύθυνση.
Εν όψει ευρωεκλογών, λοιπόν, δύο είναι κυρίως τα θέματα γύρω από τα οποία περιστρέφεται η πολιτική ζωή της Βρετανίας. Η ανεπιθύμητη εισροή πολιτών της ΕΕ, αλλά και αυτή η ίδια η παραμονή του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ.
Τα δύο κόμματα της κυβέρνησης συνεργασίας, οι Liberal Democrats και οι Συντηρητικοί, έχουν διάσταση απόψεων στο θέμα της Ευρώπης. Οι πρώτοι διατηρούν μια ξεκάθαρη και αμετακίνητη Ευρωπαϊκή κατεύθυνση, καθώς και ένα πολύ χαμηλό ποσοστό στις δημοσκοπήσεις. Οι δεύτεροι υιοθετούν την παραδοσιακή, αμφιλεγόμενη στάση της Βρετανίας απέναντι στην Ευρώπη, το «ναι μεν, αλλά» που τους θέτει εντός Ευρώπης πολιτικά, αλλά εκτός συναισθηματικά.
Το κόμμα του David Cameron, διασπασμένο ανάμεσα σε «μοντέρνους» και «παραδοσιακούς» Tories και επηρεασμένο από τη δυναμική του Farage, αμφισβητεί την βασική (και αδιαπραγμάτευτη κατά την A. Merkel) αρχή της ελεύθερης διακίνησης ευρωπαίων πολιτών εντός της ΕΕ. Ο Cameron έχει υποσχεθεί επαναδιαπραγμάτευση των όρων παραμονής της Βρετανίας στην ΕΕ και κατόπιν δημοψήφισμα το οποίο θα γίνει το 2017 (εάν και εφ’ όσον κερδίσει της γενικές εκλογές του 2015) ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα των διαπραγματεύσεων.
Οι Εργατικοί του Ed Miliband, που προηγούνται στις δημοσκοπήσεις για τις εκλογές του 2015 με 5%, κρατούν μια αρκετά φιλοευρωπαϊκή στάση, και προς το παρόν δεν έχουν υποκύψει στην πίεση που ασκείται από τον φόβο του πολιτικού κόστους, ώστε να υποσχεθούν στο Βρετανικό λαό δημοψήφισμα για τη παραμονή της χώρας στην ΕΕ.
Το κόμμα όμως που φαίνεται να κινεί τα νήματα και να υπαγορεύει τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού αυτή την στιγμή, είναι το ακροδεξιό κόμμα του Nigel Farage.
Εδώ και μερικές μέρες, το UK Independence Party ξεκίνησε μια καμπάνια, εντυπωσιακά ρατσιστική για μια κατ’ εξοχήν ανεκτική κοινωνία, όπως θεωρείται η Βρετανία. Η καμπάνια βασίζεται στο έντονο αντιευρωπαϊκό αίσθημα και στην πεποίθηση πως οι μετανάστες της ΕΕ είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για την φτώχια των Βρετανικών λαϊκών, και όχι μόνο, στρωμάτων. Χαρακτηριστικά, μία από τις προκλητικές αφίσες της προεκλογικής εκστρατείας του UKIP δείχνει έναν Βρετανό οικοδόμο να ζητιανεύει, αφού του έχει πάρει τη δουλειά κάποιος χαμηλόμισθος πολίτης της ΕΕ.
Πέρα από την, μάλλον κωμική, υποκρισία της καμπάνιας, που ήρθε στο φως με την αποκάλυψη πως ο άνεργος Βρετανός της μιας αφίσας ήταν τελικά Ιρλανδός ηθοποιός, ενώ εκείνος της άλλης λευκός Ζιμπαμπουανός, τα μέλη του κόμματος βρίσκονται συνεχώς μπλεγμένα σε ρατσιστικά σκάνδαλα.
Από το 2013 έχουν υπάρξει ακραίες δηλώσεις, όπως π.χ. ότι το Λονδίνο θα χτυπηθεί από φυματίωση με την μαζική άφιξη Ρουμάνων και Βούλγαρων, πως ο γάμος ομοφυλοφίλων θα προκαλέσει φυσικές καταστροφές ή πως οι Εβραίοι ευθύνονται για το Ολοκαύτωμα. Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, δύο ακόμα υποψήφιοι (ο Andre Lampitt και ο William Henwood) εξέθεσαν τον Farage για άλλη μια φορά, παρομοιάζοντας το Ισλάμ με το Γ΄ Ράιχ και παρακινώντας τον δημοφιλή έγχρωμο Βρετανό κωμικό Lenny Henry να «μετακομίσει σε μια μαύρη χώρα.»
Είναι γεγονός ότι πολλά από αυτά τα μέλη έχουν ήδη διαγραφεί, ή παραιτηθεί. Αλλά σχόλια αυτού του είδους δεν εμπόδισαν το UK Independence Party να κερδίσει απρόσμενα πολλές θέσεις στην τοπική αυτοδιοίκηση τον Μάιο του 2013 και δεν το εμποδίζουν τώρα να ανεβάζει συνεχώς τα ποσοστά του.
Και αξίζει να σημειωθεί πως οι υποστηρικτές του Farage δεν είναι μόνο απογοητευμένοι συντηρητικοί ή εθνικιστές δεξιοί. Αντιθέτως, προέρχονται απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα και από ένα ευρύ φάσμα ιδεολογιών. Πράγμα που σημαίνει πως η αποστροφή που τρέφει ο κόσμος (ή τουλάχιστον όσοι ψηφίζουν) για την ΕΕ και την ελεύθερη διακίνηση πολιτών της υπερκαλύπτει τις κοσμοπολίτικες καταβολές των Βρετανών και υποβαθμίζει στα μάτια τους το γεγονός πως και οι υπόλοιπες θέσεις του Farage αγγίζουν συχνά τα όρια του γελοίου.
Θα ήταν όμως άδικο να κατηγορήσει κανείς μόνο το UKIP για αυτή τη ρητορική ή και τον κόσμο που τόσο εύκολα την ασπάζεται. Όπως αναφέρει ο John Grayson σε άρθρο του για το Institute of Race Relations, το UK Independence Party είναι προϊόν του γεγονότος πως ο ρατσισμός και η ξενοφοβία έχουν από καιρό νομιμοποιηθεί από τα ΜΜΕ και τοποθετηθεί στο κέντρο της Βρετανικής πολιτικής.
Η αντίδραση των Συντηρητικών, που ουσιαστικά δεν έχουν τόσο ακραίες θέσεις αλλά που εν μέρει ευθύνονται για την κατάσταση αυτή, είναι απογοητευτική. Ο Cameron μοιάζει να παρασύρεται από το παιχνίδι του Farage και να μην αποκλείει (ή μάλλον να υπόσχεται σχεδόν) έως και την έξοδο από την ΕΕ, προκειμένου να κερδίσει τις χαμένες ψήφους.
Την ίδια στιγμή, η πρωτοβουλία της Barbara Roche (πρώην βουλευτή των Εργατικών και πρώην Υπουργού Μετανάστευσης) να λανσάρει αυτές τις μέρες μια αντι-καμπάνια με σκοπό να εκθέσει το UKIP ως ένα κόμμα ρατσιστών, ενδέχεται να έχει αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα, όπως υποστηρίζει σε άρθρο του ο John Harris στην Gurardian.
Εν τω μεταξύ, οι Ευρωπαίοι μόνιμοι κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου, που ζουν, εργάζονται και πληρώνουν στο ακέραιο τους φόρους τους, συμβάλλοντας έτσι στην επιδοματική πολιτική της χώρας, είναι υποχρεωμένοι να βλέπουν παντού αφίσες που τους κατηγορούν για την Βρετανική ανεργία και να ακούν καθημερινά από τα μέσα ενημέρωσης πως δεν είναι ευπρόσδεκτοι στη χώρα.
Αλλά το θέμα δεν είναι αν η αντι-καμπάνια της Roche θα πετύχει ούτε αν η Αγγλία θα αποχωρήσει τελικά από την ΕΕ. Το θέμα είναι πως η Βρετανική πολιτική έχει οδηγηθεί σε μια ξεκάθαρη ρητορική μίσους και πως το κόμμα του οποίου κάποτε ηγήθηκε η Margaret Thatcher φαίνεται να υποκύπτει στους εκβιασμούς μιας ομάδας ακροδεξιών λαϊκιστών.
Ίσως θα πρέπει να πάει κανείς βαθιά στην πολιτική ιστορία της Βρετανίας και την πάντα αμφιλεγόμενη σχέση της με την Ευρώπη, για να ερμηνεύσει με μεγαλύτερη ακρίβεια τέτοια, σχετικά ακραία για αυτή την κοινωνία, φαινόμενα. Αλλά για την ώρα είναι εύλογο να γεννιέται η απορία αν η Βρετανία είναι όντως η ανεκτική κοινωνία που όλοι θαυμάζουμε, ή αν αυτή η ανεκτικότητα προερχόταν μόνο από το γεγονός πως αντιμετώπιζε τους άλλους σαν υπηκόους και εξαφανίζεται τώρα που πρέπει να τους δει ως ίσους.