Ας υποθέσουμε ότι κάνουμε μία πρόβλεψη για την οικονομική πορεία του Βελγίου, το οποίο καλείται να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα προσαρμογής. Μετά από τρεις μήνες, πέφτει ένας κομήτης στο κέντρο των Βρυξελλών, όπου παράγεται το μισό περίπου ΑΕΠ της χώρας. Η ύφεση φυσικά είναι μεγαλύτερη του αναμενομένου και τα λεφτά του Προγράμματος Προσαρμογής δεν φτάνουν. Θα πούμε μετά ότι οι τεχνοκράτες που σχεδίασαν το Πρόγραμμα Προσαρμογής ήταν άσχετοι και πρέπει να τους σταυρώσουμε; Πώς θα μπορούσαν να έχουν προβλέψει ένα τόσο αναπάντεχο γεγονός; Και γιατί είναι υπόλογοι που δεν το προέβλεψαν;
Ανάλογοι "μετεωρίτες" έπεσαν και στην Ελλάδα. Να αναφέρω χαρακτηριστικά ότι ενώ η Ευρώπη υποστήριζε μέχρι και το φθινόπωρο του 2010 ότι καμία χώρα της Ευρωζώνης δεν μπορεί να χρεοκοπήσει, Σαρκοζί και Μέρκελ αποφάσισαν ξαφνικά στο Ντόβιλ ότι θα πρέπει να συμμετέχουν και ιδιώτες επενδυτές στην διάσωση των κρατών. Το γεγονός αυτό προκάλεσε εκτίναξη των spread και μαζική φυγή κεφαλαίων από την Ελλάδα. Στη συνέχεια, είχαμε τις διαδοχικές αποτυχίες της Ελλάδας να εφαρμόσει τα συμπεφωνημένα, με αποτέλεσμα η καταβολή των δόσεων να καθυστερεί διαρκώς και η οικονομία να παθαίνει ασφυξία, αφού μοναδική πηγή κεφαλαίων ήταν ο μηχανισμός στήριξης. Κάτι ανάλογο δεν συνέβη στις άλλες χώρες που εφάρμοζαν Μνημόνιο (Ιρλανδία και Πορτογαλία δεν καθυστέρησαν ποτέ να πάρουν δόση). Μετά είχαμε προκηρύξεις δημοψηφισμάτων, πρόωρες εκλογές χωρίς σαφές αποτέλεσμα, χιλιάδες δημοσιεύματα για επικείμενη έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, κάτι που επίσης δεν συνέβη σε άλλες χώρες που εφάρμοζαν Μνημόνιο. Το αποτέλεσμα ήταν μαζική απόσυρση καταθέσεων από τις τράπεζες και πνιγμό της ελληνικής οικονομίας, λόγω έλλειψης ρευστότητας. Σημειώνεται ότι οι καταθέσεις αυτές δεν έχουν επιστρέψει ακόμη, με αποτέλεσμα το πρόβλημα της τραπεζικής ρευστότητας να μην έχει αντιμετωπιστεί.
Να υπενθυμίσουμε ότι ο ιδιωτικός τομέας δεν χρηματοδοτείτο από την Ευρωζώνη. Επομένως, η εκτίναξη του κόστους δανεισμού του και ο πλήρης αποκλεισμός των ελληνικών τραπεζών από κάθε πηγή ρευστότητας (κατά διαστήματα και από την ΕΚΤ) τον διέλυσε.
Ταυτόχρονα, στην Ελλάδα έγιναν 40 γενικές απεργίες την περίοδο του Μνημονίου (στην Ιρλανδία μηδέν), η Αθήνα κάηκε επανειλημμένως και το κέντρο της πρωτεύουσας έκλεινε κάθε μέρα από τις πορείες. Η κατάσταση αυτή είχε δραματικές επιπτώσεις σε κρίσιμους τομείς της οικονομίας, όπως ο τουρισμός (κλείσιμο λιμανιών και αεροδρομίων, απεργίες ταξί και μέσων μεταφοράς, διάλυση ξενοδοχείων στην Αθήνα). Δεν επηρρέασε λοιπόν την εκτροπή των προβλέψεων για την ύφεση η μείωση του τουρισμού;
Ενώ λοιπόν ο ιδιωτικός τομέας γονάτιζε, οι ελληνικές κυβερνήσεις (που άλλαζαν σαν τα πουκάμισα) αποφάσισαν να διατηρήσουν αμετάβλητο το μέγεθος του δημοσίου τομέα. Μέχρι σήμερα δεν έχει απολυθεί ούτε ένας δημόσιος υπάλληλος, ούτε ακόμη και οι επίορκοι, όσοι μπήκαν φανερά με μέσο (π.χ. προσλήψει στο Μετρό 2008-09, υπάλληλοι Βουλής, κλπ) ή άτομα που δούλευαν σε άχρηστους φορείς που έκλεισαν. Όλο και λιγότεροι ιδιωτικοί υπάλληλοι λοιπόν, πλήρωναν και πληρώνουν όλο και περισσότερους φόρους για να συντηρήσουν το κράτος.
Εξυπακούεται ότι καμία από τις μεταρρυθμίσεις, οι οποίες, όπως έχει δείξει η διεθνής εμπειρία υποβοηθούν την ανάπτυξη, όπως η απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, προϊόντων και υπηρεσιών, δεν προχώρησε. Τα τραστ, οι αγκυλώσεις και οι μεσάζοντες στην ελληνική αγορά προστατεύθηκαν και έτσι είχαμε το παράδοξο τα εισοδήματα να μειώνονται, αλλά αντί για αποπληθωρισμό να έχουμε για τα δύο πρώτα χρόνια του Μνημονίου πληθωρισμό υψηλότερο από τον μ.ο στην ευρωζώνη. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αποτυχία του κράτους να πατάξει τη φοροδιαφυγή, έπληξε καίρια τα δημόσια έσοδα και αύξησε το κοινωνικό κόστος της προσαρμογής.
Ακόμη και αν δεν δέχεστε ότι όλα τα παραπάνω συνέβαλλαν στον εκτροχιασμό του Μνημονίου, και επιμένετε ότι το πρόβλημα ήταν οι συντελεστές, οι Ευρωπαίοι έχουν και ένα ακόμη επιχείρημα: το γεγονός ότι το ίδιο μείγμα δράσεων που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, δούλεψε και στην Βαλτική και στην Ιρλανδία, όπου παρά τα περιοριστικά μέτρα, οι οικονομίες αναπτύσσονται.
Εντέλει, ένα λάθος έκαναν οι Ευρωπαίοι: υποτίμησαν πόσο προβληματική χώρα είναι η Ελλάδα...