Πρώτα απ’ όλα, να ξεκαθαρίσουμε ότι η απόφαση του Eurogroup του περασμένου Νοεμβρίου, στην οποία όλοι αναφέρονται, αλλά κανείς δεν έχει διαβάσει, δεν αναφέρει πουθενά «κούρεμα» στα δάνεια του δημοσίου τομέα. Αναφέρει περαιτέρω μείωση των επιτοκίων και παράταση των ωριμάνσεων στα δάνεια που έχουμε λάβει, αλλά και παγίωση της αυξημένης κοινοτικής συμμετοχής στα συγχρηματοδοτούμενα έργα, ως παραδείγματα των μέτρων για την ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Απομείωση του κεφαλαίου δεν αναφέρεται πουθενά.
Ακόμη και η μετακύλιση ομολόγων των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης δεν προχωράει (ANFAs), γιατί θεωρείται απευθείας χρηματοδότηση κράτους και απαγορεύεται ρητά από τις Συνθήκες της Ε.Ε. Μόνο τα κέρδη τους μας επιστρέφουν – εμμέσως – οι κεντρικές τράπεζες, από το χαρτοφυλάκιο ελληνικών ομολόγων που κατέχουν, και αυτό με το ζόρι. Η επιστροφή γίνεται μέσω των μετόχων τους (δηλαδή τα κράτη-μέλη) και όχι από τις ίδιες τις τράπεζες, και πάλι για να μην παραβιαστούν οι Συνθήκες.
Φυσικά, κούρεμα στα δάνεια του ΔΝΤ και της ΕΚΤ δεν προβλέπεται να γίνει σε καμία περίπτωση. Ακόμη και ατάκτως να χρεοκοπήσει η Ελλάδα, αυτούς θα πρέπει να τους ξεπληρώσουμε, διότι θα μας κυνηγάνε στα δικαστήρια εις το διηνεκές, ενώ η ΕΚΤ μπορεί να κατασχέσει και τις καταθέσεις Ελλήνων σε ευρωπαϊκές τράπεζες, ώστε να καλυφθούν οι οφειλές της Τράπεζας της Ελλάδος στο σύστημα πληρωμών Target 2.
Οπότε, μας μένουν τα διακρατικά δάνεια από το πρώτο μνημόνιο και τα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (EFSF). Ξεκινώντας από τη δεύτερη περίπτωση, τυχόν «φέσι» στον EFSF θα οδηγήσει αυτομάτως στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής του αξιολόγησης και τον κλονισμό της εμπιστοσύνης στην φερεγγυότητα του οργανισμού, ο οποίος μας έχει δώσει 131 δισεκατομμύρια μέχρι σήμερα. Μέτοχοι του οργανισμού είναι άλλωστε τα δοκιμαζόμενα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Ας αφήσουμε λοιπόν για λίγο κατά μέρος την Γερμανία και ας αναρωτηθούμε: είναι πολιτικά εφικτό να συμφωνήσουν η Εσθονία, η Μάλτα, η Πορτογαλία, το Βέλγιο, στο «φέσι»; Όχι βέβαια, καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο. Όπως μου έλεγε φίλος Έλληνας συνάδελφος «και στη γυναίκα μου να πω, που είναι Βελγίδα, αλλά στο κάτω-κάτω ο άνδρας της είναι Έλληνας, ότι θα τη φεσώσουμε, θα επαναστατήσει ως φορολογούμενος». Ο ίδιος πολιτικός περιορισμός ισχύει και για τα διακρατικά δάνεια.
Και πάμε τώρα στη Γερμανία. Όλοι θεωρούμε ορόσημο τις Γερμανικές εκλογές. Γιατί όμως; Πρώτον, οι Χριστιανοδημοκράτες και η Μέρκελ θα είναι και πάλι στην κυβέρνηση, όπως φαίνεται από τις δημοσκοπήσεις. Ακόμη και να μην είναι όμως, μήπως μπορούν οι Πράσινοι και οι Σοσιαλδημοκράτες, αν νικήσουν στις εκλογές, να αγνοήσουν την άποψη του Γερμανικού λαού; Πολύ αμφιβάλλω... Γιατί πιστεύουμε λοιπόν ότι με κάποιο μαγικό τρόπο θα αλλάξει η Γερμανική θέση από τον Σεπτέμβριο;
Τι θα πρέπει λοιπόν ρεαλιστικά να περιμένουμε; Με μία φράση, «ό,τι λέει η απόφαση του Eurogroup». Όταν δηλαδή η Ελλάδα αποκτήσει πρωτογενές πλεόνασμα (ελπίζουμε στο τέλος του 2013), τότε θα μειωθούν κι άλλο τα επιτόκια στα δάνεια που έχουμε λάβει και θα παραταθούν οι ωριμάνσεις. Ενδεχομένως δε τα επιτόκια να μηδενιστούν, να προχωρήσει τελικά με χίλια ζόρια η μετακύλιση των ομολόγων των κεντρικών τραπεζών, ή να μετατραπούν τα χρέη μας σε ομόλογα εις το διηνεκές (Perpetual bonds). Τα ομόλογα αυτά δεν λήγουν και ο δανειζόμενος πληρώνει απλώς κάποιο τίμημα κάθε χρόνο στους πιστωτές του, ως επιτόκιο, αλλά ουδέποτε κεφάλαιο. Συνήθως χρησιμοποιούνται από εταιρείες, στην οποία περίπτωση ο πιστωτής είναι στην ουσία και μέτοχος της επιχείρησης, αφού το κουπόνι που παίρνει κάθε χρονιά είναι σαν μέρισμα. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις «αιώνιων» κρατικών ομολόγων, τα οποία έχει εκδώσει η Βρετανία από τον 18ο αιώνα και τα πληρώνει μέχρι σήμερα (Consol Bonds). Μάλιστα, η εξυπηρέτησή τους είναι τόσο συμφέρουσα, που το Βρετανικό κράτος δεν ενδιαφέρεται να αποπληρώσει το κεφάλαιο. Με αυτόν τον τρόπο, το χρέος παραμένει υψηλό, αλλά οι αγορές δεν έχουν πρόβλημα, γιατί δεν χρειάζεται ποτέ η Ελλάδα να ζοριστεί να πληρώσει κεφάλαια και λήξεις, παρά μόνο ένα μικρό «ενοίκιο» κάθε χρόνο.
Εξ όσων πληροφορούμαι, τα perpetual bonds συζητούνται αυτή τη στιγμή ως μία από τις πιθανές λύσεις, σε τεχνοκρατικό επίπεδο. Ακόμη και αν δεν προκριθεί όμως, διακινδυνεύω την πρόβλεψη ότι κάτι άλλο θα γίνει, πάντως όχι κούρεμα χρέους.
Ελπίζω, όταν η Ελλάδα πληρώνει τη δόση Μαρτίου από κάποιο ομόλογο εις το διηνεκές, στην Διαγαλαξιακή Αυτοκρατορία, το 2455, να υπάρχει κάποιος ιστορικός που να βρει αυτό το κείμενο και να με υμνήσει, επειδή προέβλεψα τι θα γίνει.