Την ώρα που μέσα ενημέρωσης και κυβέρνηση επαίρονται για τον τουρισμό που σπάει φέτος όλα τα ρεκόρ, η κατάσταση σε πολλά νησιά έχει πλέον ξεφύγει. Καταλαβαίνω τη χαρά ορισμένων από εμάς - τα λεφτά των ξένων είναι κάτι παραπάνω από ευπρόσδεκτα μετά από τόσα χρόνια οικονομικών κρίσεων - αλλά τώρα που τελειώνει σιγά-σιγά η φετινή σεζόν των αφίξεων ρεκόρ, έφτασε ίσως και η ώρα να προβληματιστούμε για το μέλλον.

Οι ενστάσεις μου δεν είναι μόνο γκρίνια επειδή τα μιλιούνια έχουν καταντήσει ενοχλητικά, επειδή το κιτς των σουβενιράδικων με τα κινεζικά μπιχλιμπίδια και οι τραπεζοθάλασσες στις πλατείες των νησιών είναι αντιαισθητικές, ή επειδή δεν φαίνονται πια οι παραλίες μας από την τόση ξαπλώστρα και τα μπιτσόμπαρα. Η εξάρτηση από τον μαζικό τουρισμό είναι και επικίνδυνη για την οικονομία και τη χώρα. Και η στρατηγική της κυβέρνησης να δίνει συνεχώς όλο και περισσότερα κίνητρα για ακόμη περισσότερη τουριστική ανάπτυξη - συμπεριλαμβανομένων και επιδοτήσεων μέσω του αναπτυξιακού νόμου - δεν θα μας βγει σε καλό.

Πρώτα απ’ όλα είναι προσβλητικό για την πατρίδα μας να έχει αναχθεί σε αναπτυξιακό όραμα να γίνουμε όλοι σερβιτόροι. Δεν έχω τίποτα προφανώς με το επάγγελμα, οι στενότεροι φίλοι μου στην εστίαση δουλεύουν. Κι εγώ άλλωστε έβγαλα τα μεροκάματα μου σε μπαρ και καφετέριες όταν ήμουν νεότερος.

Αλλά η μονοκαλλιέργεια του τουρισμού είναι ίδιον φτωχής χώρας του αναπτυσσόμενου κόσμου, όχι - υποτίθεται - ανεπτυγμένης οικονομίας που θελουμε να είμαστε εμείς. Θελουμε αλήθεια να επικεντρώσουμε όλες μας τις δυνάμεις σε μια δραστηριότητα χαμηλών δεξιοτήτων και να γίνουμε κάτι σαν Μαλδίβες ή νησί της Καραϊβικής που θα σερβίρουμε ποτά και φρέντο στους πλούσιους Σουηδούς και Αμερικανούς που θα μας επισκέπτονται; Αυτό είναι το όραμα μας για το μέλλον της Ελλάδας;

Δεύτερον, η πλήρης εξάρτηση απ’ τον τουρισμό καθιστά την οικονομία ευάλωτη. Δεν είναι μόνο ότι είναι μια δραστηριότητα ευαίσθητη στον οικονομικό κύκλο, που όταν τη χρειαζόμαστε - δηλαδή σε περιόδους ύφεσης - θα μας αφήνει ξεκρέμαστους. Είδαμε επίσης και τι έγινε το καλοκαίρι του 2020, αλλά και το 2021 με την πανδημία. Με την κλιματική αλλαγή και την παρείσφρηση των ανθρώπων σε ευαίσθητα οικοσυστήματα, ο κίνδυνος εμφάνισης και άλλων ζωογόνων ασθενειών αυξάνεται. Δεν είναι ερώτημα το αν, αλλά το πότε θα μας χτυπήσει η επόμενη πανδημία. Και τότε;

Επιπλέον η κλιματική αλλαγή απειλεί πολλά από τα θέλγητρα της χώρας μας: διαβρώνει τις ακτές μας, προκαλεί όλο και συχνότερα μαζικές πυρκαγιές, ενώ οι βασανιστικοί καύσωνες θα γίνονται όλο και πιο έντονοι. Ταυτόχρονα, το κλίμα σε βορειότερες χώρες γίνεται όλο και πιο θερμό και τα καλοκαίρια της βόρειας Ευρώπης όλο και πιο ηλιόλουστα. Θελουμε άραγε βάλουμε όλα τ’αυγά μας στο καλάθι του τουρισμού, δεδομένης αυτής της κατάστασης;

Τρίτον, με την υπερανάπτυξη του τουρισμού καταστρέφουμε το προϊόν το οποίο πουλάμε. Κοιτάμε άκριτα να προσελκύσουμε ορδές κάθε χρόνο, εκατομμύρια επισκεπτών, χωρίς να μας ενδιαφέρει αν τα νησιά έχουν βιολογικούς καθαρισμούς επαρκείς για να αφοδεύσουν τα καλαμαράκια τους οι επισκέπτες, αν έχουμε ανακύκλωση για τα σκουπίδια τους, αν έχουμε αρκετό νερό για να τους ποτίσουμε, αν οι παραλίες μας αντέχουν, αν η φυσιογνωμία των νησιών καταστρέφεται από την υπερβολική δόμηση εξοχικών κατοικιών και τι ζημιά και ξενικά είδη φέρνουμε στις θάλασσες μας με την υπεραλίευση. Αν συνεχίσουμε έτσι, η Ελλάδα δεν θα παραμείνει για πολύ ακόμη ελκυστικός προορισμός και θα μείνουμε με τα εκτρώματα που δημιουργήσαμε για τους τουρίστες στο χέρι.

Τέταρτον, η υπερανάπτυξη του τουρισμού έχει πλέον πολύ έντονα ταξικά χαρακτηριστικά και δημιουργεί κοινωνικές εντάσεις. Οι γιατροί έχουν λιώσει στα πόδια τους από την υπερκόπωση στα νησιά, καθώς καλούνται να αντιμετωπίσουν την εισβολή κάθε καλοκαίρι χωρίς τις αναγκαίες υποδομές και ανθρώπινο δυναμικό, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές δεν βρίσκουν πια σπίτια να νοικιάσουν, οι τιμές των κατοικιών στην Αθήνα έχουν εκτοξευθεί σε απλησίαστα για το μέσο ελληνικό μισθό ύψη λόγω του AirBnB και της συρροής επενδυτών. Πράγματι βγάζουν λεφτά πολλοί από τον τουρισμό λοιπόν, αλλά όχι όλοι. Πολλοί είναι και όσοι πληρώνουν το μάρμαρο της παράλογης τουριστικής ανάπτυξης.

Πρέπει λοιπόν να μπει ένα φρένο. Δεν ξέρω που, αυτό είναι θέμα της κυβέρνησης και της Βουλής, της σημερινής και της επόμενης. Αλλά οφείλουμε να ξεκινήσουμε ένα διάλογο για το τι μοντέλο ανάπτυξης θέλουμε. Δεν θα είναι εύκολο. Ακόμη και αν αποφασίσουμε να πούμε ως εδώ και μη παρέκει, η διαδικασία απεξάρτησης θα είναι αργή και καθόλου εύκολη.

Όλο το σύστημα της οικονομίας μας είναι προσανατολισμένο στην οικοδομή, τη φιλοξενία και την εστίαση, ο αναπροσανατολισμός θέλει προσπάθεια και σχέδιο. Και καταλαβαίνω ότι είναι πιο εύκολο για όποιον πιάσει πέντε δραχμές στην τσέπη ν’ ανοίξει καφετέρια ή να φτιάξει rooms to let να νοικιάζει, αντί να επενδύσει στην αγροτική παραγωγή ή σ’ ενα start up υψηλής τεχνολογίας, αλλά αν δεν αλλάξουμε μυαλά θα έχουμε κακά ξεμπερδέματα.