ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ:

• Η απόσχιση της Σκωτίας, per se, δεν θεωρώ ότι θα αποτελέσει άμεσο και πραγματικό κίνδυνο διάλυσης για την Ευρώπη.
• Υπάρχουν πολλές ασφαλιστικές δικλείδες ώστε να αποφευχθεί ο έντονος κλυδωνισμός και εν τέλει η κατάρρευση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος.
• Ωστόσο, το yes vote της Σκωτίας θα αποτελέσει απαρχή για άλλα: θα επηρεασθούν ριζοσπαστικά η κοινή γνώμη της Ουαλίας και ίσως και της Β. Ιρλανδίας.
• Αυτό θα καταστήσει τη Βρετανία μια μικρο-μεσαία χώρα μέσα στην Ευρώπη.
• Προσωπικά, δεν βλέπω γιατί η βρετανική elite θα επέλεγε να παραμείνει, έτσι «μικρο-μεσαία», μέσα σε μια Ευρώπη, που στο τέλος της πορείας της θα έχει εξαφανίσει τα εθνικά κράτη και οικονομίες. Θα μου φαινόταν παράξενο η επιχειρηματική και πολιτική elite να δεχόταν ποτέ να θέσει τον εαυτό της κάτω από ένα απρόσωπο «κράτος των Βρυξελλών», ελεγχόμενο από τους Γερμανούς.
• Ο κίνδυνος λοιπόν είναι η αποχώρηση, στο δημοψήφισμα του 2017, της Βρετανίας. Μια τέτοια εξέλιξη είναι βέβαιο ότι θα επηρεάσει, εξίσου ριζοσπαστικά, την κοινή γνώμη άλλων ευρωπαϊκών περιοχών με ιστορικές τάσεις απόσχισης, όπως της Καταλωνίας, της Κορσικής και ενδεχομένως των Αλβανών της πΓΔΜ. 
• Τότε, βέβαια, θα πρόκειται για το πραγματικό un-doing της Ευρ. Ένωσης και, ειδικά ως προς το τελευταίο, την αρχή μειζόνων προβλημάτων στα Βαλκάνια.
• Ευρώπη χωρίς Βρετανία δεν νοείται ως προς την κοινή εξωτερική πολιτική. Αυτό που η Βρετανία φέρνει στην Ευρώπη είναι η στηριζόμενη σε αιώνες κυριαρχίας γεωπολιτική αντίληψη, η δομημένη άποψη περί εξωτερικής πολιτικής και ευχέρεια λήψης "αιχμηρών" αποφάσεων, που λείπει από την υπόλοιπη Ευρώπη.
• Ευρώπη χωρίς Βρετανία δεν νοείται ούτε ως προς την κοινή πολιτική ασφάλειας. Εξάλλου, το μεγαλύτερο κράτος της Ευρώπης που θα έχει εναπομείνει μετά την αποχώρηση της Βρετανίας, η Γερμανία, ελέγχεται από διεθνείς συνθήκες (άρα τις ΗΠΑ/Βρετανία) ως προς το ύψος των αμυντικών της δαπανών. Κατά συνέπεια, πώς θα αποκτήσει ποτέ η Ευρώπη κοινό στρατό;
• Ωστόσο, όπως εξηγώ παρακάτω, Ευρώπη χωρίς Βρετανία μπορεί να νοείται ως προς την κοινή οικονομική πολιτική. Μόνο που τότε υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες, που καθιστούν την ενιαία αυτή οικονομική οντότητα ανίκανη να προχωρήσει και να καταστεί μια πραγματικά ολοκληρωμένη ενότητα, ολοκληρωμένη και στον τομέα της άμυνας και στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. 
• Και εκεί παίζεται το παιγνίδι της Βρετανίας: το Λονδίνο γνωρίζει πολύ καλά ότι χωρίς τη Βρετανία είναι αδύνατο για την Ευρώπη να ολοκληρωθεί από μόνη της.... 

ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ:

Για τη Βρετανία:

• Σε περίπτωση yes vote, και σε περίπτωση που το νέο κράτος ΔΕΝ ζητήσει να καταστεί μέλος της ΕΕ, τότε αυτό θα αποτελέσει – προσωρινά τουλάχιστον – τη μεγαλύτερη πηγή ανησυχίας παγκοσμίως.
• Εάν όμως η Σκωτία ζητήσει να ενταχθεί στην ΕΕ, τα πράγματα κάπως διευκολύνονται.
• Κατά πάσα πιθανότητα η Σκωτία θα ζητήσει και θα καταστεί ταχύτατα το 30ό κράτος/μέλος.
• Ωστόσο, η εισδοχή της θα γίνει με σκληρούς όρους (π.χ. δεν θα μπορέσει να αποκτήσει τα opt-outs της Βρετανίας). Τούτο, και για να αποφευχθεί η δημιουργία προηγουμένου για άλλες χώρες (χαριστικές ρήτρες εξαίρεσης θα ήθελαν όλοι), αλλά και για αποφευχθεί νέα απόσχιση από άλλες ευρωπαϊκές περιοχές (π.χ. Καταλωνία).
• Επιπρόσθετα, ακόμα και εάν Σκωτία καταστεί μέλος, δεν προβλέπεται να υιοθετήσει το EUR.
• Αντίθετα, το Λονδίνο έχει κάθε λόγο να πιέσει για δημιουργία μιας «ζώνης στερλίνας», ώστε να αποφευχθούν τα πολλά προβλήματα που αναπόφευκτα θα προκύψουν από την αλλαγή νομίσματος. Έτσι, ασφαλώς, το Λονδίνο θα προσπαθήσει να ελέγξει την οικονομία της Σκωτίας για πολλά χρόνια.

Εάν όμως η Σκωτία, ως νέο κράτος, δεν θελήσει να καταστεί κράτος μέλος της ΕΕ, τα κατ’ αρχήν διακριτά προβλήματα που θα μπορούσαν να ανακύψουν είναι:

Για την Ευρώπη:

• Πολύ μεγάλο κτύπημα κατά της ΕΕ και της πορείας ολοκλήρωσης.
• Ασφαλώς, Γαλλία-Ιταλία-Γερμανία, θα προσπαθήσουν να αποτελέσουν την τροχοπέδη για την μη διάλυση της Ευρώπης.
• Γερμανία, ιδίως, θα μετριάσει την επιβολή της στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και θα φροντίσει να κάμψει την επιμονή της για παρακολούθηση της δημοσιονομικής «ορθοδοξίας» από τα κράτη μέλη.
• Εκ των τριών αυτών μεγάλων χωρών, οι δύο πρώτες είναι σαφές ότι δεν υιοθέτησαν την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης για γεωπολιτικούς λόγους και μόνο: είχαν δει από νωρίς ότι η αύξηση του βιοτικού επιπέδου των λαών τους θα ήταν αποτέλεσμα του συστήματος των διανομών του κοινοτικού προϋπολογισμού (με κυρίως αιμοδότη τη Γερμανία). Η Γερμανία από την πλευρά της υιοθέτησε την ιδέα ως τρόπο μετάβασής της από τη δική της διαίρεση σε Αν. και Δυτ. Γερμανία σε ενιαίο κράτος. Και αποδέχθηκε το οικονομικό κόστος που συνεπαγόταν η στρατηγική της επιλογή. Όμως η αρχική της απόφαση άλλαξε με την έναρξη της οικονομικής κρίσης το 2008.
• Και οι 3 αυτές χώρες βλέπουν ακόμα και σήμερα τα αρχικά τους οράματα να ισχύουν και ασφαλώς επιθυμούν τη διατήρηση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος που εκπόνησαν.
• Εξάλλου, θα ήταν ιστορικά ασύγγνωστο να επιστρέψουμε στον 21ο αιώνα στην προηγούμενη εποχή των κρατών-εθνών (από τον 19^ο αιώνα έως και τον Β’ ΠΠ), όταν η ιστορική πορεία των κρατών είναι η consolidation σε κάτι μεγαλύτερο, με περισσότερη ασφάλεια και ευημερία.
• Ως προς το κοινό νόμισμα, ασφαλώς ο κλυδωνισμός θα είναι σκληρός, όχι τόσο μεγάλος όμως, όσο ορισμένοι προβλέπουν, για τον απλό λόγο ότι η Βρετανία δεν αποτελεί μέρος του Eurogroup.
• Δεν είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ότι το EUR θα παραμείνει εν ζωή. Και κατά τη γνώμη μου, όχι μόνο θα παραμείνει, αλλά ίσως και θα αποτελέσει και τον καταλύτη για την μη διάσπαση της Ευρώπης.

Εξηγούμαι:

• Είναι σαφές ότι της δημιουργίας και παγκόσμιας κυκλοφορίας του Ευρώ έχει προηγηθεί μια χωρίς προηγούμενο προσπάθεια μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωζώνης για υψηλού βαθμού θεσμική και πολιτική ενοποίηση.
• Η μετάλλαξη των νομισματικών/τραπεζικών θεσμών 19 κρατών από τη δεκαετία του 1990 μέχρι σήμερα, ώστε να υποδεχθούν και να κυκλοφορήσει ομαλά το νέο νόμισμα στις παγκόσμιες αγορές, έχει «τσιμεντώσει» θεσμικά το Ευρώ.
• Μόνο με έναν ολοκληρωτικό πόλεμο και παντελή καταστροφή των θεσμών όλων των κρατών που το έχουν υιοθετήσει μπορεί να καταστραφεί ένα κοινό νόμισμα.
• Κατά συνέπεια, θεωρώ ότι το Ευρώ θα αποτελέσει την «άγκυρα» που θα σώσει το ευρωπαϊκό οικοδόμημα από την ολοκληρωτική καταστροφή.
• Από την άλλη πλευρά, η δήλωση Cameron (δημοψήφισμα το 2017 για παραμονή Βρετανίας στην ΕΕ, εάν ο ίδιος επανεκλεγεί το 2016) θα εκφραστεί προ των βρετανικών εκλογών του 2016 και από άλλους Βρετανούς πολιτικούς. Άρα, θεωρώ βέβαιο ότι ο βρετανικός λαός θα κληθεί να εκφραστεί ως προς την παραμονή της χώρας στην ΕΕ.
• Και τότε εκτιμώ πως ούτε η υπόλοιπη Βρετανία θα θελήσει να παραμείνει εντός της ΕΕ.
• Δική μου εκτίμηση, αυτή τη στιγμή, είναι ότι με τη Σκωτία και τη Βρετανία εκτός, η Ευρώπη θα κατορθώσει να παραμείνει – μετά από μεγάλο κλυδωνισμό βέβαια – αταλάντευτη στην πορεία της, έχοντας όμως αλλάξει τα στοιχεία εκείνα που την έχουν καταστήσει μη φιλική προς τους ευρωπαϊκούς λαούς. Και αυτά δεν μπορεί να είναι άλλα από τη μείωση/εξαφάνιση των χρεών των κρατών μελών, την αναδιανομή των πλεονασμάτων στις ελλειμματικές οικονομίες, την επιστροφή στην ανάπτυξη των οικονομιών όλης της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
• Η αποχώρηση της Βρετανίας, όμως, όπως προαναφέρω, θα καταστήσει αυτή την Ευρώπη μια "κολοβή" ενότητα, που ΔΕΝ ΘΑ ΜΠΟΡΕΙ να μετεξελιχθεί σε ολοκληρωμένη ήπειρο. Θα της λείπουν δηλαδή τα δύο κύρια και καίρια στοιχεία της ολοκλήρωσής της, που είναι η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική άμυνας.
• Και αυτό το Λονδίνο το γνωρίζει πολύ καλά. Εκεί είναι το παιγνίδι, που ασφαλώς και οι Γερμανοί το γνωρίζουν πολύ καλά, αλλά δεν νομίζω πως έχουν πολλά περιθώρια να αλλάξουν τη βάση των όσων κατασκεύασαν επί 50ετία.
• Τέλος, φαντάζομαι ότι η ισοτιμία που προέβλεψε προ 3ημέρου η GS μεταξύ $/€ μέχρι το 2017 πρέπει να οφείλεται στην ίδια εκτίμηση: πιθανή απόσχιση της Σκωτίας και δημοψήφισμα στη Βρετανία το 2017.

Για την Ελλάδα:

• Τα παραπάνω, εάν συμβούν, θα επηρεάσουν ασφαλώς και την Ελλάδα: και τούτο, γιατί η Ευρώπη, χωρίς τη Βρετανία, θα έχει καταστεί μια μεγάλη ηπειρωτική οντότητα, μη ναυτική, στην οποία η Ελλάδα ιστορικά δεν είχε ποτέ θέση.
• Η γεωγραφία και η στρατηγική θέση της χώρας μας ήταν και θα παραμείνει πάντοτε μεσογειακή (δηλ. ναυτική, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται).
• Για τις ΗΠΑ, το γεωπολιτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας έγκειται στο ότι ελέγχει το στρατηγικό βάθος των Στενών, άρα την κάθοδο του ρωσικού ναυτικού στη Μεσόγειο, ενώ η Κύπρος και η Σούδα αποτελούν την 1η και 2η γραμμή άμυνας υπέρ του Ισραήλ.
• Πέρα από αυτό, έχει ήδη δημιουργηθεί και ένα άλλο, πολύ μεγάλο πλεονέκτημα για τη χώρα μας, που δεν συζητείται: Η ύπαρξη υδρογονανθράκων σε Ισραήλ-Κύπρο και Ελλάδα, με ενδεχόμενο τα ευρήματα να συνέχονται γεωλογικά. Αυτό έχει αλλάξει τα μακροχρόνια στρατηγικά δεδομένα στην περιοχή και ήδη οι κινήσεις που έχουν γίνει μέχρι τώρα είναι τεκτονικής σημασίας, αλλά στην Ελλάδα δεν γίνεται συζήτηση:
• η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε συμπαγή αμυντική συμμαχία με το Ισραήλ, ασφαλώς υπό την αιγίδα των ΗΠΑ. Προ το καλοκαιριού, το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι εντάσσει την Κύπρο και Ελλάδα στην αμυντική του ομπρέλα. Προφανώς η κίνηση αυτή έχει ως αποδέκτη την Τουρκία. Η συμμαχία αυτή, που προβλέπεται να κρατήσει βαθειά μέσα στον 21ο αιώνα, προσδένει τη χώρα μας στο αμερικανικό/ισραηλινό άρμα και το αρραγές της βασίζεται στα ενδεχομένως ενιαία ενεργειακά αποθέματα.
• Το ζήτημα της οριοθέτησης της ΑΟΖ είναι απόλυτα συνδεδεμένο με την ελληνο-ισραηλινή συμμαχία. Πρόκειται, ασφαλώς, για το ζήτημα της κοινής εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων στην περιοχή που αρχίζει από τα θαλάσσια σύνορα του Ισραήλ με την Κύπρο και φθάνει μέχρι και τα Ιωάννινα. Αυτό ακριβώς προσπαθεί να κάμψει η Τουρκία. Εξ ου και ο Davutoglou, ο πρώτος που το αντελήφθη και έθεσε θέμα Καστελλόριζου, έγινε Πρωθυπουργός της Τουρκίας. Η προσπάθεια της Τουρκίας είναι να ενωθούν οι ΑΟΖ της με εκείνη της Αιγύπτου, ώστε να διακοπεί η γεωλογική και οικονομική ενότητα που κτίζεται μεταξύ Ισραήλ /Κύπρου /Ελλάδας, και να διασπαστεί η προοπτική της κοινής εκμετάλλευσης των πόρων αυτών.
• Σύντομα η Ελλάδα θα αντιληφθεί ότι η ένωση της ΑΟΖ με την Κύπρο (άρα και η νομική κατοχύρωση των τριών θαλάσσιων κρατών για συνεκμετάλλευση των υδρογονανθράκων), δεν μπορεί να της εξασφαλιστεί από την ΕΕ. Μόνο οι ΗΠΑ, που ελέγχουν την Αίγυπτο και είναι σε θέση να περιορίσουν την Τουρκία μέσω Ισραήλ, θα μπορούσε να επιβάλει μια τέτοια εκδοχή. 
• Με ποιο αντάλλαγμα όμως, αν συνυπολογίσει κανείς ότι η ηπειρωτική Ευρώπη, με τη Γερμανία κυρίαρχο και τη Βρετανία εκτός, απολαμβάνει της μέγιστης καχυποψίας της Washington;

* Ο Διπλωμάτης είναι πρώην διπλωμάτης