Πρόκειται για ένα πρόβλημα που στην πραγματικότητα βρίσκεται εδώ και χρόνια κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας (στις οθόνες μας), αλλά δεν είχαμε συνειδητοποιήσει τη δυναμική του ή το αντιμετωπίζαμε περισσότερο με χιούμορ και απαξίωση.
Είναι, όμως, πραγματικότητα πως καθημερινά οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων βλέπουν στην οθόνη του υπολογιστή τους να παρελαύνουν «ειδήσεις» που δεν προκύπτουν από πουθενά αλλού, παρά μόνο από το μυαλό των εμπνευστών τους. Έχουν βαρύγδουπους τίτλους και αναρτώνται σε ιστοσελίδες αγνώστου ταυτότητας.
Πλέον, αυτές οι ειδήσεις έγιναν μέρος της καθημερινότητάς μας. Στην Ελλάδα, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ, παντού. Σε όλες τις χώρες που το διαδίκτυο είναι κυρίαρχο στην ενημέρωση. Το ότι συνηθίσαμε το «τέρας» οδήγησε στο να αναπαράγονται πλέον πολλές από αυτές τις «ειδήσεις» από τους ίδιους τους χρήστες, που στην αρχή τις απαξίωναν. Τώρα πια τις συνήθισαν και αδυνατούν να ξεχωρίσουν την είδηση, την πραγματική πληροφορία από τη νοσηρή φαντασία των «κατασκευαστών» ψευδών ειδήσεων. Πιστεύουν πως εκεί κρύβεται η αλήθεια που μας «κρύβει» το σύστημα.
Στα παραπάνω, προσθέστε, πως έρευνες δείχνουν ότι σχεδόν το 50% των χρηστών του internet παγκοσμίως χρησιμοποιεί τα social media για την ενημέρωσή του και δεν μπαίνει απευθείας σε ενημερωτικές ιστοσελίδες. Βλέπει, απλώς τίτλους στα κοινωνικά δίκτυα και κλικάρει κατά βούληση.
Στο πλαίσιο των δικαιωμάτων της ελεύθερης έκφρασης και της ελευθερίας του Τύπου, η «βιομηχανία» παραγωγής πλαστών ειδήσεων, βρήκε λοιπόν χώρο να αναπτυχθεί και τελικά να κυριαρχήσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Η «επανάσταση» που αυτά κάποτε κόμιζαν είχε υποτίθεται σαν στόχο το να μην λαμβάνουμε πληροφορίες μόνο από τα «συστημικά» ΜΜΕ, αλλά να μαθαίνουμε τα γεγονότα όπως πραγματικά είναι κι όχι όπως υποτίθεται τους «βολεύει» να μας τα παρουσιάσουν. Να έχουμε πρόσβαση και στην αντίθετη άποψη. Ασφαλώς, υπάρχει και αυτό το internet, αλλά η «επανάσταση» μοιάζει να έχει ήδη χάσει την κατεύθυνσή της και δεν είναι τραβηγμένο να πούμε πως πλέον έχει περάσει σε λάθος χέρια.
Σε sites που δεν υπάρχουν, που κανείς δεν ξέρει ποιος τα έχει, ποιος τα ελέγχει, από πού χρηματοδοτούνται, πώς λειτουργούν.
Κι όμως, αναλυτές σημειώνουν πως δεν πρόκειται για blogs ή sites που βασίζονται στην «τρέλα» του ενός χρήστη, που γράφει ότι του κατέβει στο κεφάλι. Πρόκειται για μία οργανωμένη «βιομηχανία» που παράγει ειδήσεις που δεν υπάρχουν, εξυπηρετώντας συγκεκριμένα συμφέροντα.
Για να καταλάβει κανείς τη δυναμική αυτής της «βιομηχανίας», τους τελευταίος τρεις μήνες πριν από τις εκλογές των ΗΠΑ, οι 20 πιο δημοφιλείς «πλαστές» ειδήσεις (σχεδόν όλες υπέρ του Τραμπ) είχαν 8.7 εκατ. κοινοποιήσεις, αντιδράσεις και σχόλια στα social media.
Το ίδιο διάστημα, τα πιο δημοφιλή εκλογικά θέματα των New York Times, The Washington Post και της Huffington Post, μοιράστηκαν 7,4 εκατ. κοινοποιήσεις, αντιδράσεις και σχόλια.
Το «στρατηγείο» των ψευδών αυτών ειδήσεων υπέρ του Τραμπ είχε σύμφωνα με πληροφορίες στηθεί στα Σκόπια, και τροφοδότησε μία σειρά από sites που πριν τις εκλογές δεν γνώριζε κανείς (usconservativetoday.com, usanewsflash.com, usadailypolitics.com, 365usanews.com, worldpoliticus.com κλπ).
Αξίζει να αναφέρουμε πως οι ιστοσελίδες αυτές προώθησαν μέσω social media μία σειρά από ειδήσεις που έγιναν viral, όπως: «Η σύλληψη της Χίλαρι από την Αστυνομία», «Η στήριξη που παρέχει ο Πάπας Φραγκίσκος στον Τραμπ», «Το ποσοστό υπέρ του Τραμπ που αγγίζει το... 87%», «Η Σούζαν Σάραντον ψηφίζει Ρεπουμπλικάνους», «Οι Αφροαμερικανοί λατρεύουν τον Τραμπ» και άλλα πολλά.
Ο ιδρυτής του Facebook, Μαρκ Ζούκερμπεργκ, δέχεται πιέσεις για να περιορίσει το φαινόμενο. Με σεβασμό βέβαια στην ελευθερία του Τύπου, να φιλτράρει τις «μαϊμού» ειδήσεις και να τις «κόψει». Για την ώρα δείχνει πως δεν μπορεί να το κάνει και επιχειρεί να υποβαθμίσει το «φαινόμενο».
Αλλά η προσπάθεια μόλις άρχισε και θεωρείται δεδομένο πως τα επόμενα χρόνια θα γίνει μεγάλη μάχη για να περιοριστούν οι ψευδείς ειδήσεις και φυσικά το ζήτημα είναι να μην περιοριστούν μαζί τους και οι αληθινές.
Γιατί η αλήθεια είναι πως βρίσκουν και τα κάνουν. Εμείς οι ίδιοι οι χρήστες οφείλουμε πρώτοι να υπερασπιστούμε το δικαίωμά μας στην ενημέρωση και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η διασπορά ψευδών ειδήσεων, που έχουμε αρχίσει να καταπίνουμε αμάσητες, μπορεί τελικά να αποτελέσει ένα εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο σε όσους θα επιθυμούσαν να περιορίσουν γενικότερα την ελευθερία του Τύπου.