Το νομοσχέδιο για τη «Συνεπιμέλεια» πλασαρίστηκε από την κυβέρνηση ως κάτι πολύ προοδευτικό, που βασίζεται στο καλό του παιδιού και στην ισότητα των γονέων. Έχει, λένε σε πρώτο πλάνο το παιδί και τις ανάγκες του, αλλά παράλληλα διατηρεί τις ισορροπίες ανάμεσα στη μητέρα και τον πατέρα.
«Γιατί το παιδί να μην μπορεί να βλέπει και τους δύο γονείς μέσα στην εβδομάδα; Γιατί η μητέρα να αναλάβει όλο το βάρος; Γιατί ο πατέρας να μην έχει ίσα δικαιώματα και να είναι γονιός δεύτερης διαλογής;»
Αυτές τις «αδικίες» προσπαθεί να λύσει θεωρητικά το νομοσχέδιο, μόνο που το κάνει με λάθος τρόπο.
Οι υποστηρικτές του διατυμπανίζουν «το δικαίωμα του παιδιού να έχει στη ζωή του δύο γονείς με ίσο χρόνο και εναλλασσόμενη κατοικία για την υγιή και ισορροπημένη ανάπτυξη του».
Αυτός είναι ο πυρήνας του νομοσχεδίου, μόνο που είναι βασισμένος σε μία ιδανική κατάσταση.
Για να συμβούν τα παραπάνω πρέπει η ζωή των γονέων του παιδιού να είναι φτιαγμένη ακριβώς όπως τη θέλει ο νομοθέτης. Να έχουν καλή σχέση μεταξύ τους, να είναι και οι δύο καλοί με το παιδί, να μην έχουν προβλήματα συμπεριφοράς, να έχουν παρόμοια οικονομική δυνατότητα, να ζουν σχετικά κοντά.
Αν ένας από τους παραπάνω κρίκους σπάσει, τίποτα δεν θα λειτουργήσει σωστά, κυρίως για το παιδί.
Επειδή δεν είμαι νομικός (ούτε και γονιός) χρειάστηκε να συνομιλήσω με δικηγόρους και να διαβάσω πολύ για τις διατάξεις του νομοσχεδίου. Επί μέρους μπορεί να έχει θετικές διατάξεις, ωστόσο, επιμένω πως ο πυρήνας του είναι άκρως προβληματικός.
Δεν βοηθά τελικά ούτε τα παιδιά, ούτε τους γονείς τους, ακόμα και στην περίπτωση που όλοι είναι νορμάλ στα μυαλά τους και θέλουν μία καλή ζωή για το παιδί τους, χωρίς εγωισμούς και ανταγωνισμούς.
Φανταστείτε για παράδειγμα ένα ζευγάρι που χωρίζει υπό καλές συνθήκες. Χωρίς τσακωμούς και με διάθεση συνεννόησης. Ο πατέρας εργαζόταν πριν το διαζύγιο σε μία δουλειά με μεγάλο μισθό και η μητέρα όχι γιατί είχε αναλάβει το σπίτι και το παιδί. Αμέσως μετά το διαζύγιο προκύπτει ξεκάθαρο οικονομικό χάσμα. Αλλά υπάρχουν κι άλλες παράμετροι. Ο πατέρας μπορεί να μένει στην Κηφισιά και η μητέρα στον Πειραιά, αναζητώντας εργασία για να αυξήσει το εισόδημά της. Ο πατέρας μένει σε τεσσάρι, η μητέρα σε δυάρι ή το αντίστροφο. Ο ένας έχει αυτοκίνητο, ο άλλος όχι κλπ.
Σημειώστε δε πως με βάση τη «Συνεπιμέλεια» o κάθε γονέας θα πρέπει να καταβάλλει τις αναλογούσες στο χρόνο άσκησης εκ μέρους του, της επιμέλειας, δαπάνες. Θα καλύπτει δηλαδή τα έξοδα του ανηλίκου για το χρονικό διάστημα που διαμένει μαζί του.
Παράλληλα, το παιδί θα μοιράζεται τις μέρες του σε αυτά τα δύο σπίτια και θα πηγαίνει σχολείο πού; ‘Ό,τι και να διαλέξει θα πρέπει τις μισές ημέρες της εβδομάδας να διασχίζει τη μισή Αθήνα για να πάει σχολείο. Και φυσικά θα πρέπει και οι δύο γονείς να έχουν μεταφορικό μέσο για να το πηγαινοφέρνουν. Η υποχρεωτική εναλλασσόμενη κατοικία και το διαρκές πήγαιν’έλα, από πού προκύπτει ότι είναι καλό για το παιδί;
Και φυσικά τα παραπάνω, όπως προαναφέραμε αποτελούν ένα καλό σενάριο. Γιατί υπάρχουν και ζευγάρια που δεν χωρίζουν καλά. Υπάρχουν ζευγάρια που τσακώνονται ή που ακόμα χειρότερα ο ένας γονιός μπορεί να πίνει ή να μη συμπεριφέρεται σωστά.
Το νομοσχέδιο δεν κάνει... διακρίσεις. Το παιδί θα μένει και με τους δύο. Η αφαίρεση της γονικής μέριμνας ορίζεται μόνο έπειτα από τελεσίδικη νομική διαδικασία. Δηλαδή μπορεί για χρόνια το παιδί να μοιράζεται τις μισές ημέρες του έτους με έναν γονέα που κατηγορείται ότι πίνει ή ότι παίρνει ναρκωτικά και δεν του φέρεται σωστά.
Τα παραδείγματα είναι προφανώς πολλά, που μπορούν να αποδείξουν ότι δεν αρκεί ένας νόμος για τη «συνεπιμέλεια». Δεν μπορεί η ζωή του παιδιού να μοιραστεί (αναγκαστικά) ισόποσα σαν μία πίτα που την κόβουμε στη μέση. Και να υπογραμμίσουμε πως η «Συνεπιμέλεια» ως τώρα δεν απαγορευόταν. Όταν υπήρχαν οι κατάλληλες συνθήκες τα χωρισμένα ζευγάρια μπορούσαν να την εφαρμόσουν.
Επίσης, να υπογραμμίσουμε πως σίγουρα το νομοσχέδιο δεν είναι φεμινιστικό, όπως ισχυρίζονται ορισμένοι για επικοινωνιακούς καθαρά λόγους και δεν έχει διάθεση να απαλλάξει τις μητέρες από βάρη που άδικα σηκώνουν. Αντίθετα, μπορεί σε πολλές περιπτώσεις, όπως αυτή που περιγράψαμε παραπάνω, να δημιουργήσει προβλήματα σε μία μάνα που θα πρέπει να ανταγωνιστεί έναν «πετυχημένο» πατέρα.
Στο σημείο αυτό, αξίζει να δείτε τις ενστάσεις της Ολομέλειας των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων Ελλάδος. Περιγράφουν ξεκάθαρα τον προβληματικό χαρακτήρα του νομοσχεδίου και υπογραμμίζουν τις προβληματικές διατάξεις, οι οποίες είναι οι ακόλουθες:
- Η διάταξη που προβλέπει τα κριτήρια που λαμβάνονται υπόψη για τον προσδιορισμό της έννοιας του συμφέροντος του τέκνου, καθώς δεν προτάσσεται μεταξύ αυτών η καταλληλότητα των γονέων για την άσκηση της γονικής μέριμνας, η προσωπικότητα και η εν γένει επάρκεια τους να ανταποκριθούν στο λειτούργημα αυτό, αλλά προτάσσονται άλλες αρχές και κριτήρια που αλλοιώνουν τον παιδοκεντρικό χαρακτήρα του οικογενειακού δικαίου.
- Η διάταξη που προβλέπει ότι η επιμέλεια θα εξακολουθήσει να ασκείται όχι μόνο από κοινού αλλά και «εξ ίσου» από τους δύο γονείς, καθώς δια του τρόπου αυτού εισάγεται επί της ουσίας η υποχρεωτική εναλλασσόμενη κατοικία για το τέκνο, η οποία κατά τις εκτιμήσεις όλων σχεδόν των παιδοψυχιατρικών ενώσεων δεν είναι συμβατή με την ανάγκη του για τη διατήρηση ενός σταθερού περιβάλλοντος ως αναγκαίας συνθήκης για την ομαλή ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξή του.
- Η διάταξη που καθιερώνει το τεκμήριο του 1/3 του συνολικού χρόνου του τέκνου ως ελάχιστου χρόνου επικοινωνίας του, δια φυσικής παρουσίας, με τον γονέα, με τον οποίο δεν θα διαμένει. Δεν είναι, κατ' αρχάς, σκόπιμη και νομοτεχνικά ορθή η εισαγωγή ποσοτικού κριτηρίου στη ρύθμιση προσωπικών σχέσεων και δη των σχέσεων γονέα- τέκνων. Ο μη προσδιορισμός του χρόνου αναφοράς της διάταξης (π.χ. ανά εβδομάδα, μήνα, έτος) είναι σίγουρο ότι θα προκαλέσει προβλήματα. Επίσης ελλοχεύει ο σοβαρός κίνδυνος, προκειμένου να συμπληρωθεί ο χρόνος αυτός, το τέκνο να πρέπει να βρίσκεται με τον γονέα με τον οποίο δεν θα διαμένει, ολόκληρη την περίοδο των διακοπών και τα Σαββατοκύριακα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του «κακού γονέα», ο οποίος θα πρέπει να διαχειρίζεται όλη τη δύσκολη πλευρά της καθημερινότητας του παιδιού (σχολικές υποχρεώσεις, εξωσχολικές δραστηριότητες κ.λπ.) και του «καλού γονέα», ο οποίος θα βρίσκεται με το παιδί κατά τους χρόνους των διακοπών και της ανάπαυλας και
- Οι διατάξεις που αναφέρονται στους λόγους που οδηγούν σε περιορισμό ή αποκλεισμό της επικοινωνίας του τέκνου με τον γονέα και στους λόγους που οδηγούν στην αφαίρεση της γονικής μέριμνας. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι που θα έπρεπε να οδηγούν τουλάχιστον σε περιορισμό της επικοινωνίας του γονέα με το τέκνο και παραβλέφθηκαν όπως η εξάρτηση του γονέα από ναρκωτικές ουσίες, η οικονομική εκμετάλλευση του τέκνου, η παραμέληση των ζητημάτων της υγείας και της εκπαίδευσης του. Επίσης, υπάρχουν λόγοι, που προβλέφθηκαν μεν αλλά υποτιμήθηκαν, όπως στην περίπτωση τέλεσης κακουργηματικών πράξεων, που σχετίζονται με τη γενετήσια ελευθερία και αξιοπρέπεια του τέκνου, όπου θα πρέπει να αναμένεται η έκδοση οριστικής καταδικαστικής απόφασης για να απομακρυνθεί ο γονέας από τη ζωή του τέκνου, ενώ αυτό θα πρέπει να συντελείται με μόνη την τελεσίδικη παραπομπή του σε δίκη.
Εν κατακλείδι, να επαναλάβουμε και πάλι για να μην υπάρχουν παρερμηνείες: Η «Συνεπιμέλεια» υπάρχει όλα αυτά τα χρόνια, εφόσον είναι εφικτή. Δεν ήταν απαγορευμένη και τώρα θεσμοθετείται. Απλώς, με το νέο νομοσχέδιο γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί αδιακρίτως και τελικά αντί να λύνει προβλήματα, δημιουργεί και νέα.
Κάνει το παιδί μπαλάκι και το αναγκάζει να ζει σε δύο σπίτια. Τρεις μέρες την εβδομάδα στο ένα και τέσσερις στο άλλο. Χωρίς σταθερό περιβάλλον και δημιουργώντας δυσκολίες, όπως αυτή των μετακινήσεων.
Παράλληλα, εκθέτει τα παιδιά σε κίνδυνο, σε περίπτωση που ένας εκ των δύο γονέων δεν είναι άξιος να το αναθρέψει ή ακόμα χειρότερο είναι και επικίνδυνος για τη σωματική του ακεραιότητα. Βάζει μπελάδες στους γονείς και τελικά τροφοδοτεί τον μεταξύ τους ανταγωνισμό για το σε ποιον τελικά περνάει καλύτερα το παιδί.
Η δημιουργία του θεσμού του Οικογενειακού Δικαστηρίου, που θα είναι ανεξάρτητο και θα συνεδριάζει άμεσα και γρήγορα μοιάζει με την καλύτερη δυνατή λύση για τα παιδιά. Αν η Συνεπιμέλεια είναι εφικτή, θα κατοχυρώνεται νομικά, αν όχι δικαστές με την συμβολή πιστοποιημένου επιτελείου ειδικών (ψυχολόγους, γιατρούς, παιδαγωγούς, κοινωνιολόγους), θα λαμβάνουν την καλύτερη δυνατή απόφαση για το παιδί, χωρίς να το κάνουν... μπαλάκι.
