Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (ΤτΕ), το έτος 2015 καταγράφηκε αύξηση των δανείων με καθυστέρηση, λόγω της επιδείνωσης των συνθηκών που επικράτησαν πέρυσι στην εθνική οικονομία. Κατά τον τρέχοντα χρόνο, μετά και την απόρριψη από τους δανειστές των προτάσεων γιά προστασία της πρώτης κατοικίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέχρι του ποσού των 500.000 ευρώ, τα "κόκκινα δάνεια" και οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας εξελίσσονται σε ζήτημα εξαιρετικής σημασίας για το οικονομικό μέλλον της χώρας, με πολύ σημαντικές κοινωνικές προεκτάσεις. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί, καθώς το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων -όπου συγκαταλέγονται όσα δάνεια παρουσιάζουν μικρές πιθανότητες αποπληρωμής- ανήλθαν στα τέλη Σεπτεμβρίου του έτους 2015, σε 43,6%, έναντι 39,9% κατά το αντίστοιχο διάστημα για το έτος 2014. Στα καταναλωτικά ανοίγματα, ανήλθε σε 55,4%, στα στεγαστικά σε 39,9%, ενώ στα επιχειρηματικά, σε 43,3%. Στο τελευταίο αυτό νούμερο, ειδικότερα, σημειώνεται ότι το 66,5% των χορηγηθέντων δανείων προς πολύ μικρές επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες καθώς και το 58,2% προς μικρομεσαίες επιχειρήσεις είναι "κόκκινα".

Κι ενώ η τρέχουσα πρακτική βραχυπρόθεσμων ρυθμίσεων οδηγεί σε παράταση ενός χρόνιου πλέον προβλήματος, η ουσιαστική μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων θα πρέπει να έγκειται σε ισχυρές ρυθμίσεις, γεγονός που θα επιφέρει ταυτόχρονα και ισχυροποίηση του τραπεζικού συστήματος. Ειδικότερα, ως προς τα "κόκκινα" στεγαστικά δάνεια, είναι γεγονός ότι η πλήρης ενεργοποίηση του Κώδικα Δεοντολογίας, με μακροχρόνιες ρυθμίσεις των δανείων από πλευράς συστημικών τραπεζών, αποτελεί ουσιαστικό ανάχωμα προστασίας των ευάλωτων νοικοκυριών στις μαζικές κατασχέσεις ακινήτων, που αντίκεινται και στην ισορροπία του σημερινού τραπεζικού συστήματος. Παράλληλα, η επίλυση του προβλήματος των "κόκκινων" δανείων των επιχειρήσεων απαιτείται να συνοδευτεί από μία νέα πολιτική χορηγήσεων, η οποία θα στηρίζει την απασχόληση και την παραγωγική ανασυγκρότηση του τόπου, διαμορφώνοντας ένα νέο πρότυπο επιχειρηματικότητας.

Η ταχεία ανάπτυξη της επιχειρηματικής επενδυτικής δαπάνης θεωρείται παράγοντας κλειδί για τη διατηρήσιμη ανάπτυξη. Είναι συνεπώς επιβεβλημένη ανάγκη η αποτελεσματική παρέμβαση τόσο των τραπεζών όσο και του κράτους, με σκοπό μία συντονισμένη αντιμετώπιση των κοινών πιστούχων για την προστασία της πρώτης κατοικίας, αλλά και την αναδιάρθρωση των βιώσιμων επιχειρήσεων, ώστε να δοθεί προτεραιότητα στην ενίσχυση της ρευστότητας και στη μείωση του κόστους χρήματος για καταναλωτές και επιχειρήσεις. Με την επίλυση του μείζονος αυτού ζητήματος, οι τράπεζες θα μπορέσουν -εν τέλει- να επανέλθουν στον πρωταρχικό τους ρόλο, δηλαδή τη διοχέτευση ρευστότητας στη πραγματική οικονομία, με τη χρηματοδότηση των νοικοκυριών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, καθώς και βιώσιμων επιχειρηματικών σχεδίων για την τόνωση της εγχώριας οικονομίας. Σημειωτέον, ιδιαίτερα για τα μεγάλα επιχειρημαρικά δάνεια, ότι δεν είναι δυνατόν να εξακολουθεί -και ιδιαίτερα κάτω από τις σημερινές συνθήκες- η πρακτική της δανειοδότησης επιχειρηματιών που έχουν συστηματικά τα χρέη τους στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα κρατούν τα κέρδη τους στο εξωτερικό.

Οσο αφορά τους κεφαλαιακούς περιορισμούς (capital controls) στους οποίους υπόκεινται οι ελληνικές καταθέσεις, η συνέχιση, η τροποποποίηση ή και το τέλος επιβολής τους θα αποτιμηθούν τελικά υπό το πρίσμα των δύο κάτωθι όρων: α) Πότε θα υπάρξουν στην Ελλάδα οι κατάλληλες οικονομικές συνθήκες για να αρθούν, και β) Aν όλες οι ενεχόμενες πλευρές επιθυμούν -πραγματικά- την άρση τους. Στο πρόσφατο παρελθόν, έχει υποστηριχθεί από πληθώρα ειδικών (οικονομολόγων και υψηλόβαθμων τραπεζικών στελεχών) ότι οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα αρθούν όταν μηδενιστεί το ELA (Emergency Liquidity Assistance) στις ελληνικές τράπεζες. Το ELA βρίσκεται στο επίπεδο των περίπου 65-70 δισ. ευρώ, ενώ η άμεση εξάρτηση από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) βρίσκεται στο επίπεδο των περίπου 35 δισ. ευρώ. Οι ελληνικές τράπεζες έχουν δανειστεί περίπου 104 δισ. ευρώ, και έναντι αυτών έχουν καταθέσει -ως εγγυήσεις- περιουσιακά στοιχεία αξίας περίπου 186 δισ. ευρώ.

Πρακτικά, κατά τις επικρατέστερες εκτιμήσεις ειδικών οικονομολόγων, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί θα μπορούσαν να αρθούν -σε πολύ μεγάλο βαθμό- εντός του έτους 2017 (πάντως σε καμία περίπτωση δεν αναμένεται η κατάργησή τους εντός του έτους 2016). Παράλληλα όμως, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι τα capital controls έχουν διασφαλίσει -προς το παρόν- την σταθερότητα των καταθέσεων στην Ελλάδα και ταυτόχρονα έχουν μειώσει αρκετά τις συναλλαγές με φυσικό χρήμα. Ως εκ τούτου, η ΕΚΤ δείχνει να είναι ικανοποιημένη με αυτή τη κατάσταση, διότι, κατά βάθος, αυτό ακριβώς θα επιθυμούσε να πετύχει και με όλες τις υπόλοιπες συστημικές ευρωπαϊκές τράπεζες (για τις χώρες των οποίων το τραπεζικό σύστημα ελέγχει), χωρίς φυσικά την παράλληλη ύπαρξη κεφαλαιακών περιορισμών.

Kοινό μυστικό επίσης αποτελεί το γεγονός ότι η ΕΚΤ επιθυμεί να μειώσει την ροή των χαρτονομισμάτων στις χώρες της ευρωζώνης και να τις αντικαταστήσει με ηλεκτρονικές πληρωμές μέσω χρεωστικών και πιστωτικών τραπεζικών καρτών, για μία σειρά λόγων, μεταξύ των οποίων και τη καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, καθώς και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων. Ας μη ξεχνάμε επίσης ότι οι κεφαλαιακοί περιορισμοί αποτελούν ένα εργαλείο που προσφέρει τη δυνατότητα εξυπηρέτησης της νομισματικής πολιτικής σε αρκετά μεγάλο βαθμό (ειδικά σε περιόδους αποδοχής καταθέσεων από τις τράπεζες με αρνητικά επιτόκια).

Από μία απλή παρατήρηση στο τι συνέβη με τις ευρωπαϊκές χώρες που επέβαλλαν κατά το πρόσφατο παρελθόν κεφαλαιακούς περιορισμούς στο τραπεζικό τους σύστημα -Ισλανδία και Κύπρος- εξάγονται όχι πάντα συνεπή συμπεράσματα, ως αποτέλεσμα των οικονομικών τους δομών, των ιδιαιτεροτήτων των προβλημάτων που αντιμετώπιζαν, καθώς και των μέτρων που ελήφθησαν από τις επιμέρους κυβερνήσεις και έγιναν αποδεκτά από την πλειοψηφία των ψηφοφόρων. Από πλευράς χρόνου, στην Ισλανδία χρειάστηκαν περίπου επτά χρόνια και στην Κύπρο περίπου δύο χρόνια μέχρι να καταργηθούν τελικά οι περιορισμοί. Γιά τη περίπτωση της Ελλάδας, οι κεφαλαιακοί περιορισμοί προβλέπεται -σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις οικονομολόγων (με αρκετές όμως διαφωνίες σε επιμέρους θέματα)- ότι θα μπορούσαν να αρθούν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους εντός του έτους 2017.
H γρήγορη όμως κατάργησή τους θα παρουσίαζε προβλήματα γιά μία σειρά από τεχνικούς λόγους, αλλά και διότι η παραμονή των κεφαλαιακών ελέγχων εξακολουθεί να εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό τα σχέδια και τις προτεραιότητες της ΕΚΤ, που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο -και- στα εν Ελλάδι δρώμενα. Αλλά και η Τράπεζα της Ελλάδας (ΤτΕ), στη συγκεκριμένη συγκυρία (και λόγω των συνθηκών αβεβαιότητας που προκάλεσε η ψήφος του Βrexit), δείχνει να είναι ευχαριστημένη με την ύπαρξη των capital controls, γιατί αλλιώς θα ακούγαμε το "φύσημα του ανέμου" που θα έπαιρνε τις ελληνικές καταθέσεις σε μέρη.. "μακρινά και αλαργινά", με καταστροφικά αποτελέσματα για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Οπότε, σύμφωνα με τα παραπάνω, είναι ασφαλές να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι η άρση των κεφαλαιακών περιορισμών στη χώρα μας -παρ' όλα τα παράπλευρα προβλήματα, τις σε πολλές περιπτώσεις σημαντικές απώλειες που οι περιορισμοί αυτοί δημιουργούν στη λειτουργία των επιμέρους αγορών στο εσωτερικό της χώρας και τον εν γένει αντίκτυπό τους στην ήδη εξουθενωμένη από τη μακρόχρονη κρίση ελληνική οικονομία- δεν θα εφαρμοστεί με γρήγορους ρυθμούς, τουλάχιστον σε βραχυμεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.