Λίγα θέματα στην οικονομία σήμερα δημιουργούν τόση μεγάλη συζήτηση όσο αυτό του παζλ παραγωγικότητας. Στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες, ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας μειώθηκε απότομα - από 2,1% ετησίως που ήταν μεταξύ 1995 - 2004 σε 0,8% ετησίως μεταξύ 2004 - 2016.
Οι οικονομολόγοι αναφέρουν διάφορες αιτιολογίες για αυτή την τάση, συμπεριλαμβανομένης της εσφαλμένης μέτρησης της παραγωγικότητας σε όλο και πιο σημαντικούς τομείς και της επιβράδυνσης της τεχνολογικής καινοτομίας. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχουν καταλήξει σε κάποια ομοφωνία. Μια κρίσιμη παράμετρος είναι η μείωση των γεννήσεων, που επιβραδύνει την διεύρυνση του εργατικού δυναμικού, οπότε περίπου το 80% της μελλοντικής οικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να προέλθει από βελτίωση της παραγωγικότητας.
Καθώς η συζήτηση συνεχίζεται, κανένας οικονομολόγος δεν μπορεί να παραβλέψει ένα κρίσιμο κομμάτι του παζλ: την παραγωγικότητα του Δημοσίου. Βεβαίως είναι δύσκολο να μετρηθούν με ακρίβεια οι εισροές και τα αποτελέσματα των δημόσιων φορέων. Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε έναν τομέα που αντιπροσωπεύει το 18% της παγκόσμιας απασχόλησης και το 34% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Και του οποίου η σημασία αυξάνεται σημαντικά με την πάροδο του χρόνου.
Το McKinsey Center for Government έχει αναπτύξει ένα εργαλείο συγκριτικής αξιολόγησης για την κατανόηση της παραγωγικότητας του Δημοσίου σε 42 χώρες και σε επτά τομείς, για περίοδο 15 ετών. Ορίζει την παραγωγικότητα ως ένα μέτρο των επιτευχθέντων αποτελεσμάτων σε σχέση με την υποκείμενη δαπάνη, για παράδειγμα στη σχέση μεταξύ προσδόκιμου υγιούς ζωής και της κατά κεφαλήν δαπάνης για την υγεία ή μεταξύ επιπέδου δεξιοτήτων και γνώσεων που έχουν αποκτηθεί και δαπάνης ανά σπουδαστή. Δεδομένου ότι μπορεί να είναι παραπλανητικό να συγκρίνουμε τέτοιες μετρήσεις λόγω των διαρθρωτικών διαφορών που υπάρχουν από χώρα σε χώρα - όπως τα δημογραφικά στοιχεία, οι γεωγραφικές περιοχές και η κουλτούρα - επικέντρωσαν ιδιαίτερα την προσοχή τους στην κατανόηση εκάστης πορείας: Ποιες χώρες παρουσίασαν μεγαλύτερη βελτίωση της παραγωγικότητας τους και ποιες μείωση; Ποιες ήταν οι γενικότερες τάσεις της παραγωγικότητας;
Διαπιστώθηκε ότι, με εξαίρεση τις δαπάνες για δημόσια ασφάλεια και είσπραξη φόρων, το κόστος μονάδας στους κρατικούς τομείς αυξάνεται ταχύτερα από τον πληθωρισμό - κατά μέσο όρο, από 2% έως 4% ετησίως. Στους περισσότερους τομείς, αυτή η αύξηση των δαπανών έχει συνδεθεί με καλύτερα αποτελέσματα, αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις. Στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, για παράδειγμα, το μέσο κόστος ανά μονάδα αυξήθηκε κατά περίπου 2% και 4% αντίστοιχα, αλλά το μέσο επίπεδο ικανοτήτων και γνώσεων που αποκτήθηκαν - όπως μετρήθηκαν από το Πρόγραμμα Διεθνούς Αξιολόγησης Σπουδαστών - μειώθηκε κατά 0,7% και 0,4% αντίστοιχα. Με οποιοδήποτε μέτρο και αν το εξετάσεις, αυτό δείχνει μείωση της παραγωγικότητας.
Είναι θετικό ότι κάθε δημόσιος τομέας κατείχε επίσης το μερίδιό του σε καλές αποδόσεις – σε χώρες που είχαν βελτιωμένα αποτελέσματα μειώνοντας ταυτόχρονα τις δαπάνες ή αυξάνοντάς τες ελαφρώς μόνο. Η έρευνα δείχνει ότι εάν οι χώρες αυξήσουν την παραγωγικότητά τους με το ποσοστό των πιο παραγωγικών κρατών, τότε συνολικά θα μπορούσαν να εξοικονομήσουν 3,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2021 χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στα αποτελέσματα. Αυτό θα αρκούσε για να καλύψει το παγκόσμιο δημοσιονομικό χάσμα το 2021!
Σε πολλές περιπτώσεις, τα συγκεντρωτικά στοιχεία της μελέτης υποκρύπτουν μεγάλες διαφορές μεταξύ οργανισμών, τομέων και γεωγραφικών περιοχών. Αλλά οι αριθμοί αποκαλύπτουν σαφή κίνητρα ώστε κάθε κράτος να μοιράζεται τις βέλτιστες πρακτικές του και να μαθαίνει από τα υπόλοιπα.
Για τη δική μας χώρα μπορεί ο στόχος αυτός -της μείωσης των δημοσίων δαπανών με παράλληλη αύξηση της παραγωγικότητας του Δημοσίου- να φαίνεται ιδιαίτερα φιλόδοξος, ωστόσο θα πρέπει να είναι πρωταρχικός για κάθε κυβέρνηση, έτσι ώστε να μπει επιτέλους η Ελλάδα σε τροχιά κανονικότητας και πραγματικής ανάπτυξης.
