Οι στόχοι για τη βιώσιμη ανάπτυξη που έχει θέσει ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (SDG) στο πλαίσιο της Ατζέντας για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη μέχρι το 2030, βασίζονται εν μέρει στην καινοτομία. Ο στόχος No2 είναι «να εκλείψει η πείνα, να επιτευχθεί επισιτιστική ασφάλεια και βελτιωμένη διατροφή και να προωθηθεί η βιώσιμη γεωργία».
Αλλά ενώ τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, τα δορυφορικά συστήματα αισθητήρων, ο τομέας της ρομποτικής και η εικονική πραγματικότητα χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο στη γεωργία σε όλες τις περιοχές του κόσμου, παρατηρείται ακόμα ανεπαρκής εξάπλωση της καινοτομίας σε παγκόσμιο επίπεδο όσον αφορά στη βελτίωση των διαδικασιών και υπηρεσιών που εμφανίζονται κατά μήκος της γεωργικής αλυσίδας αξίας, από την επιλογή σπόρων μέχρι την επεξεργασία, τη μεταφορά και τη διανομή.
Σε αυτό το σημείο υφίστανται σημαντικά εμπόδια, όπως η ανεπαρκής υποδομή, οι περιορισμοί ρευστότητας και η έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Στην Ινδία, π.χ., 40% των φρέσκων τροφίμων καταστρέφονται πριν φτάσουν στους καταναλωτές. Η αποτελεσματική σύνδεση και η βελτιωμένη παράδοση είναι εξίσου κρίσιμες, αν όχι περισσότερο, από τη νέα τεχνολογία. Με άλλα λόγια, πρέπει να προχωρήσουμε από την «ψηφιακή γεωργία» στην «έξυπνη γεωργία».
Στο γράφημα, μπορείτε να δείτε την Αγροτική αλυσίδα αξίας με συνδέσεις μεταξύ καταναλωτών και παραγωγών
Οι δημόσιες αρχές μπορούν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των αδυναμιών της αγοράς, επενδύοντας στην έρευνα και ανάπτυξη (R&D), την εκπαίδευση και την εξάλειψη των στρεβλώσεων και των εμποδίων στο παγκόσμιο εμπόριο γεωργικών προϊόντων και στις προμήθειες τροφίμων. Παράλληλα, πρέπει να εξαλείψουν την καθυστέρηση που παρατηρείται μεταξύ των καινοτομιών στην Ε&Α και της ευρείας υιοθέτησης της τεχνολογίας και των μεθόδων που αναπτύσσονται. Η περιοχή που δεν έχει ακόμη επωφεληθεί από το προηγούμενο κύμα γεωργικής καινοτομίας είναι η υποσαχάρια Αφρική. Αλλά και ο επιχειρηματικός τομέας θα πρέπει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διάδοση τέτοιων καινοτομιών σε παγκόσμιο επίπεδο και να τους προσανατολίσει προς τις ανάγκες των φτωχότερων περιοχών.
Διδάγματα από τους ηγέτες
Η δέκατη επετειακή έκδοση του Παγκόσμιου Δείκτη Καινοτομίας (Global Innovation Index – GII*), που αποτελεί συνεργασία μεταξύ του INSEAD, του Πανεπιστημίου Cornell και του Παγκόσμιου Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (WIPO), παρέχει γνώση και πληροφορίες σχετικά με τους τρόπους που χρησιμοποιούν οι χώρες που ηγούνται στην παγκόσμια καινοτομία για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης . Οι κορυφαίες χώρες δεν διευκολύνουν απλώς την επέκταση της τεχνολογίας.
Ενεργοποιούν την υιοθέτηση καινοτόμων οικοσυστημάτων που της επιτρέπουν να ευδοκιμήσει.
Πρώτη, για έβδομη συνεχή χρονιά, είναι η Ελβετία ακολουθούμενη από τη Σουηδία και την Ολλανδία. Στις 25 κορυφαίες περιλαμβάνεται και η Κίνα (η οποία εισήλθε στην ομάδα αυτή το 2016) που κέρδισε τρεις θέσεις και είναι πλέον η 22η πιο καινοτόμος οικονομία στον κόσμο.
Ο Δείκτης GII μετρά τις επιδόσεις καινοτομίας μιας χώρας με βάση τόσο τις εισροές καινοτομίας (όπως το κανονιστικό περιβάλλον, η εκπαίδευση, η Ε&Α και οι υποδομές) όσο και τα αποτελέσματα της καινοτομίας (όπως τα κατατεθέντα διπλώματα ευρεσιτεχνίας και η διάχυση της γνώσης). Η Ελβετία προηγείται επειδή αποδίδει καλύτερα σε όλους τους πυλώνες του μοντέλου GII, ειδικά σε ό,τι αφορά το επιχειρηματικό περιβάλλον και την ικανότητα μετατροπής των διαθέσιμων πόρων σε καινοτόμα αποτελέσματα.
Πρόσφατα, η Κίνα έχει επιδείξει τη μεγαλύτερη βελτίωση στις αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, στην κατάταξη των πανεπιστημίων και στις ακαθάριστες δαπάνες Ε&Α. Αξιολογείται επίσης θετικά στις εταιρείες που ασχολούνται με την Ε&Α και τα ερευνητικά ταλέντα.
Νέοι παίκτες καινοτομίας αναδύονται
Παρόλο που οι 25 κορυφαίες χώρες είναι σχετικά σταθερές, υπήρξαν ενδιαφέρουσες αλλαγές στο επόμενο τμήμα της κατάταξης που δείχνει ότι η παγκόσμια εικόνα της καινοτομίας εξακολουθεί να μεταβάλλεται. Υπάρχουν ορισμένες θετικές εξελίξεις από τις αναδυόμενες αγορές.
Ορισμένες χώρες, που θεωρούνται «επιτυχημένες καινοτομικά», έχουν επιτύχει περισσότερα στην καινοτομία από ό, τι τους επιτρέπει το επίπεδο οικονομικής τους ανάπτυξης. Το Βιετνάμ ξεπέρασε 12 θέσεις φέτος και πήγε στη 47η θέση, η Κένυα στην 80ή και η Ινδία στην 60ή συνεχίζουν να καινοτομούν, ενώ μεταξύ άλλων η Βουλγαρία έφτασε στην 36η θέση και η Τανζανία στην 96η.
Η Κένυα είναι η κορυφαία χώρα από πλευράς καινοτομίας στην αφρικανική περιφέρεια, η οποία αποδίδει πολύ καλά στην αρένα της τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών (ΤΠΕ). Η εταιρία M-Pesa* είναι ένα σταθερό παράδειγμα καινοτομίας στην Κένυα, που θεωρείται ευρέως ως λύση για την εξωτραπεζική καταναλωτική βάση και την άτυπη οικονομία της Αφρικής. Είναι ένας συνδυασμός τοπικών επιτευγμάτων με ξένες επενδύσεις, που προήλθε από μια βρετανική ΜΚΟ και το Τμήμα Διεθνούς Ανάπτυξης του Ηνωμένου Βασιλείου και υλοποιήθηκε από έναν φοιτητή στο Πανεπιστήμιο Moi.
Στην περιοχή της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής (MENA), που περιλαμβάνει 22 χώρες, αξιοσημείωτη είναι η εξέλιξη των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, που κέρδισαν έξι θέσεις στον Δείκτη GII ανεβαίνοντας στην 35η θέση.
Η Ελλάδα, όπως μπορείτε να δείτε στο γράφημα, βρίσκεται στην 44η θέση του Δείκτη GII, υποχωρώντας σε σχέση με πέρυσι.
Δεν πρόκειται μόνο για την τεχνολογία
Ενώ η καινοτομία εξισώνεται συνήθως με τους τομείς υψηλής τεχνολογίας, ο τομέας της γεωργίας και των τροφίμων αποτελεί σημαντική πηγή καινοτόμου ανάπτυξης. Η 10 έκδοση του GII βασιζόμενη σε ορισμένα από τα συστατικά των ηγετικών χωρών στην καινοτομία, προχωρά στις ακόλουθες συστάσεις για την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του οικοσυστήματος τροφίμων και γεωργίας:
Κατ’ αρχάς, η παροχή επαρκούς πληροφόρησης στους αγρότες, εξασφαλίζει ότι οι εργαζόμενοι στην αλυσίδα αξίας διαθέτουν τις αναγκαίες δεξιότητες και υιοθετούν τις καλύτερες διαθέσιμες διαδικασίες. Δεύτερον, η παροχή πρόσβασης σε ψηφιακές τεχνολογίες και πλατφόρμες επιδρά θετικά στη γεωργία. Τρίτον, απαιτείται η συμβολή στην τόνωση της επιχειρηματικότητας και στους τομείς επιχειρηματικών κεφαλαίων. Τέταρτον, ο κλάδος πρέπει να ενσωματώσει εργαλεία ΤΠΕ. Πέμπτον, χρειάζεται εξορθολογισμός των κανονισμών και μείωση της γραφειοκρατίας, ιδιαίτερα στην υλοποίηση προηγμένων γεωργικών τεχνολογιών.
Ο GII του περασμένου έτους σήμανε συναγερμό για την έλλειψη δημόσιων επενδύσεων στην καινοτομία εν μέσω μιας παγκόσμιας οικονομίας χαμηλής ανάπτυξης. Αν και εμφανίζονται κάποια θετικά σημάδια σχετικά με την πιθανή επανάκαμψη της ανάπτυξης σε ορισμένα μέρη του κόσμου, σύμφωνα με τα πρόσφατα στοιχεία, είναι πλέον οι ιδιωτικές επενδύσεις που εμφανίζουν σημάδια αποφυγής της χρηματοδότησης της καινοτομίας. Οι επενδύσεις, ιδίως στις αναδυόμενες αγορές, δεν έχουν ανακάμψει στα επίπεδα προ της κρίσης. Η παγκόσμια παραγωγικότητα της εργασίας εν τω μεταξύ, καταγράφηκε τόσο χαμηλή όσο και το 2016. Για να μεγιστοποιηθούν οι πιθανότητες οι θετικές ενδείξεις να συσπειρωθούν σε μια βιώσιμη οικονομική ανάκαμψη φέτος, πρέπει να αυξηθούν τόσο οι δημόσιες όσο και οι ιδιωτικές επενδύσεις στην Ε&Α.
Οι επενδύσεις πρέπει να ανακάμψουν και να συνεχίσουν να ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη ανάγκη για καινοτομία. Η γεωργική καινοτομία απαιτεί αποτελεσματικά θεμέλια (πολιτικά, κανονιστικά, επιχειρηματικά) ανατρεπτική σκέψη και χρηματοδότηση για την προσαρμογή της στην αλυσίδα αξίας των τροφίμων. Η πρόοδος στη μείωση και τελικά εξάλειψη του παγκόσμιου υποσιτισμού μπορεί και πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα για όλα τα έθνη, όχι μόνο για εκείνα που πλήττονται.
*Ο Δείκτης GII καλύπτει 127 οικονομίες σε όλο τον κόσμο και χρησιμοποιεί 81 δείκτες σε μια σειρά θεμάτων.
**Το κινητό σύστημα πληρωμών M-Pesa ξεκίνησε στην Κένυα το 2007. Σήμερα διαθέτει 30 εκατομμύρια χρήστες σε 10 χώρες και τρεις ηπείρους.