Η Μέρκελ επιθυμεί να επισφραγίσει την επιμαχη συμφωνία, με αντάλλαγμα οικονομική ενίσχυση δισεκατομμυρίων ευρώ προς την Άγκυρα, την δυνατότητα πρόσβασης στην Ευρώπη για τους Τούρκους πολίτες χωρίς βίζα, αλλά και εγγυήσεις για την πορεία ένταξης της Άγκυρας στην Ε.Ε.
Το φιλόδοξο προσχέδιο που συμφωνήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στην Άγκυρα, μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τον πρόεδρο της Τουρκίας, ανοίγει το δρόμο για κάποια προνόμια τα οποία η Άγκυρα επεδίωκε για χρόνια, όπως το ζήτημα της βίζα.
Ωστόσο, όπως αναφέρουν οι Financial Times, οι πιο απαιτητικοί όροι της Τουρκίας αναμένουν ρητή έγκριση από τα κράτη μέλη της ΕΕ, κάποια από τα οποία παραμένουν επιφυλακτικά απέναντι στο υψηλό πολιτικό και οικονομικό τίμημα στο οποίο επιμένει ο κ. Ερντογάν.
Σε μια ένδειξη καλής πίστης την Πέμπτη το βράδυ, η Σύνοδος Κορυφής των ηγετών της ΕΕ "χαιρέτισε" το σχέδιο δράσης για τη μετανάστευση, σημείωσε προσπάθειες για τη γρήγορη απελευθέρωση της βίζα και δεσμεύτηκε να «επανενεργοποιήσει» τις διαπραγματεύσεις της συμμετοχής της Τουρκίας στην ΕΕ.
Αξιωματούχοι της Επιτροπής ενημέρωσαν τους Ευρωπαίους πρέσβεις την Πέμπτη σχετικά με τις τουρκικές απαιτήσεις για την ολοκλήρωση των όρων του σχεδίου δράσης, περιλαμβανομένων τριών δισ. ευρώ σε φρέσκα κεφάλαια, το ξεμπλοκάρισμα περίπου πέντε κεφαλαίων των διαπραγματεύσεων της συμμετοχής της Τουρκίας στην ΕΕ και τη χωρίς βίζα πρόσβαση για 75 εκατ. Τούρκους στην περιοχή Σένγκεν ήδη από το 2016.
Σύμφωνα με τους FT, αξιωματούχοι της ΕΕ επιμένουν πως δεν έχουν γίνει υποσχέσεις προς τον κ. Ερντογάν, πέραν μίας αρχικής προσφοράς περίπου 500 εκατ. σε αρωγή, από τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αλλά η κ. Μέρκελ έχει καταστήσει σαφές πως το ζήτημα της μεγαλύτερης βοήθειας των τριών δισ. ευρώ «πράγματι έπαιξε έναν ρόλο» στις συζητήσεις της διάσκεψης.
«Στο μέλλον πρέπει να είμαστε ποιο πρόθυμοι να μοιραζόμαστε τα βάρη, αν θεωρούμε πως βρίσκεται στο παρελθόν το γεγονός πως (οι Τούρκοι) έχουν ουσιαστικά μείνει μόνοι», τόνισε. «Αν λέγαμε πως η Τουρκία έχει πράγματι ξοδέψει επτά δισ. ευρώ τα τελευταία χρόνια, τότε με τη σειρά μας, αυτό θα σήμαινε πως η ΕΕ επίσης επωμίζεται ένα συγκρίσιμο ποσό».
Ο κ. Ερντογάν επίσης κατέστησε σαφές πως η Τουρκία θα περιμένει να συμπεριληφθεί σε μία «λίστα ασφαλείας» της ΕΕ, η οποία θα καθιστούσε ευκολότερη την απόρριψη Τούρκων αιτούντων ασύλου. Αναμένει επίσης από την ΕΕ να διενεργήσει μία κοινή διάσκεψη με την Τουρκία ή να τον προσκαλέσει να μιλήσει σε μία διάσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών.
Σε αντάλλαγμα, η Τουρκία δεσμεύεται να ισχυροποιήσει τους συνοριακούς ελέγχους της (περιλαμβανομένης και της καλύτερης συνεργασίας με την Ελλάδα), η οποία έχει δει μία τεράστια εισροή προσφύγων από την περιοχή.
Έναντι των προνομίων της βίζα, η Τουρκία θα προχωρήσει σε μία συμφωνία «επανεισδοχής» ώστε να πάρει πίσω αιτούντες ασύλου από τρίτες χώρες που μπήκαν στην ΕΕ μέσω των τουρκικών εδαφών. Η Τουρκία τελικά θα δώσει στους δύο εκατ. Σύρους πρόσφυγες μία νόμιμη οδό ώστε να βιοποριστούν στη χώρα, μειώνοντας τα κίνητρα για την απόπειρα εισόδου στην Ευρώπη.
Η εφημερίδα σημειώνει ότι οι ηγέτες της ΕΕ βλέπουν τον κ. Ερντογάν με αυξανόμενη περιφρόνηση τα τελευταία χρόνια, εν μέσω του υφέρποντος αυταρχισμού του.
Αλλά από τη στιγμή που η μεταναστευτική κρίση της Ευρώπης συγκλόνισε την ήπειρο, το μπλοκ αγωνίζεται να τον δελεάσει, γνωρίζοντας πως η υποστήριξή του είναι ουσιαστική για να αναχαιτιστεί η συρροή των αιτούντων ασύλου που έρχονται στην Ευρώπη.
Η κ. Μέρκελ επισκέπτεται την Άγκυρα λίγες μέρες πριν τις ζωτικής σημασίας βουλευτικές εκλογές της 1ης Νοεμβρίου, στις οποίες το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του κ. Ερντογάν παλεύει να ανακτήσει την απόλυτη πλειοψηφία του. Η κ. Μέρκελ ανέφερε πως το ταξίδι της θα στοχεύσει στο να αποκομίσει ένα πιο ακριβές χρονοδιάγραμμα της εφαρμογής του σχεδίου δράσης από την Τουρκία.
Η Τουρκία φιλοξενεί γύρω στα δύο εκατ. Σύρους πρόσφυγες και από τους περίπου 350.000 αιτούντες ασύλου που έχουν αποπειραθεί να μπουν στην ΕΕ από τον Ιανουάριο, μόλις τους 50.000 σταμάτησαν στα τουρκικά σύνορα.
Καθώς η Ευρώπη έχει ξαφνικά γίνει πολύ πιο "διαθέσιμη" στις σχέσεις της με τον κ. Ερντογάν, ανώτατοι υπουργοί παραδέχονται πως οι όροι της Άγκυρας, περιλαμβανομένης της απελευθέρωσης της βίζα, μπορεί τελικά να είναι αδύνατο να εφαρμοστούν. Ο Φρανσουά Ολάντ, ο Γάλλος πρόεδρος, τόνισε πως κάθε νέο δικαίωμα στο θέμα της βίζα ή οποιαδήποτε πρόοδος στις συζητήσεις για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ΕΕ, θα εξαρτηθούν από τις προϋποθέσεις που θα πληροί η Άγκυρα.
«Επιμείναμε πως αυτή η απελευθέρωση στη βίζα θα είναι εξαιρετικά ακριβής και θα παρακολουθείται (...), εγώ επέμεινα σε αυτό, ούτως ώστε να μην υπάρχει παρεξήγηση ή ασάφεια», επεσήμανε.
Οι διπλωμάτες εξεπλάγησαν από τη χρηματοδότηση των τριών δισ. ευρώ που ζήτησε η Τουρκία. Η Επιτροπή αρχικά πρότεινε περίπου 250 εκατ. ευρώ επιπλέον χρηματοδότησης από την ΕΕ, τα οποία θα συμπληρώνονταν σε περίπου 500 εκατ. από τα κράτη μέλη. Η Βρετανία ανησυχεί ιδιαίτερα σχετικά με οποιαδήποτε χρηματοδότηση που θα μπορούσε να τεντώσει τον κοινό προϋπολογισμό της ΕΕ πέραν των ετήσιων ορίων του.
Πολλά κράτη μέλη, με επικεφαλής την Κύπρο, η οποία βρίσκεται εδώ και δεκαετίες σε διαμάχη με την Άγκυρα σχετικά με την κατοχή του μισού νησιού, είναι επίσης αντίθετα με τη σύνδεση οποιασδήποτε συμφωνίας για τη μετανάστευση με μία επιτάχυνση των σταματημένων διαπραγματεύσεων για τη συμμετοχή της Τουρκίας στην ΕΕ.
Αν και η ΕΕ έχει κατ' αρχήν συμφωνήσει ώστε να ανοίξει τις συζητήσεις σχετικά με τη νομισματική πολιτική, η Τουρκία απαιτεί να ξανανοίξουν και επιπρόσθετα κεφάλαια σχετικά με τη δικαιοσύνη, τα θεμελιώδη δικαιώματα, την ενέργεια και την εκπαίδευση.
Ίσως το πλέον ευαίσθητο ζήτημα για τα κράτη μέλη να είναι η απελευθέρωση της βίζα. Η Τουρκία είναι το μόνο υποψήφιο μέλος στο οποίο δεν έχουν δοθεί προνόμια βίζα, το οποίο θεωρείται μια αδικία που ο κ. Ερντογάν θα ήθελε να αποκατασταθεί πριν θεσπίσει μία συμφωνία «επανεισδοχής» ώστε να πάρει πίσω τους Σύρους που μπήκαν παράνομα στην ΕΕ.
Ο υπάρχων «οδικός χάρτης» της ΕΕ προβλέπει απελευθέρωση της βίζα το 2017, αλλά είναι γεμάτος δύσκολες πολιτικές και τεχνικές προϋποθέσεις, περιλαμβανομένης της αυτόματης αναγνώρισης της Κύπρου. Τη στιγμή που οι Βρυξέλλες επιμένουν πως οι όροι δε θα αποδυναμωθούν, επιθυμούν επιτάχυνση της διαδικασίας το 2016.
Πριν τη μεταναστευτική κρίση, η Γαλλία και η Γερμανία ήταν αντίθετες με μία τέτοια απελευθέρωση. Ανώτατοι υπουργοί ακόμη καθιστούν σαφές σε ιδιωτικό επίπεδο, πως μπορεί να είναι αδύνατο να πείσουν τους ψηφοφόρους τους για την παροχή τέτοιων δικαιωμάτων στους Τούρκους.
Οι διαπραγματεύσεις στην Άγκυρα μεταξύ Τούρκων αξιωματούχων και του Φρανς Τίμερμανς, του αντιπροέδρου της Επιτροπής, έφτασε μέχρι τις πρώτες ώρες της Πέμπτης. Το προσχέδιο της συμφωνίας εγκρίθηκε τελικά κατά τη διάρκεια συνάντησης με τον κ. Ερντογάν.