Όπως έδειξαν τα οριστικά αποτελέσματα, υπέρ του «όχι» ψήφισαν 19.376.822 Ιταλοί, ποσοστό 59,2%, έναντι 13.361.413 Ιταλών που ψήφισαν «ναι», ποσοστό 40,8%. Πρόκειται για μεγαλύτερη ήττα για τον Ματέο Ρέντσι από αυτήν που αναμενόταν.
«Όταν κάποιος χάνει, δεν κλείνει τα μάτια. Σήμερα τελειώνει για μένα ένα κεφάλαιο. Βλέπουμε ηγέτες που παραμένουν στις καρέκλες τους, εγώ δεν μπορώ να κάνω κάτι τέτοιο», σχολίασε ο Ιταλός πρωθυπουργός. «Αύριο θα μεταβώ στο Προεδρικό Μέγαρο, για να υποβάλω την παραίτησή μου. Δεν είμαι κολλημένος με την καρέκλα. Ζήτω η Ιταλία! Σας ευχαριστώ πολύ όλους!», κατέληξε ο Ματέο Ρέντσι, εμφανώς συγκινημένος και απερχόμενος από το Παλάτσο Κίτζι.
Ωστόσο δήλωσε πως αφήνει την Ιταλία σε καλύτερη κατάσταση, με περισσότερες θέσεις εργασίας και με μειωμένο έλλειμμα.
Σύμφωνα με το BBC ο Μ. Ρέντσι είπε σε δημοσιογράφους: «Καλή τύχη σε όλους μας».
Σύμφωνα με την Wall Street Journal το αποτέλεσμα του ιταλικού δημοψηφίσματος σηματοδοτεί την αβεβαιότητα για την τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ, ενώ ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την παραίτηση του Ιταλού πρωθυπουργού εκτιμά πως ενδέχεται να ανοίξει το δρόμο για τη δημιουργία μιας υπηρεσιακής κυβέρνησης και πιθανότατα πρόωρες εκλογές την επόμενη χρονιά. Στους μεγάλους κερδισμένους από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος κατατάσσει τον κίνημα των «Πέντε Αστέρων» του Μπέπε Γκρίλο το οποίο είχε ταχθεί κατά του Ματέο Ρέντσι και της ατζέντας του. Το κίνημα έχει ταχθεί υπέρ αφενός ενός μη δεσμευτικού δημοψηφίσματος όσον αφορά την παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ και αφετέρου ενός παράλληλου νομίσματος.
Ήδη πέντε βουλευτές του κινήματος Πέντε Αστέρων ζήτησαν την άμεση προκήρυξη εκλογών μετά τη νίκη του «όχι». «Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι. Δώσαμε μεγάλη μάχη και κέρδισαν οι πολίτες, ενάντια σε μια μεταρρύθμιση που μας στερούσε τα δικαιώματά μας», δήλωσε ο βουλευτής Αλεσσάντρο Ντι Μπατίστα. Πρόσθεσε, δε, ότι «τα Πέντε Αστέρια δεν εκπροσωπούν, πλέον, την αντιπολιτική».
Έρχεται «σεισμός» στην ευρωζώνη;
Όπως προαναφέρθηκε, μπορεί το δημοψήφισμα να αφορούσε τη συνταγματική μεταρρύθμιση, ωστόσο επρόκειτο και για μια εστία μιας πιθανής νέας αποσταθεροποίησης στην ευρωζώνη. Ήδη, το ευρώ αμέσως μετά την ανακοίνωση των πρώτων exit polls σημείωσε βουτιά στο 1,0550 έναντι του δολαρίου από το 1,0625, ενώ τα futures τόσο των αμερικάνικων μετοχών, όσο και των αποδόσεων των αμερικάνικων ομολόγων σημείωσαν άνοδο.
Το αποτέλεσμα ανοίγει το δρόμο για το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, αλλά και τη Λίγκα του Βορρά. Το Κίνημα των Πέντε Αστέρων τάσσεται κατά του ευρώ και ζητά δημοψήφισμα για την παραμονή της Ιταλίας στο ευρώ. Στο στρατόπεδο κατά του ευρώ τάσσεται και η Λίγκα του Βορρά επισήμως και υπόσχεται να βγάλει την Ιταλία από το ευρώ αν κερδίσει τις επόμενες εκλογές.
Όλα αυτά σε μια περίοδο ιδιαίτερα δυσμενή για τις ιταλικές τράπεζες, οι οποίες πλήττονται από το μείζον πρόβλημα των «κόκκινων» δανείων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, οι ιταλικές τράπεζες αποτελούν τους απόλυτους «πρωταθλητές» των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων στην ευρωζώνη, κατέχοντας το ένα τρίτο των «κακών» δανείων, ή 286 δισ. ευρώ, του συνόλου των 990 δισ. ευρώ της ευρωζώνης, που αντιστοιχεί σε περισσότερο από ένα σε κάθε 10 ιταλικά δάνεια.
Με τη νέα πραγματικότητα στην ιταλική πολιτική σκηνή να απειλεί με εξαφάνιση πολλές ιταλικές τράπεζες, η ευρωζώνη φαίνεται πως μπαίνει σε μια νέα «δίνη».
Στο «μάτι του κυκλώνα» οι ιταλικές τράπεζες
Όπως έχει προειδοποιήσει και η Goldman Sachs, οι άμεσες πιέσεις από την απόρριψη του ιταλικού δημοψηφίσματος θα γίνουν ορατές στις τραπεζικές μετοχές και ειδικά σε αυτές των ιταλικών τραπεζών, και όχι τόσο στην αγορά ομολόγων. Σύμφωνα με την τράπεζα, το "νοικοκύρεμα" των τραπεζών της χώρας οι οποίες είναι αντιμέτωπες με ένα βουνό κόκκινων δανείων, το υψηλότερο στην ευρωζώνη, αναμένεται να καθυστερήσει επικίνδυνα.
Να σημειωθεί ότι ο τραπεζικός δείκτης της Ιταλίας έχει υποχωρήσει σχεδόν 50% ενώ οι απώλειες σε κάποιες τραπεζικές μετοχές αγγίζουν το 60% ή και το 80%.
Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι το «Όχι» των Ιταλών θα στείλει τις μετοχές των ιταλικών τραπεζών σε ελεύθερη πτώση ενώ οι αποδόσεις των ήδη σφυροκοπημένων ιταλικών ομολόγων θα εκτοξευθούν και το ευρώ θα σημειώσει «βουτιά» όλο και πιο κοντά στην απόλυτη ισοτιμία με το δολάριο, με το κύμα πανικού να γίνεται αισθητό σε όλες τις αγορές, από την Ευρώπη έως τις ΗΠΑ, φέρνοντας και πάλι στο προσκήνιο τον κίνδυνο διάλυσης του ευρώ.
Όπως είχε σημειώσει η HSBC την περασμένη εβδομάδα, «το «Ναι» στο δημοψήφισμα θα ωθήσει σε ράλι 5%-10% την ιταλική αγορά το αμέσως επόμενο διάστημα, ενώ ένα «Όχι» θα προκαλέσει διόρθωση 5%-10% εάν ο Ρέντζι παραιτηθεί».
Βέβαια, αναμένεται πως η ΕΚΤ θα παρέμβει άμεσα ώστε να κατευνάσει την αγορά. Ήδη έχει δηλώσει έτοιμη να εντείνει τις αγορές ιταλικών κρατικών ομολόγων αν το δημοψήφισμα αυξήσει το κόστος δανεισμού της χώρας,
Πρέπει να σημειωθεί ότι στην Ιταλία, τα νοικοκυριά κατέχουν τραπεζικά ομόλογα ύψους περίπου 170 δισ. ευρώ. Αν καταρρεύσει οποιαδήποτε τράπεζα, οι κοινοί Ιταλοί ομολογιούχοι, υπό τους νέους κανόνες της ΕΕ, θα πρέπει να απορροφήσουν μέρος των απωλειών, δημιουργώντας ακόμα πιο τοξικές συνθήκες στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Από την άλλη, αν το ιταλικό κράτος παρέμβει για να στηρίξει τις προβληματικές τράπεζες, αυτό θα αύξανε το ιταλικό δημόσιο χρέος, το οποίο ήδη ανέρχεται στο κολοσσιαίο 133% του ΑΕΠ.
Εν τω μεταξύ σε όλα αυτά έρχεται να προστεθούν οι ανησυχίες για μια νέα οικονομική στασιμότητα στην Ιταλία, διότι με την παραίτηση Ρέντσι, η επόμενη κυβέρνηση θα βρίσκεται στην εξουσία για λίγο περισσότερο από έναν χρόνο στην καλύτερη περίπτωση, με ό, τι αυτό συνεπάγεται για την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων στη χώρα.
Κόκκινος συναγερμός για την Monte dei Paschi di Siena
Ίσως ο μεγαλύτερος χαμένος από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, είναι η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, η Monte dei Paschi di Siena, το σχέδιο διάσωσης της οποίας τίθεται πλέον εν αμφιβόλω.
Σύμφωνα με πηγές που επικαλούνται οι Financial Times, οι σύμβουλοι της τράπεζας, JPMorgan και Mediobanca, θα πραγματοποιήσουν σύσκεψη, ενδεχομένως και σήμερα το πρωί, για να αποφασίσουν αν θα πρέπει να προχωρήσει το σχέδιο ανακεφαλαιοποίησης της τράπεζας, ύψους 5 δις. ευρώ.
Ανώτατοι τραπεζίτες θα αποφασίσουν αν θα προχωρήσουν με τις δεσμεύσεις τους για την εγγύηση της στήριξης της τράπεζας ή αν θα ασκήσουν το δικαίωμά τους να εγκαταλείψουν τη συναλλαγή λόγω δυσμενών συνθηκών στην αγορά, σύμφωνα με τις ίδιες πηγές. Στην περίπτωση που αποφασίσουν να εγκαταλείψουν το σχέδιο για την κεφαλαιακή ενίσχυση, τότε το Ιταλικό κράτος αναμένεται να προχωρήσει σε εθνικοποίηση της τράπεζας, σύμφωνα με ανώτατες τραπεζικές πηγές.
Να σημειωθεί ότι η Monte dei Paschi έχει ήδη δει τις καταθέσεις της να μειώνονται κατά 10% από την αρχή του έτους, λόγω των ανησυχιών για τη βιωσιμότητά της, με τις ανησυχίες για μια νέα φυγή καταθέσεων να εντείνεται τώρα.
Κίνδυνος υπάρχει φυσικά η κρίση να μεταδοθεί και στον ευρύτερο τραπεζικό κλάδο της χώρας, με την UniCredit, την μεγαλύτερη τράπεζα της Ιταλίας, να βρίσκεται ψηλά στη λίστα των ανησυχιών, δεδομένης και της αναμενόμενης αύξηση κεφαλαίουτης ύψους 13 δις. ευρώ.
Τραπεζίτες σημειώνουν πως η UniCredit πιθανότατα θα βρει επενδυτές, όμως αμφιβάλλουν περισσότερο για τις πιθανότητες άλλων μεσαίων τραπεζών να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια αν τρομάξουν οι επενδυτές στον απόηχο του δημοψηφίσματος.
Οι ιταλικές τράπεζες, περιλαμβανομένων των Carige, Popolare di Vicenza και Veneto Banca, χρειάζονται νέα κεφάλαια ύψους τουλάχιστον 3 δις. ευρώ, σύμφωνα με τραπεζικές πηγές.
Μαρία Μιχάλη