Καταλυτική παράμετρος για την επιτάχυνση της διαδικασίας, ειδικά στο πεδίο της ασφάλειας και της άμυνας ήταν η έκβαση του βρετανικου δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit. 

Η γερμανίδα καγκελάριος δήλωσε ανοιχτά μετά την άτυπη σύνοδο κορυφής της Μάλτας αυτό που πολλοί τα τελευταία χρόνια ψιθύριζαν. Οτι η Ευρώπη δεν μπορεί να ακολουθήσει έναν κοινό βηματισμό σε όλα τα πεδία και ότι στην ουσία θα πρέπει να υπάρξουν νέες ομαδοποιήσεις, με βάση τις επιδιώξεις του καθενός και τις δυνατότητες κάθε κράτους να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις. «Τα τελευταία χρόνια έδειξαν πως θα υπάρξει μια ΕΕ πολλαπλών ταχυτήτων και ότι δεν πρέπει να συμμετέχουν πάντα όλες οι χώρες μέλη στα ίδια στάδια της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης», δήλωσε η καγκελάριος. 

Οι βασικές αρχές του σχεδίου που περιέγραψε περιλαμβάνονται σε μία κοινή επιστολή του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Γερμανίας και επόμενου Προέδρου της Δημοκρατίας Φρανκ Βάλτερ Στάινμάγερ και του Γάλλου ομολόγου του Ζαν Μαρκ Ερό, υπό τον τίτλο «Μία ισχυρή Ευρώπη σε έναν αβέβαιο κόσμο», η οποία γράφτηκε το προηγούμενο καλοκαίρι.

Με διατυπώσεις επιμελώς ασαφείς σε κάποια κρίσιμα σημεία, η επιστολή αυτή περιγράφει μία Ευρώπη, στην οποία ουσιαστικά όποιος μπορεί θα ακολουθεί και όπου προβλέπονται ειδικές διαδικασίες για τους υπολοίπους, χωρίς ωστόσο να υπάρχει λεπτομερής αναφορά σε αυτές. 

Δεν πρόκειται για κάτι που προέκυψε εν μιά νυκτί ούτε όμως και για κάτι που εγγυάται την Ευρώπη όπως την φαντάστηκαν κάποιοι και που πολλοί πίστευαν ότι μπορεί να λειτουργήσει εσαεί. Είναι ένα σχέδιο που στο Βερολίνο (κατ’ αρχάς) επεξεργάζονταν για καιρό και που όπως φαίνεται έχει μελετηθεί διεξοδικά. Χωρίς να σημαίνει ότι το βήμα είναι θετικό για όλους ή ότι η νέα Ευρώπη θα έχει εν τέλει κοινές απαντήσεις σε όλα. 

Αναφέρεται μεταξύ άλλων στο κείμενο των κκ. Στάινμάγερ και Ερό: «Την κοινή μας πολιτική οφείλουμε να εστιάσουμε αποκλειστικά σε εκείνες τις προκλήσεις που μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με κοινές ευρωπαϊκές αποφάσεις. Για όλα τα άλλα θέματα οφείλουμε να αρκεστούμε σε εθνικές ή περιφερειακές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Και πρέπει να βελτιωθούμε στην επίτευξη αποτελεσμάτων στα θέματα που επιθυμούμε να εστιάσουμε». 

Στο ίδιο κείμενο σημειώνεται ότι «πρέπει να αναγνωριστεί ότι μεταξύ των κρατών μελών υπάρχουν διαφορετικές προσδοκίες ως προς την περαιτέρω διαδικασία ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» και προτείνεται η διασφάλιση της εκπλήρωσης των προσδοκιών όλων των ευρωπαίων πολιτών.

Οι βασικοί άξονες του σχεδίου είναι τρεις: α) μία ευρωπαϊκή ατζέντα για την ασφάλεια, β) μία κοινή ευρωπαϊκή πολιτική μετανάστευσης και ασύλου και γ) ενίσχυση της ανάπτυξης και της ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. 

Ειδικότερα, ως προς τα επί μέρους πεδία το σχέδιο προβλέπει 

Α) Ασφάλεια: 

• καθορισμός στρατηγικών προτεραιοτήτων για την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική και ασφάλεια 
• κατάρτιση της παγκόσμιας στρατηγικής της Ενωσης, με στόχο την αναδειξη της σε έναν παγκόσμιο παίκτη, τόσο σε πολιτικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο, με συνεργασία κρατών μελών κατά ομάδες, αναλόγως των δυνατοτήτων τους και της ετοιμότητάς τους. 
• ενίσχυση της συνεργασίας και τήρηση των προϋπολογισμών για την άμυνα και την πολεμική βιομηχανία
• κατάρτιση μηχανισμών αποτροπής κρίσεων σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο
• δημιουργία μηχανισμών για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (συλλογή και αποθήκευση στοιχείων των επιβατών πτήσεων, ενίσχυση της Europol, ενίσχυση της ασφάλειας σε σιδηροδρομικούς σταθμούς, λιμάνια, αεροδρόμια κλπ. 
• συνεργασία των ευρωπαίϊκών μυστικών υπηρεσιών και αρχών ασφαλείας
• ομογενοποίηση των συστημάτων απονομής δικαιοσύνης και δημιουργία Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ασφαλείας. 

Β) Πολιτική ματανάστευσης και ασύλου 

• δημιουργία πολυεθνικής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής 
• θέσπιση ενός ευρωπαϊκού ηλεκτρονικού συστήματος για την χορήγηση άδειας εισόδου σε πολίτες τρίτων χωρών που δεν έχουν υποχρέωση βίζας
• παροχή προστασίας σε πρόσφυγες σε σημεία όσο το δυνατόν εγγύτερα στην πατρίδα τους
• δημιουργία ευρωπαϊκής υπηρεσίας ασύλου, με στόχο την ενιαία εξέταση των αιτημάτων βάσει των αρχών του Δουβλίνου
• επιδίωξη της θέσπισης ευρωπαϊκού μεταναστευτικού δικαίου

Γ) Ανάπτυξη, οικονομική και νομισματική ολοκλήρωση

«Το ευρώ είναι σύμβολο της κοινής μας αντίληψης ότι το έργο της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν έχει επιστροφή», σημειώνεται στην γαλλογερμανική επιστολή του καλοκαιριού του 2016 με την προσθήκη ότι η κρίση δημιούργησε πολλές αμφιβολίες μεταξύ των πολιτών. 

Στόχος παραμένει η ενίσχυση της νομισματικής ένωσης στο περιβάλλον του παγκόσμιου ανταγωνισμού, όμως επισημαίνεται ότι θα πρεπει στο εξής να γίνει σεβαστή η επιθυμία κάθε κράτους μέλους ως προς το πότε και αν επιθυμεί να ενταχθεί στην ζώνη του κοινού νομίσματος. 

Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται: 

• ορισμός μόνιμου επικεφαλής του eurogroup
• μετατροπή του ESM σε Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, υπό κοινοβουλευτικό έλεγχο
• ενοποίηση των κανόνων φορολόγησης επιχειρήσεων
• επενδύσεις στους τομείς ενέργειας, ψηφιακής οικονομίας, έρευνας, καινοτομίας και επαγγελματικής κατάρτισης, υπό την εποπτεία μίας ευρωπαϊκής αρχής 
• αναγνώριση των οικονομικοπολιτικών παραδόσεων κάθε κράτους μέλους της ΟΝΕ, με στόχο την εξισορρόπηση των κλυδωνισμών στην νομισματική ένωση. 
• δημιουργία δημοσιονομικής δυνατότητας για την σταδιακή ενοποίηση των προϋπολογισμών και των οικονομιοπολιτικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων
• ενίσχυση της προσπάθειας για δημιουργία κοινών κανόνων φορολόγησης και ενός ελάχιστου κοινού επιπέδου κοινωνικού κράτους. 

Άγγελος Κωβαίος