Η προειδοποίηση περιλαμβάνεται στην πρώτη έκθεση της Κομισιόν για τη βιομηχανία της αποκαλούμενης «επενδυτικής μετανάστευσης», η οποία επιτρέπει σε πλούσια άτομα να αγοράζουν ιθαγένεια ή διαμονή σε χώρες που τις πωλούν.
Αν και η διαδικασία είναι νόμιμη, συχνά δεν γίνονται επαρκείς έλεγχοι σε αυτούς που ζητούν διαβατήρια και βίζες, σημειώνει η Κομισιόν. Προειδοποιεί επίσης ότι οι κίνδυνοι αφορούν όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση των 28, καθώς η έκδοση «χρυσής βίζας» δίνει πρόσβαση στα περισσότερα κράτη-μέλη.
Το γεγονός προκαλεί «δυνητικούς κινδύνους ασφαλείας, όπως ξέπλυμα μαύρου χρήματος, χρηματοδότηση τρομοκρατίας, διαφθορά και διείσδυση οργανωμένου εγκλήματος», τονίζει η Επιτροπή στην έκθεσή της.
Χρυσά διαβατήρια
Όπως μεταδίδει το Reuters, στην ΕΕ, η Μάλτα, η Κύπρος και η Βουλγαρία είναι οι μοναδικές χώρες που πωλούν «χρυσά διαβατήρια» σε αντάλλαγμα για επενδύσεις, εύρους μεταξύ περίπου 1 εκατ. και 2 εκατ. ευρώ.
Η έκθεση της Επιτροπής εντόπισε τα ακόλουθα προβληματικά σημεία:
*Ασφάλεια: οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται στους αιτούντες δεν είναι αρκετά αυστηροί, ενώ τα κεντρικά συστήματα πληροφοριών της ΕΕ, όπως το σύστημα πληροφοριών Σένγκεν (SIS), δεν χρησιμοποιούνται όσο συστηματικά θα έπρεπε
*Νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες: απαιτούνται καλύτεροι έλεγχοι («δέουσας επιμέλειας») ώστε να εξασφαλίζεται ότι δεν καταστρατηγούνται οι κανόνες για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
*Φοροδιαφυγή: η παρακολούθηση και η υποβολή εκθέσεων είναι αναγκαίες για να εξασφαλιστεί ότι δεν υπάρχουν άτομα τα οποία εκμεταλλεύονται τα συστήματα αυτά για να επωφεληθούν από ευνοϊκότερους φορολογικούς κανόνες
*Διαφάνεια και πληροφόρηση: Η έκθεση διαπιστώνει έλλειψη σαφούς πληροφόρησης σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των συστημάτων, μεταξύ άλλων όσον αφορά τον αριθμό των αιτήσεων που κατατίθενται, που γίνονται δεκτές ή απορρίπτονται και όσον αφορά την προέλευση των αιτούντων. Επιπλέον, τα κράτη μέλη δεν ανταλλάσσουν πληροφορίες σχετικά με τα άτομα που υποβάλλουν αίτηση για να ενταχθούν σε τέτοιου είδους συστήματα, ούτε ενημερώνουν το ένα το άλλο σχετικά με τις αιτήσεις που απορρίπτουν.
Χρυσές βίζες
Είκοσι κράτη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων αυτών των τριών, πωλούν άδειες παραμονής ή «χρυσές βίζες» σε ξένους που επιθυμούν να επενδύσουν στις χώρες τους, με το εύρος να κυμαίνεται από 15.000 ευρώ στην Κροατία και πάνω από 5 εκατ. ευρώ στο Λουξεμβούργο και τη Σλοβακία.
Η έκθεση της Επιτροπής εντόπισε τα ακόλουθα προβληματικά σημεία:
*Έλεγχοι ασφάλειας: Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, υπάρχουν ορισμένες υποχρεώσεις σχετικά με τον έλεγχο ασφάλειας που πρέπει να πραγματοποιείται πριν από την έκδοση θεώρησης ή άδειας διαμονής σε ξένους επενδυτές. Ωστόσο, δεν υπάρχουν διαθέσιμες πληροφορίες σχετικά με την πρακτική εφαρμογή και τη διακριτική ευχέρεια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη προσεγγίζουν τα θέματα ασφάλειας
*Απαίτηση φυσικής διαμονής: Οι άδειες διαμονής που αποκτώνται λόγω επενδύσεων και οι οποίες απαιτούν ελάχιστη ή και καθόλου φυσική διαμονή του επενδυτή στο συγκεκριμένο κράτος μέλος, θα μπορούσαν να έχουν αντίκτυπο στα δικαιώματα που συνδέονται με το καθεστώς του επί μακρόν διαμένοντος στην ΕΕ και στην άσκησή τους, και θα μπορούσαν ακόμη και να αποτελέσουν μια σύντομη οδό για την απόκτηση της εθνικής ιθαγένειας και κατά συνέπεια της ιθαγένειας της ΕΕ
*Έλλειψη διαφάνειας: Η έκθεση τονίζει την έλλειψη διαφάνειας και εποπτείας στα συστήματα αυτά, ιδίως όσον αφορά την παρακολούθηση και την απουσία στατιστικών στοιχείων σχετικά με τον αριθμό των ατόμων που λαμβάνουν άδεια διαμονής μέσω ενός τέτοιου συστήματος.
Τα επόμενα βήματα
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί τα ευρύτερα ζητήματα συμμόρφωσης με το δίκαιο της ΕΕ τα οποία τίθενται από τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας και άδειας διαμονής σε επενδυτές και θα λάβει τα ανάλογα αναγκαία μέτρα. Για τον λόγο αυτό, τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ιδίως ότι:
*Διενεργούνται συστηματικά όλοι οι υποχρεωτικοί συνοριακοί έλεγχοι και έλεγχοι ασφάλειας
*Τηρούνται δεόντως οι απαιτήσεις της οδηγίας σχετικά με την άδεια διαμονής επί μακρόν διαμένοντος και της οδηγίας για την οικογενειακή επανένωση
*Τα κεφάλαια που καταβάλλονται από τους αιτούντες ιθαγένεια και άδεια διαμονής επενδυτές αξιολογούνται σύμφωνα με τους κανόνες της ΕΕ για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
*Οσον αφορά τους κινδύνους φοροαποφυγής, υπάρχουν διαθέσιμα εργαλεία στο πλαίσιο της ΕΕ για τη διοικητική συνεργασία, ιδίως για την ανταλλαγή πληροφοριών.
Η Επιτροπή θα παρακολουθεί τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των ζητημάτων διαφάνειας και διακυβέρνησης κατά τη διαχείριση των συστημάτων αυτών. Θα συστήσει ομάδα εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη για τη βελτίωση της διαφάνειας, της διακυβέρνησης και της ασφάλειας των συστημάτων. Η ομάδα αυτή θα επιφορτιστεί, ειδικότερα, με τα εξής καθήκοντα:
*Θέσπιση συστήματος ανταλλαγής πληροφοριών και διαβούλευσης σχετικά με τον αριθμό των αιτήσεων που λαμβάνονται, τις χώρες καταγωγής και τον αριθμό των ιθαγενειών και των αδειών διαμονής που χορηγούνται/απορρίπτονται από τα κράτη μέλη σε άτομα με βάση τις επενδύσεις
*Ανάπτυξη κοινού συνόλου ελέγχων ασφάλειας για τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές, συμπεριλαμβανομένων ειδικών διαδικασιών για τη διαχείριση του κινδύνου, έως το τέλος του 2019.
Τέλος, όσον αφορά τις τρίτες χώρες που θεσπίζουν παρόμοια συστήματα, τα οποία ενδέχεται να έχουν επιπτώσεις στην ασφάλεια της ΕΕ, η Επιτροπή θα παρακολουθεί τα συστήματα χορήγησης ιθαγένειας σε επενδυτές στις υποψήφιες χώρες και στις δυνάμει υποψήφιες χώρες στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης στην ΕΕ. Θα παρακολουθεί επίσης τον αντίκτυπο τέτοιου είδους συστημάτων στις χώρες οι οποίες απαλλάσσονται από την υποχρέωση θεώρησης για την ΕΕ στο πλαίσιο του μηχανισμού αναστολής των θεωρήσεων.
Σύμφωνα με έκθεση των Global Witness και της Διεθνούς Διαφάνειας, τα κράτη μέλη της ΕΕ έβγαλαν 25 δισ. ευρώ από ξένες άμεσες επενδύσεις σε μία δεκαετία, πουλώντας τουλάχιστον 6.000 διαβατήρια και περίπου 100.000 άδειες παραμονής.
Ο κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος, Eπίτροπος Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας, δήλωσε σχετικά: «Η νόμιμη διαμονή στην ΕΕ και στον χώρο Σένγκεν συνοδεύεται από δικαιώματα και προνόμια στα οποία δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση. Τα κράτη μέλη πρέπει ανά πάσα στιγμή να τηρούν και να εφαρμόζουν πλήρως τους υφιστάμενους υποχρεωτικούς ελέγχους και τις ισορροπίες, και τα εθνικά συστήματα χορήγησης άδειας διαμονής σε επενδυτές δεν θα πρέπει να εξαιρούνται. Το έργο που έχουμε επιτελέσει από κοινού τα τελευταία χρόνια όσον αφορά την αύξηση της ασφάλειας, την ενίσχυση των συνόρων μας και την κάλυψη των κενών πληροφόρησης δεν θα πρέπει να διακυβευτεί. Θα παρακολουθούμε την πλήρη συμμόρφωση με το δίκαιο της ΕΕ».
Η κ. Βιέρα Γιούροβα, Eπίτροπος Δικαιοσύνης, Καταναλωτών και Ισότητας των Φύλων, δήλωσε τα εξής: «Η απόκτηση της ιθαγένειας ενός κράτους μέλους σημαίνει και την απόκτηση της ιθαγένειας της ΕΕ με όλα τα δικαιώματα τα οποία αυτή συνεπάγεται, συμπεριλαμβανομένης της ελεύθερης κυκλοφορίας και της πρόσβασης στην εσωτερική αγορά. Όποιος ή όποια αποκτά την ιθαγένεια της ΕΕ πρέπει να έχει πραγματική σχέση με το συγκεκριμένο κράτος μέλος. Θέλουμε μεγαλύτερη διαφάνεια όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο χορηγούνται οι ιθαγένειες και περισσότερη συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών. Στην ΕΕ δεν θα πρέπει να υπάρχει κανένας αδύναμος κρίκος, όπου οι άνθρωποι θα μπορούν να διαλέγουν το πιο επιεικές σύστημα».