Στην μελέτη αναφέρεται ότι, υπάρχουν σήμερα 5.700 νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα στην ΕΕ και περίπου 50 εκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 22% του εργατικού δυναμικού) χρειάζονται κάποιο είδος προηγούμενης άδειας για την πρόσβαση και την άσκηση του επαγγέλματός τους, από την μία χώρα-μέλος σε άλλη.
Όπως σημειώνεται, τα κράτη μέλη είναι αυτά που αποφασίζουν εάν και πώς θα ρυθμίσουν ένα επάγγελμα αλλά, συμπεραίνεται, υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά τον αριθμό των νομοθετικά κατοχυρωμένων επαγγελμάτων, τους αρμόδιους για τη ρύθμιση φορείς (κυβερνήσεις ή επαγγελματικούς οργανισμούς), τον τύπο και την ένταση της ρύθμισης, ακόμη και σε ένα και μόνο επάγγελμα.
Τονίζεται δε ότι, από πρακτικής απόψεως, αυτό σημαίνει ότι οι επαγγελματίες που διαθέτουν τα προσόντα σε ένα κράτος μέλος μπορούν να δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση και να ασκήσουν το επάγγελμά τους σε άλλο. Συνεπώς, δεν μπορούν να επωφεληθούν πλήρως από τις ίδιες τις ελευθερίες που υποστηρίζουν την ΕΕ - την ελεύθερη κυκλοφορία των εργαζομένων και την ελευθερία παροχής υπηρεσιών.
Σύμφωνα με την αναθεωρημένη Κοινοτική Οδηγία του 2013 για τα επαγγελματικά προσόντα, υπάρχουν τρία διαφορετικά συστήματα αναγνώρισης:
• Αυτόματο σύστημα αναγνώρισης (για επαγγέλματα με εναρμονισμένες ελάχιστες απαιτήσεις κατάρτισης, όπως νοσηλευτές, γιατροί, οδοντίατροι, φαρμακοποιοί, αρχιτέκτονες).
• Γενικό σύστημα αναγνώρισης (για άλλα νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα, όπως διδάσκοντες, μεταφραστές και πράκτορες ακινήτων).
• Αναγνώριση με βάση την επαγγελματική εμπειρία (για ορισμένες επαγγελματικές δραστηριότητες, όπως ξυλουργούς, ταπετσέριδες, αισθητικούς).
Στην μελέτη, όπου εξετάζεται το πώς λειτουργεί το σύστημα αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων στην ΕΕ, παρέχεται μια γενική εικόνα του τρόπου και του τρόπου με τον οποίο τα κράτη μέλη ρυθμίζουν διαφορετικά επαγγέλματα.
Διαπιστώνεται δε ότι:
- Τα βασικά ζητήματα που σχετίζονται με την ίδια την διαδικασία αναγνώρισης είναι η πολυπλοκότητα και ο κατακερματισμός της διαδικασίας, η χρονική διάρκεια και το κόστος, το γεγονός ότι οι διαδικασίες αναγνώρισης δεν μπορούν πάντα να ολοκληρωθούν ηλεκτρονικά και η έλλειψη πρόσβασης σε πληροφορίες σχετικά με τη διαδικασία αναγνώρισης.
- Για τους επαγγελματίες, τα βασικά εμπόδια είναι οι απαιτήσεις γλωσσικής επάρκειας του κράτους υποδοχής και ο συνολικός χρόνος που απαιτείται για την πρόσβαση στην αγορά εργασίας (προετοιμασία της αίτησης αναγνώρισης και, μετά την αναγνώριση, εκπλήρωση πρόσθετων απαιτήσεων, όπως διερμηνεία γλωσσών, εγγραφή με επαγγελματικές αρχές, και τα λοιπά.).
Οι λόγοι για τις διαφορές στην επαγγελματική νομοθεσία σε επίπεδο κρατών μελών δεν είναι πάντοτε διαφανείς ούτε αντικειμενικά αιτιολογημένοι. Μια πρωτοβουλία της Επιτροπής (διαδικασία διαφάνειας και αμοιβαίας αξιολόγησης) για την ενθάρρυνση της εθελοντικής απορρύθμισης δεν επέφερε τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα.
- Τα κράτη μέλη δεν διαθέτουν πάντοτε διαφανή και κατάλληλα πλαίσια για την εκτίμηση της ανάγκης και της επίπτωσης της επαγγελματικής νομοθεσίας, με αποτέλεσμα ορισμένες φορές δυσανάλογες και περιττές ρυθμίσεις.
- Η διαδικασία αυτόματης αναγνώρισης, η οποία είναι διαθέσιμη για επαγγέλματα όπου οι ελάχιστες απαιτήσεις κατάρτισης είναι εναρμονισμένες σε επίπεδο ΕΕ, λειτουργεί καλά.
- Το γενικό σύστημα αναγνώρισης μπορεί να είναι αργό και πολύ δύσκολο για τους αιτούντες και τα κύρια εμπόδια είναι οι διαφορές στις απαιτήσεις εκπαίδευσης και κατάρτισης και οι δυσκολίες συνεργασίας μεταξύ των αρμόδιων αρχών σε ολόκληρη την ΕΕ.
- Τα ενιαία σημεία επαφής που δημιουργήθηκαν στα κράτη μέλη βελτίωσαν τις πληροφορίες που διαθέτουν οι επαγγελματίες που ζητούν αναγνώριση, αλλά η έλλειψη πληροφοριών που είναι εύκολα προσβάσιμες (π.χ. σε άλλες γλώσσες εκτός από τη γλώσσα της χώρας υποδοχής) παραμένει πρόβλημα.
- Το συνεχώς υψηλό ποσοστό θετικών αποφάσεων αναγνώρισης (περίπου 85% ή υψηλότερο από το 2011) σε όλα τα νομοθετικά κατοχυρωμένα επαγγέλματα, υποδηλώνει ότι η αναγνώριση δεν θα πρέπει να αποτελεί βασικό εμπόδιο στην κινητικότητα. Ωστόσο, τα ποσοστά των επιτυχών αιτήσεων αναγνώρισης διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των επαγγελμάτων και των χωρών καταγωγής. Κατά συνέπεια, η έλλειψη αναγνώρισης ή ζητήματα που σχετίζονται με τη διαδικασία αναγνώρισης μπορεί, κατά καιρούς, να αποτελέσουν εμπόδιο.
Οι εκθέσεις για την περίπτωση των χωρών καταδεικνύουν περιπτώσεις ορθής πρακτικής: Στη Γερμανία εισήχθη γενικό νομικό δικαίωμα επαγγελματικής αναγνώρισης και οι πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες αναγνώρισης είναι ευρέως και εύκολα διαθέσιμες. Επίσης, οι Κάτω Χώρες διαθέτουν πολύ καλές οδηγίες και πληροφορίες για τους αιτούντες και έχουν επίσης αναπτύξει ένα συνολικό πλαίσιο (το πλαίσιο ολοκληρωμένης αξιολόγησης) για την αξιολόγηση της δικαιολογίας και της αναλογικότητας της επαγγελματικής νομοθεσίας.
Όλη η δισέλιδη μελέτη στα αγγλικά ΕΔΩ.
Νίκος Ρούσσης – Στρασβούργο