Όπως αποκαλύπτεται στο έγγραφο, οι κυβερνήσεις σ’ όλο τον κόσμο, καθώς το Covid-19 εξαπλώθηκε παγκοσμίως, στράφηκαν στην παρακολούθηση και τον έλεγχο της πανδημίας, μέσω των κινητών τηλεφώνων
Περίπου τα μισά από τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν λάβει μέτρα εντοπισμού τοποθεσίας ως απάντηση στην εξάπλωση της νόσου του κορονοϊού, συνεργαζόμενα με εταιρείες τηλεπικοινωνιών, για να χαρτογραφήσουν τις μετακινήσεις πληθυσμών χρησιμοποιώντας ανώνυμα και συγκεντρωτικά δεδομένα τοποθεσίας και αναπτύσσοντας εφαρμογές, για την παρακολούθηση ατόμων που διατρέχουν κίνδυνο ή όχι.
Δυστυχώς, αυτή η πρακτική εφαρμόζεται χωρίς να έχει συμφωνηθεί μια κοινή προσέγγιση της ΕΕ, με αποτέλεσμα οι κυβερνήσεις να δικαιολογούνται, προκειμένου να περιορίζουν ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες για την καταπολέμηση της επιδημίας, χωρίς αυτά τα έκτακτα και προσωρινά μέτρα να συμμορφώνονται με τα ισχύοντα πρότυπα θεμελιωδών δικαιωμάτων και τους κανόνες της ΕΕ για την προστασία των δεδομένων και την ιδιωτική ζωή.
Όπως αναφέρεται, αναλυτικά, στο έγγραφο:
-Η Κίνα υποχρεώνει τους πολίτες να χρησιμοποιούν μια εφαρμογή που παρακολουθεί την κίνησή τους. Το σύστημα κώδικα υγείας του Alipay συνδυάζει δεδομένα τοποθεσίας και άλλες πληροφορίες (π.χ. έρευνα για την υγεία) για τη βαθμολόγηση ατόμων βάσει του κινδύνου μετάδοσής τους και τον περιορισμό της κινητικότητας.
-Η Ταϊβάν «εγκατέστησε» έναν ηλεκτρονικό φράχτη μέσω τηλεφώνου, που παρακολουθεί τις κινήσεις των ατόμων και ειδοποιεί την αστυνομία εάν δεν τηρείται η καραντίνα.
-Στο Χονγκ Κονγκ, τα άτομα που έχουν τοποθετηθεί σε καραντίνα πρέπει να φέρουν βραχιολάκι εντοπισμού θέσης.
-Η Νότια Κορέα ξεκίνησε μια εφαρμογή για την παρακολούθηση ατόμων που βρίσκονται σε καραντίνα και χρησιμοποιεί μια δημόσια βάση δεδομένων γνωστών ασθενών (με πρόσθετες πληροφορίες σχετικά με την ηλικία, το φύλο, το επάγγελμα και τις διαδρομές τους).
-Στην Ταϊλάνδη, τα άτομα που φτάνουν στα αεροδρόμια υποχρεούνται να κατεβάσουν μια εφαρμογή για να παρακολουθούνται οι κινήσεις τους.
-Η Σιγκαπούρη ξεκίνησε μια εφαρμογή ανίχνευσης επαφών, TraceTogether, η οποία χρησιμοποιεί την τεχνολογία Bluetooth για να διατηρεί ένα αρχείο καταγραφής κοντινών συσκευών. Τα δεδομένα κρυπτογραφούνται και αποθηκεύονται στη συσκευή και τα άτομα που γίνονται συμπτωματικά μπορούν να τα ανεβάσουν οικειοθελώς (σε ψευδο-ανώνυμη μορφή) σε μια βάση δεδομένων, την οποία το Υπουργείο Υγείας χρησιμοποιεί για να ειδοποιήσει τους κατόχους συσκευών που έχουν ping από το τηλέφωνο του μολυσμένου ατόμου .
-Το Ισραήλ υιοθέτησε κανονισμούς έκτακτης ανάγκης, για να επιτρέψει στις υπηρεσίες ασφαλείας να παρακολουθούν τις κινήσεις ατόμων που είναι ύποπτα ή έχουν ελεγχθεί θετικά για τον ιό. Έχει επίσης ξεκινήσει μια εφαρμογή για την παρακολούθηση των κινήσεων των χρηστών και την παραπομπή των πληροφοριών με δεδομένα σχετικά με κρούσματα λοίμωξης.
-Η Ρωσία ανέθεσε στο Υπουργείο Επικοινωνιών της να αναπτύξει ένα σύστημα εντοπισμού επαφών μέσω κινητού για να βοηθήσει στην παρακολούθηση της εξάπλωσης του ιού. Η εφαρμογή θα ζητήσει πρόσβαση σε κλήσεις χρηστών, τοποθεσία, κάμερα, αποθήκευση, πληροφορίες δικτύου και άλλα δεδομένα.
-Στο Ιράν, το Υπουργείο Τεχνολογίας Πληροφοριών και Επικοινωνιών ανέπτυξε μια εφαρμογή για την παρακολούθηση της τοποθεσίας των ατόμων και τη συλλογή ενός ευρέος φάσματος άλλων δεδομένων, όπως αριθμός κινητού, όνομα και φύλο.
-Στο Ηνωμένο Βασίλειο, αναφέρεται ότι η κυβέρνηση συζητά με την BT, τον ιδιοκτήτη μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες κινητής τηλεφωνίας στη χώρα, σχετικά με τη χρήση της τοποθεσίας τηλεφώνου και των δεδομένων χρήσης για την παρακολούθηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων κοινωνικής απόστασης.
-Παρόμοιες συζητήσεις πραγματοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής μεταξύ της κυβέρνησης και της βιομηχανίας τεχνολογίας, και αναφορές έχουν επιβεβαιώσει ότι κυβερνητικές υπηρεσίες έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούν δεδομένα διαφημίσεων για κινητά για να παρακολουθούν την εξάπλωση του ιού.
-Η Ισλανδία κυκλοφόρησε μια εθελοντική εφαρμογή, που παρακολουθεί τις κινήσεις των χρηστών προκειμένου να βοηθήσει στην ανίχνευση επαφών σε υποθέσεις Covid-19.
Κατάσταση στα κράτη μέλη της ΕΕ
Η Αυστρία κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης στις 14 Μαρτίου 2020. Σε δήλωση της 17ης Μαρτίου, ο αυστριακός φορέας τηλεπικοινωνιών, επιβεβαίωσε ότι έχει πραγματοποιήσει αναλύσεις σχετικά με τη συνολική κυκλοφορία των ατόμων που διατίθενται στις κυβερνητικές υπηρεσίες, προς όφελος του κοινού.
-Το Βέλγιο έλαβε μέτρα έκτακτης ανάγκης στις 12 Μαρτίου (παρατάθηκε έως τις 3 Μαΐου). Οι Υπουργοί Υγείας και Ψηφιακής Ατζέντας δημιούργησαν ένα Data Against Corona Taskforce για να αναλύσουν ανώνυμα δεδομένα από εταιρείες τηλεπικοινωνιών, προκειμένου να αξιολογήσουν την εξάπλωση του ιού και να εντοπίσουν περιοχές υψηλού κινδύνου. Οι αρχικές πληροφορίες που χρησιμοποιούν αυτά τα δεδομένα έχουν ήδη αναφερθεί στα τέλη Μαρτίου.
-Η Βουλγαρία κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την επιδημία Covid-19 στις 13 Μαρτίου, και η Εθνοσυνέλευση ψήφισε να παραταθεί αυτή έως τις 13 Μαΐου. Το Κοινοβούλιο ψήφισε επίσης νόμο σχετικά με τα μέτρα και τις ενέργειες που πρέπει να ληφθούν κατά τη διάρκεια της έκτακτης ανάγκης, ο οποίος, μεταξύ άλλων, τροποποιεί τον νόμο περί επικοινωνιών για να επιτρέψει στην αστυνομία να ζητήσει δεδομένα τηλεφωνικών και διαδικτυακών φορέων για άτομα που τίθενται σε υποχρεωτική καραντίνα, προκειμένου να παρακολουθεί τις κινήσεις τους , ανίχνευση επαφών και επιβολή μέτρων καραντίνας. Οι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου υποχρεούνται να διατηρούν δεδομένα χρηστών για έξι μήνες και να τα διαβιβάζουν στην αστυνομία κατόπιν αιτήματος.
-Η Κροατία κήρυξε επιδημία στις 11 Μαρτίου. Το κροατικό κοινοβούλιο συζητά μια πρόταση τροποποίησης του νόμου για τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, ώστε να διευκολύνεται η πρόσβαση των αρχών στα δεδομένα θέσης των ατόμων που υπόκεινται σε αυτοαπομόνωση. Η πρόταση δέχθηκε κριτική από μέλη της αντιπολίτευσης και τον Διαμεσολαβητή για ανησυχίες σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα. Έχει αναφερθεί ότι οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιήσουν μια εφαρμογή για να αναφέρουν παραβιάσεις παραγγελιών αυτο-απομόνωσης στην αστυνομία.
-Η Τσεχία σχεδιάζει να ξεκινήσει ένα «έξυπνο σύστημα καραντίνας» για να παρακολουθεί τις κινήσεις των ατόμων που έχουν δοκιμαστεί θετικά. Το σύστημα θα απαιτήσει από αυτά τα άτομα να συναινέσουν στην κοινή χρήση δεδομένων από τα κινητά τηλέφωνα και τις κάρτες πληρωμής τους, προκειμένου να παρακολουθούν επαφές.
-Στην Κύπρο έχει αναφερθεί ότι ο Υπουργός Υγείας ετοίμαζε νέα μέτρα για την καταπολέμηση του Covid-19, συμπεριλαμβανομένου ότι οι μεμονωμένες περιπτώσεις μολυσμένων ατόμων θα παρακολουθούνται ηλεκτρονικά μέσω βραχιολιού ή πιθανώς βραχιόλι αστραγάλου.
-Η Γαλλία δεν έχει αναλάβει συγκεκριμένη πρωτοβουλία για την παρακολούθηση της τοποθεσίας, αλλά έχει αναφερθεί ότι η κυβέρνηση εξετάζει μια στρατηγική για την ψηφιακή αναγνώριση των ατόμων που έχουν έρθει σε επαφή με μολυσμένα άτομα. Ο πάροχος κινητής τηλεφωνίας Orange επιβεβαίωσε ότι άρχισε να μοιράζεται συγκεντρωτικά και ανώνυμα δεδομένα γεωγραφικής τοποθεσίας με το Inserm, ένα δημόσιο ερευνητικό ινστιτούτο πλήρως αφιερωμένο στην ανθρώπινη υγεία, για να τους επιτρέψει να «προβλέψουν καλύτερα και να διαχειριστούν καλύτερα την εξάπλωση της επιδημίας».
-Η Γερμανία διερευνά την εισαγωγή μιας εφαρμογής για την παρακολούθηση νέων μολύνσεων και τον εντοπισμό επαφών. Σύμφωνα με εκπρόσωπο του Υπουργείου Εσωτερικών, η Γερμανία δεν σκοπεύει να «αξιολογήσει και να παρακολουθήσει δεδομένα κινητών τηλεφώνων σε εθνικό επίπεδο». Η Γερμανίδα υπουργός Δικαιοσύνης Κριστίν Λάμπρεχτ επιβεβαίωσε ότι οι εφαρμογές παρακολούθησης για την αντιμετώπιση του Covid-19 θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο εθελοντικά. Η Deutsche Telekom ανακοίνωσε ότι κοινοποιεί ανώνυμα δεδομένα τοποθεσίας των χρηστών της με το Ινστιτούτο Robert-Koch, ένα ερευνητικό ινστιτούτο και μια κυβερνητική υπηρεσία που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο και την πρόληψη των ασθενειών. Στις οδηγίες της, η Ομοσπονδιακή Αρχή Προστασίας Δεδομένων τόνισε την ευαισθησία των προσωπικών δεδομένων στο πλαίσιο του Covid-19 και επανέλαβε την ανάγκη συμμόρφωσης με τις αρχές προστασίας δεδομένων.
-Η Ιρλανδία αναφέρεται ότι προετοιμάζει την έναρξη μιας εφαρμογής για να διευκολύνει τον εντοπισμό επαφών. Η εφαρμογή θα χρησιμοποιήσει τεχνολογία Bluetooth για να ανιχνεύσει πότε οι συσκευές βρίσκονται σε κοντινή απόσταση μεταξύ τους και θα αποθηκεύσει δεδομένα σχετικά με τέτοιες επαφές για να διευκολύνει τον εντοπισμό επαφών σε περίπτωση μόλυνσης.
-Στην Ιταλία, κυβερνητικές αρχές συνεργάζονται με φορείς εκμετάλλευσης κινητής τηλεφωνίας για την ανάλυση συνολικών δεδομένων για την παρακολούθηση των κινήσεων των ανθρώπων. Για παράδειγμα, η περιοχή της Λομβαρδίας, η οποία επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ιό, άρχισε να χρησιμοποιεί ανώνυμα δεδομένα τοποθεσίας που παρέχονται από τη Vodafone για να παρακολουθεί εάν οι άνθρωποι παρακολουθούν την καραντίνα. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε επίσης τη σύσταση μιας εθνικής ομάδας εργασίας για την αναθεώρηση και την επιλογή τεχνολογικών λύσεων για την καταπολέμηση της εξάπλωσης του Covid-19. Ο Ιταλός υπεύθυνος προστασίας δεδομένων εξέδωσε προειδοποίηση κατά της συλλογής δεδομένων «do-it-yourself». Για να αποθαρρύνει τους ανθρώπους από την παραβίαση εντολών κλειδώματος, η Ιταλική Αρχή Πολιτικής Αεροπορίας ενέκρινε τη χρήση drone από την τοπική αστυνομία για την παρακολούθηση των κοινωνικών αποστάσεων.
-Η Πολωνία κήρυξε «κατάσταση επιδημικής απειλής» στις 13 Μαρτίου. Το Πολωνικό Υπουργείο Ψηφιοποίησης κυκλοφόρησε μια εφαρμογή που ονομάζεται Καραντίνα οικίας για να διασφαλίσει ότι οι άνθρωποι τηρούν μέτρα καραντίνας. Οι λογαριασμοί δημιουργούνται αυτόματα για όλους αυτούς που βρίσκονται σε καραντίνα. Ενώ στην αρχή, οι άνθρωποι μπορούσαν να επιλέξουν μεταξύ της χρήσης της εφαρμογής και της τακτικής αστυνομικής επιθεώρησης, η εφαρμογή έχει πλέον καταστεί υποχρεωτική για όποιον έχει προσβληθεί από τον ιό ή είναι πιθανώς μολυσμένος (π.χ. άτομα που επιστρέφουν από το εξωτερικό) Οι χρήστες καλούνται να στέλνουν περιοδικά selfie σε γεωγραφική τοποθεσία για να αποδείξουν ότι είναι στο σπίτι τους. Εάν δεν συμμορφωθούν, η αστυνομία θα ειδοποιηθεί. Η εφαρμογή παρέχει επίσης πρόσβαση σε σχετικές πληροφορίες για την υγεία και μια ανοιχτή γραμμή. Ενώ ο λογαριασμός ισχύει για 14 ημέρες από την ημερομηνία ενεργοποίησης, τα δεδομένα θα διατηρηθούν για 6 χρόνια. Οι πληροφορίες μπορούν να κοινοποιηθούν στην αστυνομία, σε ένα κεντρικό κέντρο πληροφορικής και στο Κέντρο Πληροφοριακών Συστημάτων Υγείας.
-Η Σλοβακία ψήφισε «νομοσχέδιο κορώνας» στις 25 Μαρτίου, που επιτρέπει στην Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας να χρησιμοποιεί δεδομένα από φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών για να παρακολουθεί τις κινήσεις των ατόμων που έχουν μολυνθεί με το Covid-19, καθώς και εκείνων που βρίσκονται σε υποχρεωτική καραντίνα, βάσει της συγκατάθεσής τους. Η αστυνομία και οι μυστικές υπηρεσίες έχουν πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα και ενδέχεται να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν ένα άτομο μετά τη λήψη δικαστικής απόφασης.
-Η Σλοβενία συζήτησε έναν προτεινόμενο νόμο που θα επέτρεπε στην αστυνομία να παρακολουθεί τη θέση των ατόμων που επιλέγουν αυτο-απομόνωση αντί της υποχρεωτικής καραντίνας. Λόγω έντονης κριτικής, συμπεριλαμβανομένου του Επιτρόπου Πληροφοριών Mojca Prelesnik, ο νόμος εγκρίθηκε χωρίς τις αμφιλεγόμενες διατάξεις.
-Η Ισπανία σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει δεδομένα τοποθεσίας κινητού τηλεφώνου για να παρακολουθεί τις κινήσεις των ανθρώπων προκειμένου να εκτιμήσει την τήρηση των μέτρων κλειδώματος. Μια μελέτη γνωστή ως «DataCovid» θα πραγματοποιηθεί από το εθνικό ινστιτούτο στατιστικών σε συνεργασία με τους κύριους φορείς τηλεπικοινωνιών της χώρας. Αναφέρεται ότι το Υπουργείο Υγείας σκοπεύει επίσης να χρησιμοποιήσει δεδομένα τοποθεσίας για να ξεκινήσει μια εφαρμογή η οποία θα ειδοποιεί τους χρήστες να πραγματοποιήσουν αυτοαξιολόγηση. Τέτοιες εφαρμογές παρακολούθησης έχουν ήδη κυκλοφορήσει στην Καταλονία και τη Μαδρίτη.
Για την Ελλάδα, το έγγραφο δεν αναφέρει τίποτα. Μπορείτε να δείτε το σχετικό έγγραφο του Ευρωκοινοβουλίου στα αγγλικά ΕΔΩ
Νίκος Ρούσσης – Στρασβούργο