Ως παλιό δίλημμα που...επέστρεψε, αναφέρεται η έλλειψη ιατρικού εξοπλισμού στην ΕΕ κατά τη διάρκεια της κρίσης COVID-19 και η επακόλουθη συζήτηση σχετικά με την «εκ νέου απορρόφηση» ορισμένων βιομηχανιών στην Ευρώπη.
Μπαίνει, δηλαδή, το δίλημμα αν οι χώρες της ΕΕ θα εξακολουθήσουν να επιθυμούν να είναι στρατηγικά ανεξάρτητες ενώ, θα εξαρτώνται από προϊόντα και πόρους από άλλες χώρες για να εκπληρώσουν τις οικονομικές τους ανάγκες.
Οι προσκλήσεις για στρατηγική αυτονομία έχουν αυξηθεί μετά την κρίση του COVID-19, σε εθνικό και κοινοτικό επίπεδο, επισημαίνει η Μελέτη, τονίζοντας ότι, ωστόσο, η στρατηγική αυτονομία έρχεται σε αντίθεση με τα επιτεύγματα της διεθνούς συνεταιριστικής διακυβέρνησης.
Αυτό, όπως αναφέρεται, εισάγει ένα άλλο δίλημμα: την επιλογή μεταξύ συμφερόντων και αξιών.
Πάνω σ’ αυτό δε σημειώνεται χαρακτηριστικά ότι:
-Η επιδίωξη μόνο της επίτευξης των συμφερόντων οδηγεί σε έναν φαύλο κύκλο αυξημένου ανταγωνισμού μεταξύ αγορών και μεταξύ κρατών, που τελικά επιδεινώνεται στον ιμπεριαλισμό.
-Η ανάπτυξη δράσεων προσανατολισμένων στην αξία, σε επίπεδο κυβέρνησης και αγοράς μπορεί να σπάσει αυτόν τον φαύλο κύκλο και οι έννοιες που αναφέρονται σ’ αυτές τις αξίες, αποτελούν ήδη μέρος πολλών πολιτικών της ΕΕ, οι οποίες δίνουν μεγάλη έμφαση στα περιβαλλοντικά και κοινωνικά δικαιώματα.
-Όταν οι ηθικές αξίες γίνονται αναπόσπαστο μέρος των επιχειρηματικών και κυβερνητικών αποφάσεων, αυτό ονομάζεται «δέουσα επιμέλεια».
Στην Μελέτη συμπεραίνεται ότι, μπορούμε να ορίσουμε τη διεθνή συνεργασία, προσανατολισμένη στην αξία μεταξύ κυβερνήσεων ως «συνεργατική διακυβέρνηση». Παρομοίως, μπορούμε να ορίσουμε την ηθική και προσανατολισμένη στην αξία δράση από ιδιωτικούς φορείς - είτε ΜΚΟ είτε επιχειρήσεις - ως "ηθικό καπιταλισμό".
Ωστόσο, υπογραμμίζεται, η τοποθέτηση των δύο εκδοχών σε ένα πλέγμα δημιουργεί ένα μοντέλο τεσσάρων πιθανών σεναρίων δράσης, τα οποία μπορούν να βοηθήσουν στην κατανόησή μας των συνεχιζόμενων συζητήσεων για τη διακυβέρνηση σε έναν κόσμο μετά το COVID-19.
Απευθυνόμενη στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ, η Μελέτη «συμβουλεύει» ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα σενάρια ως εναλλακτικούς τρόπους διαμόρφωσης της ΕΕ και της εξωτερικής της πολιτικής.
-Η διαχείριση των φυσικών πόρων, που περιλαμβάνει το νερό, τη γη, τα δάση, τους ενεργειακούς πόρους και τα μέταλλα έως τις σπάνιες γαίες, δείχνει μια αριστερόστροφη εξέλιξη μέσω των σεναρίων. Απομακρυνόμενες από τις μη ρυθμιζόμενες αγορές, η εξόρυξη και η χρήση ρυθμίστηκαν σταδιακά από τις εθνικές κυβερνήσεις, οι οποίες ανταγωνίζονταν η μια την άλλη σε ένα ιμπεριαλιστικό περιβάλλον.
Ο διακρατικός χαρακτήρας των οικονομικών και περιβαλλοντικών προβλημάτων τα έφερε όλο και περισσότερο στο πεδίο της διεθνούς συνεταιριστικής διακυβέρνησης.
Η Μελέτη καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, ο ηθικός καπιταλισμός (μεταβαλλόμενες δυνάμεις της αγοράς από μέσα) είναι μια σχετικά νέα εξέλιξη που συμπληρώνει την κυβερνητική δράση. Η πρόοδος στα σενάρια δεν θα είναι πάντα προκαθορισμένη κυρίως λόγω των πιέσεων εναλλαγής των εξουσιών.
Μπορούμε, όμως, να αντλήσουμε μαθήματα διακυβέρνησης, σε έναν κόσμο μετά το COVID-19, από τις εμπειρίες της διαχείρισης των φυσικών πόρων.
Ολόκληρη η Μελέτη (52 σελίδες) στ’ αγγλικά ΕΔΩ
Νίκος Ρούσσης – Στρασβούργο