Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε το σχέδιο ανάκαμψης της Ιταλίας την Τρίτη και η Πρόεδρος Ursula von der Leyen το παρουσίασε μαζί με τον Μάριο Ντράγκι στη Ρώμη.
Η Ιταλία θα είναι μακράν ο μεγαλύτερος δικαιούχος κεφαλαίων από τη διευκόλυνση ανάκαμψης και ανθεκτικότητας των 750 δισ. ευρώ της ΕΕ. Η επιτυχία του Ντράγκι στη διάθεση επιχορηγήσεων και δανείων ύψους 209 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση της ιταλικής οικονομίας θα είναι κρίσιμη για να πείσει τις σκεπτικιστικές χώρες της ΕΕ ότι η αλληλεγγύη - με τη μορφή από κοινού χρέους - είναι προς το συμφέρον όλων.
Εάν ο Ντράγκι πετύχει, θα βάλει τη χώρα του σε πολύ πιο υγιή οικονομική βάση. Εάν δεν το κάνει, οι συνέπειες είναι τεράστιες, όχι μόνο για την Ιταλία, αλλά για τις ελπίδες του Ντράγκι και άλλων για μια δημοσιονομική ένωση της ΕΕ.
Η αποστολή έχει επικές διαστάσεις: μεταρρύθμιση μιας χώρας που αντιστέκεται στην αλλαγή, ενίσχυση μιας οικονομίας που βρίσκεται στάσιμη εδώ και δεκαετίες, και διόρθωση ενός δυσλειτουργικού συστήματος εργασίας και δικαιοσύνης.
Σε περίπτωση που ο Ντράγκι αποτύχει, «η ευκαιρία για συμφωνία οποιασδήποτε μορφής φορολογικής ένωσης πιθανότατα θα διαλυθεί, και η Ένωση θα αντιμετωπίσει και πάλι την απειλή κρίσεων παρόμοιες με εκείνη του τέλους του 2011», ανέφερε ο Andrea Capussela, καθηγητής στο London School of Economics σε μια δημοσίευση τον περασμένο μήνα από το Groupe d'études géopolitiques.
Ο Ντράγκι έχει κάποιους λόγους που είναι αισιόδοξος.
Το τεχνικό-πολιτικό υπουργικό του συμβούλιο απολαμβάνει μια από τις μεγαλύτερες πλειοψηφίες που έχει δει ποτέ η Ιταλία, αφήνοντας εκτός μόνο το εθνικό-συντηρητικό κόμμα ‘Τα Αδέλφια της Ιταλίας’. Διοριζόμενος από τον Πρόεδρο της Ιταλίας Sergio Mattarella για να σχηματίσει κυβέρνηση ενότητας, ο Ντράγκι δεν επιβαρύνεται από τις σκέψεις επανεκλογής, γεγονός που του δίνει σημαντική ελευθερία να προωθήσει δύσκολες μεταρρυθμίσεις.
Το σχέδιο δεσμεύει τη χώρα σε μια σειρά διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένου του εκσυγχρονισμού της καφκικής γραφειοκρατίας της Ιταλίας, της συντόμευσης των δικαστικών διαδικασιών, της ενημέρωσης των κανόνων ανταγωνισμού και της επανεγγραφής της φορολογικής νομοθεσίας της. Η κυβέρνηση εκτιμά ότι αυτές οι μεταρρυθμίσεις, καθώς και σημαντικές επενδύσεις για τον την αφαίρεση του άνθρακα και την ψηφιοποίηση ολόκληρων οικονομικών τομέων, θα προσθέσουν 3,6 ποσοστιαίες μονάδες στην αύξηση του ΑΕΠ το 2026, όταν λήξει το πρόγραμμα.
Παρόλο που όλα αυτά ακούγονται υπέροχα, ο Ντράγκι θα πρέπει να συγκρουστεί με την αδιάκοπη πραγματικότητα της Ιταλίας για να τα βγάλει πέρα. Και έχει λιγότερα από δύο χρόνια για να καλύψει τις υποσχέσεις του - οι εκλογές είναι προγραμματισμένες για την άνοιξη του 2023.
Δομικά ζητήματα, όπως η μειωμένη παραγωγικότητα της Ιταλίας και η επίμονα υψηλή ανεργία, πιθανότατα να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να αντιμετωπιστούν.
Σχεδόν ένας στους τέσσερις νέους Ιταλούς δεν έχει δουλειά, ούτε βρίσκεται σε εκπαίδευση ή κατάρτιση, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Jacques Delors, και το 80% των ενηλίκων δεν λαμβάνουν επαγγελματική κατάρτιση, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ - το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό μετά την Τουρκία. Η Ιταλία έχει επίσης το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό αποφοίτων πανεπιστημίων στην ΕΕ, και οι Ιταλοί μαθητές αποδίδουν κάτω από το μέσο όρο σε τυποποιημένες εξετάσεις εκπαίδευσης, δείχνουν τα στοιχεία του ΟΟΣΑ.
Η Ιταλία έχει «καθυστερήσεις δεκαετιών» στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και τις ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας για να βοηθήσει τους αναζητούντες εργασία να βρουν απασχόληση, δήλωσε ο Andrea Garnero, οικονομολόγος του ΟΟΣΑ που βρίσκεται επί του παρόντος σε ερευνητική άδεια. «Με κάθε ειλικρίνεια, δεν είναι τόσο προφανές ότι θα είμαστε σε θέση να καταφέρουμε να προφτάσουμε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα», πρόσθεσε.
Αυτό που χρειάζεται δεν έχει απαραιτήτως αναλυθεί στο σχέδιο του Ντράγκι, το οποίο δεσμεύει «σημαντικούς πόρους, καθορίζει έγκυρους στόχους, αλλά δεν εξηγεί πώς θα φτάσετε εκεί ή πώς αλλάζει αυτό που δεν λειτούργησε μέχρι τώρα σε θεσμικό, οργανωτικό και πολιτιστικό επίπεδο», είπε ο Garnero.
Ο χρόνος είναι προβληματικός για έναν ακόμη λόγο: τα χρήματα της ΕΕ πρέπει να δαπανηθούν πριν από το 2026, διαφορετικά θα επιστραφούν. Ιστορικά, η Ιταλία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά απορρόφησης των διαρθρωτικών ταμείων της ΕΕ, χρησιμοποιώντας λίγο πάνω από το 30% του ποσού που είχε διατεθεί κατά τον τελευταίο κύκλο του προϋπολογισμού.
Αυτό οφείλεται στη «χαμηλή διοικητική δυνατότητα και αυτό δεν έχει αλλάξει», δήλωσε η Eulalia Rubio, ερευνητής του Ινστιτούτου Jacques Delors, προσθέτοντας: «Είναι ακόμη χειρότερο από κάποια άποψη, επειδή έχεις πολύ περισσότερη χρηματοδότηση για να δαπανήσεις σε λιγότερο χρόνο."
Αυτή η βιασύνη για δαπάνη με τη σειρά της ανοίγει την πόρτα σε μια άλλη κατηγορία προβλημάτων: τη διαφθορά.
«Το γεγονός ότι υπάρχουν πολύ μεγάλοι πόροι συγκεντρωμένοι σε σύντομο χρονικό διάστημα και ότι πρέπει να δαπανηθούν γρήγορα σεβόμενοι όλα τα βήματα δημιουργεί αναγκαστικά ένα ενδιαφέρον εκ μέρους του οργανωμένου εγκλήματος να προσπαθήσει να διεισδύσει σε δημόσιους διαγωνισμούς», δήλωσε ο Giuseppe Busia, επικεφαλής της ανεξάρτητης αρχής κατά της διαφθοράς της Ιταλίας.
Το χρονικό παράθυρο του Ντράγκι θα μπορούσε να μειωθεί σε περίπτωση που αποφασίσει να διεκδικήσει τη θέση του Προέδρου Ματαρέλλα, πράγμα που φημολογείται ότι επιθυμεί, ή αν τα πολιτικά κόμματα τον βγάλουν από την εξουσία για με σκοπό να αναγκαστεί να γίνουν πρόωρες εκλογές, μια μοίρα που υπέστη ο προκάτοχός του Γκιόσεπε Κοντέ.
Σύμφωνα με δημοσκόπηση του POLITICO, εάν διεξαχθούν εκλογές τώρα, οι ψηφοφόροι θα παραδώσουν τη χώρα σε μία δεξιά κυβέρνηση συνασπισμού, με τον αρχηγό του Συνδέσμου Matteo Salvini να συναγωνίζεται να στεφθεί πρωθυπουργός συγχωνεύοντας το κόμμα του - το οποίο προς το παρόν βρίσκεται σώμα με σώμα με τα Αδέλφια της Ιταλίας της Giorgia Meloni - με το Forza Italia του Silvio Berlusconi.
Κάτω από μια δεξιά κυβέρνηση, η δημοσιονομική μεταρρύθμιση - η οποία όπως έχει πει ο Ντράγκι θα πρέπει να είναι πιο προοδευτική - πιθανότατα θα “τσεκουρωθεί”, και όποιος τον διαδεχθεί θα μπορούσε να απορρίψει εντελώς το σχέδιο μεταρρύθμισης, και πιθανώς να σταματήσει τη ροή χρημάτων από τις Βρυξέλλες.
Το έργο είναι δύσκολο, αλλά το βραβείο είναι μεγάλο. Εάν ο Ντράγκι καταφέρει να θέσει την Ιταλία στην πορεία των μεταρρυθμίσεων και να εξασφαλίσει ισχυρή και διατηρήσιμη ανάπτυξη, αποφεύγοντας παράλληλα την πολιτική του απομάκρυνση ή το να παγιδευτεί σε σκάνδαλα για κατάχρηση χρημάτων της ΕΕ, η προσδοκία είναι ότι οι συνάδελφοι ηγέτες της ΕΕ θα είναι πιο δεκτικοί στο να συζητήσουν ένα μόνιμο κοινό χρέος της ΕΕ, κάτι που ο ίδιος υποστηρίζει.
«Πρέπει να φτάσουμε σε μια δημοσιονομική ένωση», δήλωσε ο Ντράγκι τον Μάρτιο, ενώ αναγνωρίζει ότι θα ήταν «ένα πολύ μακρύ και πολύ, πολύ δύσκολο μονοπάτι».
Τα επόμενα χρόνια θα καθορίσουν εάν αυτό το μονοπάτι είναι αδιέξοδο.
