Η αναφέρουσα ισχυρίσθηκε, ωστόσο, ότι η Κομισιόν έχει προτείνει να συμπεριληφθούν οι δραστηριότητες πυρηνικής ενέργειας στη συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη της ΕΕ για την ταξινόμηση.
Υποστήριξε δε ότι, ως Ευρωπαία πολίτης/κάτοικος ιαπωνικής καταγωγής, γνωρίζει από πρώτο χέρι τις μακροχρόνιες και ατερμάτιστες καταστροφικές συνέπειες που είχαν τα πυρηνικά στη Φουκουσίμα, τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Διαφώνησε με τη συμπερίληψη δραστηριοτήτων πυρηνικής ενέργειας στο σύστημα ταξινόμησης της ΕΕ, καθώς τούτο δεν συνάδει με τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης, την επίτευξη ενός ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα και τη βιωσιμότητα
Η αναφορά της χαρακτηρίστηκε παραδεκτή στις 29 Απριλίου 2022.
Ακολουθεί ολόκληρη η απάντηση της Κομισιόν, που ελήφθη στις 13 Σεπτεμβρίου 2022.
Η ταξινόμηση της ΕΕ είναι ένα εργαλείο διαφάνειας που καθοδηγεί τις ιδιωτικές επενδύσεις σε δραστηριότητες που απαιτούνται για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας κατά τα επόμενα 30 έτη. Δεν αποτελεί εργαλείο της ενεργειακής πολιτικής της ΕΕ· δεν επιβάλλει επενδύσεις και δεν εμποδίζει την υλοποίηση επενδύσεων σε κανέναν οικονομικό τομέα.
Τα κράτη μέλη είναι πλήρως αρμόδια να αποφασίζουν σχετικά με το ενεργειακό τους μίγμα, όπως ορίζεται στο άρθρο 194 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), και η Κομισιόν δεν επιβάλλει καμία σχετική επιλογή στα κράτη μέλη.
Όταν τα κράτη μέλη συμπεριλαμβάνουν την πυρηνική ενέργεια στο ενεργειακό τους μίγμα, ο ρόλος της Κομισιόν είναι να διασφαλίζει τη διατήρηση υψηλού επιπέδου πυρηνικής ασφάλειας και την προστασία των εργαζομένων και του κοινού από τους κινδύνους της ιοντίζουσας ακτινοβολίας. Ομοίως, τα κράτη μέλη πρέπει να μεριμνούν για την ασφάλεια κατά τον χειρισμό, την αποθήκευση και τη διάθεση των ραδιενεργών αποβλήτων.
Για τον σκοπό αυτό, προς το συμφέρον όλων των πολιτών της ΕΕ, η Κοινότητα Ευρατόμ έχει θεσπίσει ένα ολοκληρωμένο νομικό πλαίσιο δυνάμει της Συνθήκης Ευρατόμ για την ασφαλή ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας (οδηγία για την πυρηνική ασφάλεια), τα υψηλότερα πρότυπα ασφάλειας και ακτινοπροστασίας (οδηγία για τα βασικά πρότυπα ασφάλειας) και την ασφαλή διαχείριση των ραδιενεργών αποβλήτων και των αναλωμένων καυσίμων (οδηγία για τα ραδιενεργά απόβλητα), καθώς και για την εξασφάλιση της μη διάδοσης των πυρηνικών υλικών
Το νομικό πλαίσιο της Ευρατόμ αναθεωρήθηκε και ενισχύθηκε μετά το ατύχημα της Φουκουσίμα. Το πλαίσιο της ταξινόμησης της ΕΕ καθορίζεται στον κανονισμό για την ταξινόμηση . Αναγνωρίζονται τρεις διακριτές κατηγορίες δραστηριοτήτων τις οποίες η ταξινόμηση της ΕΕ μπορεί να συμπεριλάβει όταν συμβάλλουν ουσιαστικά σε έναν από τους περιβαλλοντικούς στόχους , δεν βλάπτουν σημαντικά τους άλλους στόχους και πληρούν συγκεκριμένες ελάχιστες κοινωνικές διασφαλίσεις: - δραστηριότητες που αποφέρουν άμεσα περιβαλλοντικό όφελος(δραστηριότητες «χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών» για τους κλιματικούς στόχους), - ευνοϊκές δραστηριότητες που επιτρέπουν άμεσα σε άλλες δραστηριότητες να συμβάλουν σημαντικά σε έναν ή περισσότερους από τους στόχους αυτούς· - στην περίπτωση του στόχου μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, οι μεταβατικές δραστηριότητες που μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στον στόχο εάν, εκτός από άλλα κριτήρια, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου είναι σημαντικά χαμηλότερες από τον μέσο όρο του τομέα ή της βιομηχανίας και συμβάλλουν στη σταδιακή κατάργηση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ιδίως των εκπομπών από στερεά ορυκτά καύσιμα.
Ειδικότερα: (i) Οδηγία 2009/71/Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 25 Ιουνίου 2009, περί θεσπίσεως κοινοτικού πλαισίου για την πυρηνική ασφάλεια πυρηνικών εγκαταστάσεων, ΕΕ L 172 της 2.7.2009, σ. 18-22, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία 2014/87/Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 8ης Ιουλίου 2014, ΕΕ L 219 της 25.7.2014, σ. 42 — 52· (ii) Οδηγία 2011/70/Ευρατόμ του Συμβουλίου, της 19ης Ιουλίου 2011, η οποία θεσπίζει κοινοτικό πλαίσιο για την υπεύθυνη και ασφαλή διαχείριση αναλωμένων καυσίμων και ραδιενεργών αποβλήτων (ΕΕ L 199 της 2.8.2011, σ. 48-56). και (iii) Οδηγία του Συμβουλίου της 2013/59/EΥΡΑΤΟΜ, της 5ης Δεκεμβρίου 2013, για τον καθορισμό των βασικών κανόνων ασφαλείας για την προστασία από τους κινδύνους που προκύπτουν από την έκθεση σε ιοντίζουσες ακτινοβολίες, 3 Μετριασμός των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής· προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, βιώσιμη χρήση και προστασία των υδάτινων και θαλάσσιων πόρων, μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία, πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης, προστασία και αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων.
Η κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα , η οποία εφαρμόζεται ήδη, περιλαμβάνει 25 ενεργειακές δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Όλες οι δραστηριότητες του ενεργειακού τομέα στην παρούσα κατ’ εξουσιοδότηση πράξη είναι είτε δραστηριότητες «χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών» είτε «ευνοϊκές» δραστηριότητες. Η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα καλύπτει ορισμένες δραστηριότητες φυσικού αερίου και πυρηνικής ενέργειας ως μεταβατικές δραστηριότητες στην ταξινόμηση της ΕΕ οι οποίες –με την επιφύλαξη αυστηρών σωρευτικών κριτηρίων– μπορούν να συμβάλουν στην επιτάχυνση της μετάβασης σε μια οικονομία μηδενικού ισοζυγίου εκπομπών.
Η Επιτροπή προέβη σε ειδική αξιολόγηση της πυρηνικής ενέργειας στο πλαίσιο των εργασιών για την ταξινόμηση της ΕΕ, με βάση την τεχνική έκθεση του Κοινού Κέντρου Ερευνών σχετικά με τις πτυχές «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» (DNSH) της πυρηνικής ενέργειας , και την επανεξέτασή της από την ομάδα εμπειρογνωμόνων για την ακτινοπροστασία και τη διαχείριση των αποβλήτων σύμφωνα με το άρθρο 31 της Συνθήκης Ευρατόμ και την επιστημονική επιτροπή για την υγεία και τους περιβαλλοντικούς κινδύνους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (SCHEER).
Με βάση αυτή τη διαδικασία επανεξέτασης που διενεργείται από τους ειδικούς εμπειρογνώμονες, η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα καθορίζει τα υψηλότερα δυνατά κριτήρια ασφάλειας για τις πυρηνικές δραστηριότητες προκειμένου να πληρούν τις προϋποθέσεις. Τα κριτήρια αυτά διασφαλίζουν την πλήρη συμμόρφωση με τις απαιτήσεις της αρχής της μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης και υπερβαίνουν την απλή απαίτηση συμμόρφωσης με την ισχύουσα νομοθεσία. Περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, ημερομηνίες λήξης για την επιτάχυνση της μετάβασης σε προηγμένες τεχνολογίες και οριστικές ημερομηνίες για τη δημιουργία λειτουργικών εγκαταστάσεων διάθεσης.
Συγκεκριμένα, οι εγκαταστάσεις διάθεσης αποβλήτων χαμηλής και μέσης ραδιενέργειας πρέπει να λειτουργούν ήδη και τα κράτη μέλη θα πρέπει να διαθέτουν λεπτομερές σχέδιο για τη λειτουργία εγκατάστασης διάθεσης αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας έως το 2050. Τα κριτήρια απαιτούν επίσης τη χρήση καυσίμου ανθεκτικού στα ατυχήματα. Η απαίτηση αυτή εφαρμόζεται από το 2025 και μετά, ώστε να δοθεί χρόνος για την πιστοποίησή της στην ΕΕ. Επιπλέον, για να αυξηθεί η διαφάνεια και να βοηθηθούν οι επενδυτές να προβαίνουν σε τεκμηριωμένη επιλογή, η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα περιλαμβάνει ειδικές απαιτήσεις γνωστοποίησης για τις εταιρείες σε σχέση με τη δραστηριότητά τους στους τομείς της πυρηνικής ενέργειας και του φυσικού αερίου.
Συμπέρασμα: Η συμπληρωματική κατ’ εξουσιοδότηση πράξη για το κλίμα έχει πλέον αποσαφηνίσει τον έλεγχο από τους συννομοθέτες. Δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα9 στις 15 Ιουλίου και θα τεθεί σε εφαρμογή από την 1η Ιανουαρίου 2023.
Ο αντίκτυπος της ταξινόμησης της ΕΕ και τα κριτήρια της κατ’ εξουσιοδότηση πράξης θα επανεξεταστούν στο μέλλον. Τα κράτη μέλη παραμένουν πλήρως αρμόδια για το ενεργειακό τους μίγμα και η Επιτροπή δεν επιβάλλει σχετικές επιλογές, αλλά έχει θεσπίσει νομικό πλαίσιο για την προστασία των πολιτών και τη διασφάλιση της πυρηνικής ασφάλειας
Νίκος Ρούσσης – Στρασβούργο
