Σε έναν σκληρό πόλεμο τιμών και προσφορών επιδίδονται οι καπνοβιομηχανίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, επιχειρώντας να αντιμετωπίσουν τις «πληγές» που έχει αφήσει πίσω της η οικονομική κρίση: Τη δραματική μείωση του τζίρου, την κατακόρυφη αύξηση της διακίνησης λαθραίων τσιγάρων, αλλά και τις διαδοχικές αυξήσεις στην φορολογία του καπνού και του ΦΠΑ που συμπιέζουν ή και εκμηδενίζουν τα περιθώρια κέρδους των εταιρειών.Ενδεικτικό της κατάστασης στην αγορά είναι ότι υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι καπνοβιομηχανίες πουλάνε ακόμη και με μικρές ζημιές προκειμένου να διατηρήσουν τα μερίδια τους στην αγορά.
«Πληγή» για τα δημόσια έσοδα στριφτά και φθηνά σήματα
Παράλληλα, η οικονομική κρίση έχει ως γνωστόν διαμορφώσει νέους όρους στις συνήθειες των καπνιστών - οι δύο βασικές τάσεις είναι η στροφή σημαντικού μέρους των καταναλωτών στα στριφτά τσιγάρα και μεγάλου μέρους στις φθηνές μάρκες. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί σε μεγάλη απώλεια φορολογικών εσόδων, καθώς ο ΕΦΚ στα τσιγάρα είναι κυρίως αναλογικός και λιγότερο πάγιος, δηλαδή όσο μεγαλύτερη είναι η τιμή του πακέτου, αναλόγως αυξάνεται και ο φόρος. Συγκεκριμένα, στην Ελλάδα στα 4 ευρώ ενός ακριβού πακέτου ο φόρος είναι 3,25 ευρώ, στα 3,10 ευρώ ενός φθηνού σήματος περίπου 2 ευρώ και σε ένα πακέτο καπνού που κοστίζει 4 ευρώ (περίπου 60 τσιγάρα) ο αναλογικός φόρος για 20 τσιγάρα είναι 1,10 ευρώ.
Μειώσεις τιμών
Παράλληλα, μεγάλες καπνοβιομηχανίες προχωρούν σε μειώσεις της λιανικής τιμής των προϊόντων τους σε μια προσπάθεια να ανακόψουν τη μείωση της ζήτησης, προκαλώντας ωστόσο σημαντικές απώλειες στα δημόσια έσοδα. Η μείωση της τιμής των τσιγάρων επηρεάζει καθοριστικά τον αναλογικό φόρο, ο οποίος ανέρχεται περίπου στο 52% της ΜΣΤ των τσιγάρων. Ετσι οποιαδήποτε μείωση της τιμής του πακέτου επηρεάζει την απόδοση του συγκεκριμένου φόρου.
Ο κυρίαρχος της αγοράς Παπαστράτος, θυγατρική της Philip Morris, έριξε την τιμή του Marlboro από τα 4 ευρώ στα 3,5 ευρώ από την περυσινή χρονιά, ενώ σημαντικό τζίρο κάνουν τα μικρότερα στα μέγεθος πακέτα. Η BAT έχει ρίξει την τιμή του Peter Stuyvesant από 3,7 ευρώ σε 3 ευρώ (25 τσιγάρα το πακέτο), την τιμή του Pall Mall από 3,5 ευρώ σε 3 ευρώ και του Prince από 4 σε 3,5 ευρώ. Η Japan Tobacco International πουλάει το Camel 3,5 ευρώ από 4 ευρώ και το Silk Cut 3,8 ευρώ από 4 ευρώ. Παράλληλα προσφέρει και δύο νέα προϊόντα, το μαύρο Camel και το άσπρο Camel, με 3,20 ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες η JTI θα ρίξει και την τιμή του Winston από 3,10 ευρώ σε 3 ευρώ, Τέλος, η ImperialTobacco λανσάρει νέο πακέτο Davidoff με 3,5 ευρώ (πιο μικρό μέγεθος) αλλά διατηρεί και το Davidoff με τα 4 ευρώ.
Από τον «πόλεμο» προσφορών απέχουν οι ελληνικές ΣΕΚΑΠ και Καρέλια, για εντελώς διαφορετικούς λόγους. Η μεν θρακιώτικη καπνοβιομηχανία υπολειτουργεί, λόγω του «ναυαγίου» εύρεσης επενδυτή (στο deal με τους Ινδούς της Bommidala έβαλαν φρένο οι καπνοπαραγωγοί του ΣΕΚΕ), ενώ η καλαματιανή εταιρεία αντιστέκεται στη συρρίκνωση της αγοράς, εμφανίζοντας μείωση στην κατανάλωση της τάξεως του 7% το 2011. Ενώ δηλαδή οι υπόλοιπες εταιρείες παρουσίασαν υστέρηση των μεγεθών τους, η Καρέλιας εμφάνισε αύξηση πωλήσεων στα 156 εκατ. ευρώ και καθαρών κερδών στα 37,6 εκατ. ευρώ. Μόλις το 20% των προϊόντων της προορίζεται άλλωστε για την εσωτερική αγορά, ενώ τα σήματα της κατατάσσονται στα φθηνά και έχουν ισχυρή ζήτηση.
Λαθρεμπόριο και μείωση κατανάλωσης
Παρά τη σχετική αντίσταση που εμφανίζει ο αριθμός των καπνιστών που διακόπτει τη βλαβερή αυτή συνήθεια (που ανέρχεται μόλις στο 3% και αφορά περισσότερες λόγους υγείας παρά οικονομικούς), οι καπνιστές λόγω της κρίσης περιορίζουν τον αριθμό των τσιγάρων που καπνίζουν. Στη διάρκεια του 2011 η κατανάλωση μειώθηκε κατά 13% - 15%. Οι πωλήσεις τσιγάρων μειώθηκαν κατά επιπλέον 18% στο πρώτο τρίμηνο του 2012, ενώ παράγοντες του κλάδου εκφράζουν τον φόβο πως πιθανόν η κατάσταση να επιδεινωθεί, καθότι αφενός κερδίζουν σιγά-σιγά έδαφος τα υποκατάστατα καπνού (π.χ. ηλεκτρονικό τσιγάρο), και αφετέρου το μηνιαίο κόστος για τσιγάρα συνεχίζει να είναι απαγορευτικό για τους Έλληνες καταναλωτές, μία και κυμαίνεται από 50-200 ευρώ μήνα (ανάλογα με την κατανάλωση και το brand).
Τέλος, το λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων οργιάζει, έχοντας φτάσει πλέον σε ετήσιο τζίρο 3,5 δισ. ευρώ και έχοντας απορροφήσει σχεδόν το 1/5 της νόμιμης αγοράς. Παράγοντες του κλάδου πάντως κρουν τον κώδωνα του κινδύνου για την χαμηλή ποιότητα των συγκεκριμένων τσιγάρων, καθώς πρόκειται είτε για λαθραία πακέτα που δεν έφυγαν ποτέ από το εργοστάσιο για διαφόρους λόγους ή αγορασμένα απόγειτονικές χώρες και τα αφορολόγητα.
Πέραν μάλιστα της άμεσης απώλειας φορολογικών εσόδων, η κατάσταση αυτή επηρεάζει φυσικά χιλιάδες διανομείς και πρατηριούχους, από τη στιγμή που τα καπνικά προϊόντα αποτελούν σχεδόν το 60% του τζίρου τους. Από τη στιγμή μάλιστα που, στις περισσότερες περιπτώσεις οι λιανικές τιμές μόλις που καλύπτουν τον ειδικό φόρο κατανάλωσης και ΦΠΑ και ελάχιστο μέρος των προμηθειών διανομής, εύλογο είναι να πολλαπλασιάζονται τα λουκέτα.
Δ.Κώτσος