Του Ανέστη Ντόκα
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Reporter Magazine Δεκεμβρίου 2020
Σε μία περίοδο που τα νέα έργα είναι το ζητούμενο για τον κατασκευαστικό κλάδο, τα μεγάλα υπό δημοπράτηση έργα της χώρας είναι αυτά που δίνουν τον τόνο της επόμενης μέρας. Τα έργα αυτά θα προσφέρουν απασχόληση σε δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους και θα τροφοδοτήσουν με ρευστότητα την εξαιρετικά μεγάλη αλυσίδα επιχειρήσεων που σχετίζονται με τις κατασκευές.
Το Reporter Magazine παρουσιάζει τα 20 μεγαλύτερα έργα για τη νέα χρονιά τα οποία πρόκειται να ξεκινήσουν πολύ σύντομα. Σε αυτά δεν περιλαμβάνονται μεγάλα έργα για τα οποία δεν υπάρχουν ακόμη επίσημες ανακοινώσεις, όπως είναι τα δυο λιμάνια, Βόλου και Ηρακλείου και οι διάφορες μαρίνες σκαφών αναψυχής.
Όπως φαίνεται από τη δημοσιευόμενη λίστα οι αυτοκινητόδρομοι και γενικά τα έργα μεταφορών συνεχίζουν να κυριαρχούν.
Στην πρώτη πεντάδα έχουμε διαφορετικού τύπου έργα υποδομής, με δυο από αυτά να είναι οδικά.
Κορυφαίο στη λίστα είναι το έργο κατασκευής της νέας Γραμμής 4 του Μετρό της Αθήνας και ακολουθεί ο διπλός διαγωνισμός του Β.Ο.Α.Κ. η υποθαλάσσια Ζεύξη Σαλαμίνας - Περάματος, το οδικό έργο (Σ.Δ.Ι.Τ.) για τον άξονα Καλαμάτα - Πύλος - Μεθώνη και ο διαγωνισμός για τις φοιτητικές εστίες στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
Συνολικά το ύψος των συμβάσεων των νέων έργων προσεγγίζει τα 7 δισ. ευρώ. Για την τριετία 2021- 2023 το ύψος των έργων που αναμένεται να δημοπρατηθούν φθάνει τα 14 δισ. ευρώ. Όλα αυτά αναμένεται να αυξήσουν πολλαπλάσια το ΑΕΠ προκαλώντας ανάπτυξη της οικονομίας με παράλληλες ιδιωτικές επενδύσεις.
Η έκθεση Πισσαρίδη
Όπως αναφέρθηκε εκτενώς στην έκθεση Πισσαρίδη για τα μεγάλα οδικά έργα της νέας χρονιάς [οι νέοι οδικοί άξονες που σχεδιάζονται, όπως ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης (Β.Ο.Α.Κ.), η ολοκλήρωση του Άξονα Κεντρικής Ελλάδας, του τμήματος Πάτρα - Πύργος - Τσακώνα και των κάθετων αξόνων της Εγνατίας Οδού] υπολογίζεται αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 1,17 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο ετησίως.
Οι συντάκτες της έκθεσης επισημαίνουν ότι τα οφέλη από τους νέους αυτοκινητόδρομους συνδέονται με αυτά που είχε η ολοκλήρωση του βασικού εθνικού δικτύου μήκους 1.600 χιλιομέτρων που παραδόθηκε το 2017 και συνδέει τις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα). Το μοντέλο που χρησιμοποιούν βασίζεται σε εργασία του καθηγητή Οικονομικών του Yale Κώστα Αρκολάκη, ενός από τους συντάκτες της έκθεσης Πισσαρίδη.
Σύμφωνα με την έκθεση, «οι αυτοκινητόδρομοι που ολοκληρώθηκαν έως το 2017, με μήκος περίπου 1.600 χιλιομέτρων συμβάλλουν σε αύξηση του ΑΕΠ κατά τέσσερα δισ. ευρώ τον χρόνο», δηλαδή οδηγούν σε ετήσιο όφελος 2,5 εκατ. ευρώ ανά χιλιόμετρο. Συμβάλλουν επίσης «σε αύξηση της αναλογίας εξαγωγών προς ΑΕΠ κατά περίπου μισή ποσοστιαία μονάδα με τη διευκόλυνση της μεταφοράς εμπορευμάτων προς τους συνοριακούς σταθμούς και τα εξαγωγικά λιμάνια».
Όπως επισημαίνεται στην έκθεση, το οικονομικό όφελος είναι μεγάλο, «δεδομένου ότι οι αυτοκινητόδρομοι που ολοκληρώθηκαν έως το 2017 είχαν ως κύριο αποτέλεσμα τη βελτίωση των μεταφορών μεταξύ των τριών μεγαλύτερων πόλεων της Ελλάδας, ενώνοντας Πάτρα, Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Οι τρεις αυτές πόλεις συγκεντρώνουν μεγάλο μέρος του ενδοχώριου εμπορίου και παραγωγής».
Οι νέοι οδικοί άξονες μπορεί να μην έχουν τα ίδια οφέλη με το δίκτυο κορμού που έχει ήδη ολοκληρωθεί, αλλά «συμβάλλουν σημαντικά στην αύξηση του ΑΕΠ σε περιφερειακούς δήμους, αμβλύνοντας περιφερειακές ανισότητες». Με τους νέους δρόμους, «θα υπάρξει μεγάλη αύξηση του ΑΕΠ των δήμων της Δυτικής Ελλάδας, της Κρήτης και των βορειότερων δήμων της Μακεδονίας. Σημαντικό δε είναι ότι για αρκετούς δήμους (πάνω από 15% του συνόλου) το πραγματικό ΑΕΠ αυξάνεται πάνω από 1%». Το υπόδειγμα προβλέπει «ότι δεκάδες δήμοι της Μακεδονίας, της Ηπείρου, και της Θράκης θα έχουν αύξηση του πληθυσμού τους που θα υπερβαίνει το 2%», λόγω των οδικών αξόνων.
Η ανατομία των έργων
Ενδιαφέρον έχει και το ποιοι τύποι διαγωνισμών περιλαμβάνονται σε αυτό το ΤΟΡ - 20. Βλέπουμε τόσο δημόσια έργα, όσο και έργα παραχωρήσεων και Σ.Δ.Ι.Τ. αλλά και ιδιωτικά έργα.
Το μεγαλύτερο ιδιωτικό έργο της λίστας είναι η ολοκλήρωση του 6ου προβλήτα στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης από τον ΟΛΘ.
Μεγαλύτερο Σ.Δ.Ι.Τ. είναι αυτό για το τμήμα του Β.Ο.Α.Κ. Χερσόνησος - Νεάπολη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα είδη των έργων. Για πρώτη φορά στην εικοσάδα των μεγάλων υπό δημοπράτηση έργων έχουμε πέρα από τα «κλασικά» είδη έργων (Μετρό, οδικά, σιδηροδρομικά) και άλλα. Για παράδειγμα έχουμε τρία έργα για φοιτητικές εστίες (στα Πανεπιστήμια Θράκης, Θεσσαλίας, Κρήτης), δύο αντιπλημμυρικά (στα Ρέματα Εσχατιάς και Ερασίνου), δύο μονάδες απορριμμάτων στην Κρήτη, αποχετευτικά δίκτυα και ενεργειακά έργα. Αυτή η μεγάλη ποικιλία έργων, μας δείχνει και την περιβαλλοντική ευαισθησία που επικρατεί, ειδικά στην υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων λόγω της κλιματικής αλλαγής. Άλλωστε πρόσφατα το Υπουργείο Υποδομών υπέγραψε σύμβαση με την ΕΤΕπ για την χρηματοδότηση άλλων 10 μεγάλων τέτοιων έργων.
Όσον αφορά στη γεωγραφία των μεγάλων υπό δημοπράτηση έργων καλύπτεται ολόκληρη σχεδόν η χώρα. Βλέπουμε έργα στην Αττική, την Κρήτη, την Πελοπόννησο, την Κεντρική Μακεδονία, τη Δυτική Ελλάδα, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα, τη Θράκη. Σαφώς, μεγάλη κερδισμένη στην Περιφέρεια είναι η Κρήτη με 5 μεγάλα υπό δημοπράτηση έργα. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν εκτελούνται μεγάλα έργα σε άλλες Περιφέρειες μιας και υπάρχουν αρκετά έργα με μικρότερο προϋπολογισμό που είναι σε διαγωνιστική διαδικασία σε όλη τη χώρα.
Όπως εκτιμούν παράγοντες της αγοράς η μεγάλη μάχη για αυτή τη πίτα των 7 δισ. ευρώ για φέτος θα δοθεί σε όλο το φάσμα των κατασκευών, οδικά, σιδηροδρομικά, αντιπλημμυρικά, κτιριακά, έργα αποκαταστάσεων από φυσικές καταστροφές και μάλιστα σε ένα νέο περιβάλλον, αφού μεταρρυθμίζεται το πλαίσιο ανάθεσης και εκτέλεσής τους, προκειμένου να αποφευχθούν τα προβλήματα και οι καθυστερήσεις του παρελθόντος.
Με την ύφεση που έχει φέρει η πανδημία να έχει θέσει την οικονομία σε κρίσιμη καμπή, η επανεκκίνηση των μεγάλων έργων υποδομής, που είχαν βαλτώσει, είτε λόγω απραξίας είτε εξαιτίας λανθασμένων χειρισμών, αποτελεί το μεγάλο στοίχημα για την ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας και την επαναφορά της χώρας σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Οι περιπτώσεις έργων, που χρειάστηκαν αλλεπάλληλες παρεμβάσεις προς όλα τα μέτωπα προκειμένου να προχωρήσουν, είναι πολλές. Είναι πασίγνωστο άλλωστε πως στον χώρο των δημοσίων έργων ο επιχειρηματικός ανταγωνισμός είναι σκληρός και δημιουργεί συχνά ζητήματα στην πολιτική ηγεσία.
Πρώτη και πιο σημαντική περίπτωση είναι η ολοκλήρωση της διαγωνιστικής διαδικασίας για το πρώτο τμήμα της γραμμής 4 του μετρό, συμβατικής δαπάνης 1,2 δισ. ευρώ, μια εκκρεμότητα που έθετε σε κίνδυνο το μεγαλύτερο νέο δημόσιο έργο της Ευρώπης αυτή τη στιγμή, που θα εξυπηρετήσει πάνω από 2 εκατομμύρια Αθηναίους.
Επίσης, σημαντική ήταν η παρέμβαση στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την επαναφορά της κατασκευής του οδικού άξονα Πάτρα - Πύργος, προϋπολογιζόμενης δαπάνης 310 εκατ. ευρώ στη σύμβαση της Ολυμπίας Οδού, χωρίς να παραβιάζεται το κοινοτικό δίκαιο. Έτσι απεφεύχθη στην πράξη «η σαλαμοποίηση» ενός έργου που μπορεί να μην ολοκληρωνόταν ποτέ, όπως λεγόταν στην αγορά.
Στις 30 Νοεμβρίου 2020, υπεγράφη η σύμβαση του έργου κατασκευής του αυτοκινητοδρόμου Άκτιο - Αμβρακία, συνολικής αξίας 91 εκατ. ευρώ. Ενός ακόμα ταλαιπωρημένου έργου, αφού ήταν μπλεγμένο και αυτό σε δικαστικές διαμάχες και μπαίνει επιτέλους σε τροχιά υλοποίησης με ορίζοντα ολοκλήρωσης εντός του 2023.
Ρεαλιστική τεχνική λύση δόθηκε και στο μετρό Θεσσαλονίκης - και ειδικότερα στον σταθμό Βενιζέλου όπου επί χρόνια δεν υπήρχε καμία πρόοδος και είχε μεταβληθεί σε αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης. Η λύση αυτή εξασφαλίζει την ολοκλήρωση του έργου και την ανάδειξη των αρχαιολογικών ευρημάτων. Για πρώτη φορά έπειτα από χρόνια, κυβέρνηση, τοπικοί φορείς και Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο εμφανίζονται με κοινή θέση, και το επόμενο διάστημα το θέμα αναμένεται να κριθεί οριστικά από το ΣτΕ.