του Βύρωνα Ζάννου
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Reporter Μagazine Ιουλίου.
ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Ξεκινώντας από τις δηµόσιες επενδύσεις, ο προϋπολογισμός του 2019 που έφτιαξε η κυβέρνηση Τσίπρα προβλέπει επενδύσεις ύψους 7 δισ. ευρώ. Κάθε χρόνο όμως, αυτή η κυβέρνηση δεν υλοποιούσε τις δηµόσιες επενδύσεις έτσι ώστε να έχει χρήματα για να πληρώσει παροχές επιδομάτων, προσλήψεις συμβασιούχων κάτω από το τραπέζι, δηλαδή µη προβλεπόμενων στον προϋπολογισμό και άλλες έκτακτες δαπάνες. Δεν γνωρίζουμε αυτή τη στιγμή µε ποιο ρυθμό προχωράει το Πρόγραμμα Δηµοσίων Επενδύσεων και πόσα χρήματα έχουν μείνει διαθέσιμα. Δε γνωρίζουμε επίσης τι θα βρει στα ταμεία η επόμενη κυβέρνηση και αν θα μπορέσει να υλοποιήσει κάποιες από αυτές τις δηµόσιες επενδύσεις. Είναι όμως αυτονόητο ότι πρέπει να εξαντλήσει κάθε περιθώριο που θα διαθέτει για να υλοποιήσει το μέγιστο των δηµοσίων επενδύσεων.
ΚΡΑΤΙΚΑ ΧΡΕΗ ΠΡΟΣ ΙΔΙΩΤΕΣ
Παράλληλα θα πρέπει αµέσως να εφαρµόσει ένα πρόγραµµα εξόφλησης των συσσωρευµένων χρεών του κράτους προς ιδιώτες ώστε να δώσει ρευστότητα στην αγορά. Μέχρι σήµερα η κυβέρνηση καθυστερούσε τις πληρωµές των οφειλών της προς τους ιδιώτες και όταν πλήρωνε πλήρωνε µε το σταγονόµετρο. Η αιτία η ίδια. Να µείνουν λεφτά για προεκλογικές παροχές και για προσλήψεις συµβασιούχων. Έτσι ο ιδιωτικός τοµέας στέρευε από ρευστότητα και ήταν αδύνατο να προγραµµατίσει όχι µόνο επενδύσεις, αλλά ούτε καν τις λειτουργικές δαπάνες του. Συνεπώς είναι αναγκαία η επιτάχυνση της εξόφλησης των υποχρεώσεων του κράτους προς τους ιδιώτες µε στόχο να φτάσουµε µέχρι το τέλος του χρόνου σε µια κανονική ροή εξοφλήσεων χωρίς καθυστερήσεις.
Και τα δυο αυτά, δηλαδή η υλοποίηση δηµοσίων επενδύσεων και η εξόφληση οφειλών προς τους ιδιώτες είναι προτεραιότητα σε σχέση µε τη µείωση των φόρων. Η µείωση των φόρων θα ξεκινήσει ούτως ή άλλως ανάλογα µε τις δυνατότητες µε τον προϋπολογισμό του 2020.
Το ερώτηµα είναι αν υπάρχουν τα λεφτά για τις επενδύσεις και την εξόφληση χρεών.
ΙΔΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Πέραν των δηµοσίων επενδύσεων ο στόχος είναι η υλοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων. Με δεδοµένο ότι οι ιδιώτες επιχειρηματίες προβλέπουν µείωση των φόρων για την επόµενη χρονιά και γενικότερα διαβλέπουν ότι η επόµενη κυβέρνηση θα είναι όχι µόνο φιλικότερη από την προηγούµενη προς τις επιχειρήσεις, αλλά - ελπίζουν - η φιλικότερη προς τις επιχειρήσεις κυβέρνηση που είχε η χώρα µέχρι σήµερα, µε βάση τις εξαγγελίες της ΝΔ, αναµένεται ότι θα είναι πολύ πιο πρόθυµοι να επενδύσουν από ότι ήταν µέχρι σήµερα.
Και επειδή η πορεία της οικονοµίας σχετίζεται άµεσα µε αυτό που λέµε «οικονοµικό κλίµα» δηλαδή το αν οι προσδοκίες για το µέλλον είναι θετικές ή αρνητικές, αυτή τη στιγµή έχουµε ένα πολύ θετικό κλίµα. Αν δεν υπάρξουν καθυστερήσεις από τη νέα κυβέρνηση στην υλοποίηση των αναπτυξιακών της εξαγγελιών, το κλίµα θα διατηρηθεί θετικό. Αν υπάρχουν καθυστερήσεις, θα δούµε µια εντυπωσιακή αρνητική µεταστροφή. Αν η κυβέρνηση που θα προκύψει µετά τις εκλογές δεν κινηθεί αποφασιστικά και γρήγορα µε µεταρρυθµίσεις και αναπτυξιακή πολιτική κινδυνεύει να τορπιλίσει κάθε προοπτική δική της και της οικονοµίας.
Οι µεταρρυθµίσεις που διευκολύνουν το επιχειρείν είναι εκείνες που περιορίζουν την συµµετοχή της γραφειοκρατίας στην οικονοµία και στις συναλλαγές γενικότερα και κυρίως αυτές που µειώνουν το κρατικό κόστος µε το οποίο επιβαρύνονται οι επιχειρήσεις. Εάν αυτές προχωρήσουν γρήγορα θα δούµε αµέσως µια εκτίναξη των ιδιωτικών επενδύσεων µε άµεσα οφέλη για το εισόδηµα όλων.
Καλώς εχόντων των πραγµάτων, θα δούµε λοιπόν µια αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων από Έλληνες επιχειρηματίες οι οποίες θα προσδοκούν σε κάποια κέρδη.
ΜΕΓΑΛΕΣ ΚΑΙ ΜΙΚΡΕΣ
Οι ελληνικές επενδύσεις χωρίζονται στις λίγες πολύ µμεγάλες και πολλές µικρές. Πολύ μεγάλες είναι για παράδειγμα το Ελληνικό το οποίο όπως δήλωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης αποτελεί άµεση προτεραιότητα διότι θα προσφέρει 60.000 θέσεις εργασίας. Είπε ότι οι δυο υπουργικές αποφάσεις που δεν επιτρέπουν στο έργο να ξεκινήσει θα υπογραφούν την πρώτη εβδομάδα της διακυβέρνησης του. Εδώ υπάρχει ένα ζήτηµα διότι ο λόγος για τον οποίο δεν ξεκινάει το Ελληνικό είναι - ας πούµε -κρυφός, σχετίζεται µε την δυνατότητα λειτουργίας ενός πολύ µεγάλου καζίνο εντεταγµένου στο έργο και αυτό µάλλον θα πάρει κάποιο χρόνο να επιλυθεί. Πάντως εφόσον ο κ. Μητσοτάκης λέει ότι είναι προτεραιότητα του, µάλλον θα το επιλύσει όσο πιο γρήγορα µπορεί.
Οι πολύ μεγάλες επενδύσεις έχουν σηµαντική εισφορά στην ανάπτυξη και στην απασχόληση, αλλά συνολικά οι πολλές µικρές ιδιωτικές επενδύσεις προσφέρουν ικανά αποτελέσµατα επίσης. Ειδικά αν είναι παραγωγικές και όχι απλώς σουβλατζίδικα καφενεία και µπαρ όπως γινόταν µέχρι σήµερα. Επενδύσεις είτε στη µεταποίηση - όπου υστερούµε πάρα πολύ - είτε στις υπηρεσίες εφόσον αυτές προσφέρουν θέσεις εργασίας και εισόδηµα και εξοικονοµούν χρόνο και χρήµα για τους πελάτες τους, είναι πολύ θετικές. και ο αγροτικός τοµέας επίσης έχει προοπτικές σηµαντικής ανάπτυξης, αλλά και ο τουρισµός που είναι η ναυαρχίδα της ελληνικής οικονοµίας αν δουλευτεί σωστά και αποσκοπεί στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και στη δηµιουργία νέων προορισµών σε όλους τους κλάδους του τουρισµού. Αυτές είναι οι µικρές επενδύσεις που δεν απαιτούν πολύ χρήµα, αλλά απαιτούν δουλειά, οργάνωση, έξυπνες λύσεις και καλό µάρκετινγκ.
Όλα αυτά µαζί τα οποία εξαρτώνται από τη µείωση της παρέµβασης του κράτους ώστε να απελευθερωθούν οι επιχειρηµατίες και να έχουν περιθώρια κέρδους, είναι αυτά που θα φέρουν µια βιώσιµη διαχρονικά ανάπτυξη και θα κάνουν αµέσως αισθητή τη βελτίωση της οικονομίας στις τσέπες των πολιτών.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ
Υπάρχει όµως ένα µεγάλο πρόβληµα: Η σχεδόν απόλυτη έλλειψη χρηµατοδότησης. Οι τράπεζες αφενός είναι ακόµη περιορισµένες διότι έχουν να επιλύσουν το πρόβληµα των κόκκινων δανείων, αφετέρου οι τραπεζικοί καήκαν στο χυλό και τώρα φυσάνε και το γιαούρτι. Εκεί που έδιναν αφειδώς δάνεια σε όποιον περνούσε απ› έξω για να εισπράξουν τα τεράστια µπόνους τους, χωρίς να παίρνουν τις απαραίτητες καλύψεις, τώρα δεν δίνουν σε κανέναν. Ή µάλλον θέλουν να δώσουν δάνεια σε αυτούς τους επιχειρηματίες που δεν τα χρειάζονται διότι έχουν μεγάλη ρευστότητα. Αυτό δεν βοηθάει τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Σε κάποιο βαθµό οι ανάγκες χρηματοδότησης της οικονομίας µπορούν να καλυφθούν από ίδια κεφάλαια και κεφάλαια συγγενών και φίλων, αλλά µιλάµε µόνο για µικρές επενδύσεις. Σταδιακά θα πρέπει οι τραπεζικοί να βρουν την µέθοδο εξασφάλισης και το θάρρος να χρηματοδοτούν µε βάση την προσωπική τους αξιολόγηση για την πορεία του δανειοδοτούμενου για να αρχίσουν να δημιουργούνται κερδοφόρες επιχειρήσεις ξανά.
ΞΕΝΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
Όσον αφορά στις ξένες επενδύσεις, όλες οι προϋποθέσεις που ισχύουν για την αύξηση των ελληνικών, ισχύουν και για την αύξηση των ξένων επενδύσεων. Το γενικό θετικό κλίµα θα βοηθήσει πολύ, αλλά χρειάζεται επιπλέον κάτι σηµαντικό. Να ανέβει η Ελλάδα πολλές θέσεις και να καταφέρει να µπει ανάµεσα στις χώρες του δυτικού κόσµου στις λίστες αξιολόγησης του επενδυτικού περιβάλλοντος. Και αυτό απαιτεί από την κυβέρνηση µεταρρυθµιστικές παρεµβάσεις στη δηµόσια διοίκηση και στη δικαιοσύνη κυρίως. Παρεµβάσεις τις οποίες καµία κυβέρνηση µέχρι στιγµής δεν έχει κάνει διότι εμποδίζεται από τους γραφειοκράτες και επειδή δεν καταλαβαίνει τον τεχνικό τρόπο επίλυσης του προβλήµατος, ο οποίος είναι µεν απλός, απαιτεί όµως µια δουλειά που πρέπει να γίνει και την οποία οι γραφειοκράτες των υπουργείων στους οποίους οι κυβερνήσεις αναθέτουν να την κάνουν, δεν την κάνουν διότι δεν θέλουν να χάσουν ισχύ. Αυτή η συγκεκριμένη δουλειά πρέπει να γίνει από τεχνοκράτες και κυρίως δικηγόρους και όχι από τους υπαλλήλους των υπουργείων.
Το δεύτερο σηµαντικό κριτήριο για τις ξένες επενδύσεις, είναι να ξεκινήσουν πρώτα οι ελληνικές. Δεν είναι δυνατόν να περιµένουµε από τους ξένους επιχειρηματίες να βάλουν λεφτά στη χώρα µας αν εµείς δεν βάζουµε τα δικά µας. Ο ξένος αµέσως θα σκεφτεί οτι για να µη βάζουν οι Έλληνες κάποιο λάκκο έχει η φάβα. Αν λοιπόν ξεκινήσουν οι ελληνικές επενδύσεις θα έρθουν και οι ξένες.
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΚΑΙ START - UPS
Η νέα µόδα έχει το όνοµα start - ups δηλαδή νεοφυείς επιχειρήσεις στα ελληνικά και είναι κυρίως επιχειρήσεις τεχνολογίας και καινοτοµίας. Θεωρητικά η Ελλάδα µε ασήµαντα ποσά να δαπανώνται σε έρευνα και τεχνολογία και χωρίς µεγάλη παράδοση στο χώρο αυτόν, δεν µπορεί να ανταγωνιστεί σε διεθνές επίπεδο. Και η θεωρία είναι αλήθεια σε αυτή την περίπτωση. Αυτό όµως δε σηµαίνει ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις, λίγες και «θαυµατουργές» και κυρίως ότι δεν µπορεί µέσω των διαδικασιών αυτών µε τον καιρό να χτιστεί µια αντίληψη καινοτοµίας και να γίνει γρήγορη πρόοδος, ιδίως αν επιστρέψουν στη χώρα πολλά καλά και νέα µυαλά που έφυγαν µε την κρίση στο εξωτερικό. Το καλό νέο για αυτές τις εταιρίες είναι οτι οι τράπεζες τις χρηματοδοτούν στα πρώτα τους βήµατα αφού δεν χρειάζονται πολλά κεφάλαια.
Οι επιχειρήσεις αυτές δεν προσφέρουν πολλά σε θέσεις εργασίας, ούτε µπορούν να προσφέρουν σηµαντικά στην ανάπτυξη της οικονομίας. Όµως έχουν µια πολύ σηµαντική έµµεση συνδροµή. Ότι πάντα παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες που είναι αναγκαία αλλά δεν υπάρχουν µέχρι να τα δημιουργήσουν αυτές οι εταιρίες και τα οποία εξοικονοµούν χρόνο και χρήµα για τους χρήστες τους. Και όταν κάποια δουλειά χριεάζεται λιγότερο χρόνο για να γίνει και κοστίζει λιγότερο, η οικονοµία οφελείται πολύ και η παραγωγικότητα αυξάνεται. Συνεπώς ακόµη και οι µικρές αυτές επιχειρήσεις εφόσον δηµιουργούν καινοτόµα προϊόντα και υπηρεσίες έχουν πολλαπλάσια προσφορά στην ανάπτυξη από ότι η οικονοµικά αποτιµώµενη αξία τους.
ΧΑΜΕΝΕΣ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ;
Όλοι αυτοί οι παράγοντες από κοινού θα καθορίσουν το οικονοµικό µέλλον της χώρας και το επίπεδο ευημερίας των πολιτών.
Η αλλαγή κυβέρνησης σε συνδυασµό µε την διατήρηση της εποπτείας από τους ξένους και τις οδηγίες που έχουν δοθεί και συνεχίζουν να δίνονται, αποτελούν µια µεγάλη ευκαιρία για τη χώρα. Βεβαίως η χώρα είναι η χώρα των χαµένων ευκαιριών και αυτό αποτελεί παράγοντα µεγάλης απαισιοδοξίας. Αλλά η ελπίδα πεθαίνει τελευταία. Οπότε... ας ελπίσουµε.