Υπενθυμίζουμε ότι σε αυτή τη λίστα της Παγκόσμιας Τράπεζας η Ελλάδα κατρακύλησε 11 θέσεις από τη θέση 61 στη θέση 72, ενώ η ΠΓΔΜ βρίσκεται σταθερά για δεύτερη χρονιά στην 10η θέση παγκοσμίως με βάση το κριτήριο του φιλικού προς το επιχειρείν περιβάλλοντος.
Ο κ. Βερόπουλος λοιπόν μας απάντησε τα εξής:
« Κατ’ αρχάς η απόφαση κάποιος να ξεκινήσει δραστηριότητες εκτός συνόρων είναι μία μεγάλη προσωπική υπόθεση. Ο λόγος είναι διότι, θα χρειαστεί πολλή ενέργεια σε προσωπικό επίπεδο και… ξεβόλεμα από την γνωστή καθημερινότητα.
Αυτό και μόνο, για πολύ κόσμο, είναι μία δοκιμασία που οι περισσότεροι δεν αντέχουν. Τo «εκτός συνόρων» είναι αχαρτογράφητα νερά και χρειάζεται αποφασιστικότητα, ευρηματικότητα, αντοχή, επιμονή και όραμα.
Όραμα σε προσωπικό επίπεδο, δηλαδή να έχεις συνειδητοποιήσει την ευκαιρία και να την έχεις πιστέψει. Μόνο έτσι θα βρεθούν τα κατάλληλα αποθέματα ενέργειας για να προχωράς. Εγώ σε δύο αγορές είδα την ευκαιρία και πίστεψα στο όραμα της ανάπτυξης.
Ήταν η αγορά των Σκοπίων που είδα την ευκαιρία το 1996 και ξεκίνησα το «τρέξιμο» και η αγορά του Βελιγραδίου το Νοέμβριο του 1999 (αμέσως μετά το τέλος του πολέμου) και ξεκίνησα εκεί το «τρέξιμο» το 2001.
Είδα και άλλες αγορές εκείνα τα χρόνια όπως Βουλγαρία, Ρουμανία, αλλά για διάφορους λόγους δεν θεώρησα ότι ήταν ευκαιρίες για τις δυνατότητες που είχαμε τότε.
Τρία ήταν τα χαρακτηριστικά που μου τράβηξαν το ενδιαφέρον στις δύο χώρες που τελικά δραστηριοποιήθηκα:
- Αξιοπρεπείς πολίτες.
- Ευνομούμενο κράτος με δομές και ασφάλεια.
- Ανυπαρξία αξιόλογου ανταγωνισμού.
Η εμπειρία των Σκοπίων
Στα Σκόπια το ξεκίνημα ήταν μία τεράστια εμπειρία που κατέληξε σε επιτυχία από το πρώτο άνοιγμα. Εμπειρία για εμάς, διότι κινηθήκαμε πάνω σε ένα νομικό δίκαιο ξένης χώρας η οποία βρισκόταν σε μεταβατικό στάδιο από τον υπαρκτό σοσιαλισμό στην ελεύθερη οικονομία και για την ΠΓΔΜ ήμασταν το πρώτο πείραμα ξένης σοβαρής επένδυσης στο λιανεμπόριο και πάνω στο δικό μας μοντέλο άλλαξαν μία σειρά από νόμους και κανόνες.
Βέβαια για να γίνουν αυτά χρειάζεσαι πολύ καλό δικηγόρο από την Ελλάδα.
Το μοντέλο του δικηγόρου δεν πρέπει να είναι το κλασικό αλλά εγώ είχα την τύχη να έχω μαζί μου δικηγόρο έξυπνο, νέο (συνομήλικό μου) φίλο και συνεργάτη με τις ίδιες αντοχές και «συνέταιρο» στο όραμα.
Διάλεξα επίσης, καλούς συνεργάτες και στην τοπική αγορά και προχώρησα.
Η ΠΓΔΜ ήταν μία μικρή αγορά και κοινωνία με χαρακτηριστική αξιοπρέπεια, ελεγχόμενη από τις κρατικές δομές η οποία ήθελε να προοδεύσει. Άλλωστε ήταν κομμάτι της πρώην Γιουγκοσλαβίας και γνώριζαν και καλύτερες εποχές με ευημερία και μία αγορά που λειτουργούσε.
Αυτό ήθελαν να το ξαναπετύχουν και να το ξεπεράσουν.
Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν ο κρατικός μηχανισμός αποδείχθηκε συνεργάσιμος, ευέλικτος και θετικός σε αυτό που εμείς αντιπροσωπεύαμε. Τα υπόλοιπα ήταν θέμα δικό μας.
Πιο… ζόρικο το Βελιγράδι
Στη Σερβία τα πράγματα ήταν πιο ζόρικα, διότι είχαμε να κάνουμε με την μητρόπολη της πρώην Γιουγκοσλαβίας που είχε την νοοτροπία του αλάθητου. Όμως είχαμε το μεγάλο πλεονέκτημα της εμπειρίας από τα Σκόπια και ξέραμε ακριβώς σε ποια σημεία έπρεπε να επικεντρωθούμε.
Με την ίδια νομική ομάδα λοιπόν προχωρήσαμε εξίσου γρήγορα καταφέρνοντας να αντέξουμε στην επιμονή της Σέρβικης υπερηφάνειας.
Πάντως και στην Σερβία το ζητούμενο ήταν να προοδεύσει η χώρα και να ξαναχτίσει την χαμένη αξιοπρέπεια και ευημερία. Επίσης, μεγάλο πλεονέκτημα ήταν ότι ήδη στην ΠΓΔΜ το όνομά μας ήταν γνωστό και καταξιωμένο.
Οι βασικές διαφορές που είχαν αυτές οι αγορές από το ελληνικό μοντέλο ήταν:
- Φορολογία 12% και 15% αντίστοιχα στην κάθε χώρα, με αποτέλεσμα να μένουν χρήματα στην εταιρεία ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί.
- Ωράριο καταστημάτων. Από το καθεστώς της πρώην Γιουγκοσλαβίας τα καταστήματα δουλεύουν 7 ημέρες την εβδομάδα 12 μήνες τον χρόνο από τις 8 π.μ. έως 10 μ.μ.. Είναι κλειστά 3 μέρες τον χρόνο.
- Μη μονιμότητα δημοσίων υπαλλήλων.
- Νοοτροπία και της κοινωνίας και του δημοσίου σε καπιταλιστικά πρότυπα κατανάλωσης και διαβίωσης. Τα Μαρξιστικά πρότυπα τα «φάγανε στην μάπα» και χορτάσανε.
Το βασικότερο πλεονέκτημα που καταλάβανε για εμάς και οι δύο χώρες ήταν ότι είμαστε μία σοβαρή εταιρεία που αγαπάει αυτό που κάνει και ήρθε για να μείνει.
Επίσης, εκτιμήθηκε ιδιαίτερα από την τοπική κοινωνία και πολιτική ηγεσία και στις δύο χώρες ότι εμείς επιλέξαμε να επενδύσουμε εκεί όταν ολόκληρος ο υπόλοιπος δυτικός κόσμος εκείνη την εποχή τους είχε ξεγραμμένους από τον χάρτη.
Υπήρξαμε λοιπόν μία διαφήμιση πολιτισμού και ανάπτυξης για τις χώρες αυτές. Αυτό εμείς το συνειδητοποιήσαμε στην πορεία…
Περί γραφειοκρατίας
Πάντως, επειδή πολλά γράφονται περί γραφειοκρατίας ήθελα να επισημάνω ότι κι εδώ υπάρχει γραφειοκρατία και ταλαιπωρία. Σαφώς, κράτος είναι. Όμως έχουμε μάθει και προχωράμε. Είμαστε μέρος της τοπικής αγοράς. Απλά έχουμε στηθεί σε σωστές βάσεις.
Σήμερα και στις δύο χώρες είμαστε το πιο αναγνωρίσιμο και καταξιωμένο brand super market.»
Αυτά μας είπε ο κ. Βερόπουλος. Να σημειώσω εγώ δύο διαφορές που ...κάνουν τη διαφορά.
Ναι, κράτη είναι και αυτά και έχουν γραφειοκρατία. Αλλά εκεί δεν υπάρχει μονιμότητα δημοσίων υπαλλήλων και έτσι δεν είναι κράτος εν κράτει. Εάν η χώρα θέλει να προσελκύσει ξένες επενδύσεις οι δημόσιοι υπάλληλοι ακολουθούν την κεντρική πολιτική γραμμή και διευκολύνουν τις ξένες επενδύσεις.
Εδώ, όποια και αν είναι η κυβέρνηση, οι δημόσιοι υπάλληλοι λειτουργούν ανεξαρτήτως – αφού κανείς δεν τους κρίνει – και όχι μόνο δε διευκολύνουν, αλλά εμποδίζουν τις επενδύσεις, από ξένους και από Έλληνες. Υπενθυμίζουμε απλώς, ότι στη Σερβία πριν από 2 χρόνια μειώθηκαν οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων κατά 20% διότι δεν έβγαινε ο Προϋπολογισμός.
Δεύτερη δική μας επισήμανση, τα σούπερ μάρκετ εκεί θεωρούνται σύγχρονες επιχειρήσεις τις οποίες θέλουν να έχουν και τις βοηθούν να αναπτυχθούν. Εδώ θεωρούνται ως «ξενόφερτο μοντέλο» το οποίο καταστρέφει την εγχώρια παραγωγή και διαλύει την κοινωνία. Για του λόγου το αληθές αναφέρουμε ότι στα εγκαίνια του καταστήματος της Lidl στο Βελιγράδι, την κορδέλα την έκοψε ο πρωθυπουργός της Σερβίας προκειμένου να δείξει πόσο θετικά αντιμετωπίζει η χώρα του τις ξένες επενδύσεις.
Γρηγόρης Νικολόπουλος