Της Μαριλένας Καραβασίλογλου

Η υπερπροσφορά μιας γκάμας παράνομων περιηγήσεων, σε συνδυασμό με το επίπεδο εκπαίδευσης των νεοεισερχόμενων στον χώρο τα τελευταία έτη - πριν την πρόσφατη επαναλειτουργία των σχολών ξεναγών - και την έλλειψη κρατικών ελέγχων, έχει οδηγήσει τον κλάδο των ξεναγών, των πιο άμεσων «πρεσβευτών» της χώρας μας, σε κορεσμό.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνει στο Reporter.gr ο Πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών, Κρίτων Πιπέρας, καταδεικνύοντας το μέγεθος του φαινομένου. Όπως χαρακτηριστικά λέει, μια συνηθισμένη μέρα μπορεί να ξεναγούνται επισήμως στον χώρο της Ακρόπολης περίπου 20 γκρουπ, ενώ την περιοχή εκτός αρχαιολογικού χώρου να «οργώνουν» τουλάχιστον 30 παράνομα γκρουπ, κάτι που σημαίνει ότι το κράτος χάνει σημαντικά έσοδα και από τα εισιτήρια αλλά και από τις εισφορές των επαγγελματιών.

Και ενώ οι πιστοποιημένοι ξεναγοί εργάζονται μέσω τουριστικών πρακτορείων ή κρατικών φορέων, όπως ο ΕΟΤ ή το υπουργείο Εξωτερικών, οι παράνομοι χρησιμοποιούν πολύ περισσότερες οδούς.

«Έχουμε ταξιτζήδες-ξεναγούς που διοργανώνουν μέχρι και επταήμερα tours. Έχουμε δημοσιογράφους που κάνουν “εκπαιδευτικούς περιπάτους” στην ιστορική Αθήνα. Έχουμε εκατοντάδες πια παράνομους, που μέσα από το διαδίκτυο, προσφέρουν ξεναγήσεις, με το αζημίωτο φυσικά, σε ανυποψίαστους τουρίστες που δεν μπορούν να διανοηθούν ότι σε μια ευρωπαϊκή χώρα μπορεί να υπάρχει τόση παρανομία», τονίζει ο κ. Πιπέρας.

Τέτοιου είδους tours παρουσιάζονται συχνά ως δωρεάν περιηγήσεις, ωστόσο λειτουργούν με φιλοδωρήματα, τα οποία ξεκινούν από 5 ευρώ το άτομο και φυσικά δεν δηλώνονται ως εισόδημα. «Όλο αυτό είναι μια τεράστια χασούρα και για τους επίσημους ξεναγούς αλλά και το κράτος», σημειώνει ο Πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών.

Τα «αγκάθια» στην εφαρμογή του νόμου

Η σχετική νομοθεσία είναι σαφής: δικαίωμα  ξενάγησης με αμοιβή στη χώρα μας έχουν μόνον οι επαγγελματίες ξεναγοί, δηλαδή οι κατέχοντες άδεια του υπουργού Τουρισμού και αντίστοιχο θεωρημένο δελτίο ταυτότητας του υπουργείου Τουρισμού. Εξαίρεση αποτελούν περιπτώσεις επαγγελματιών ξεναγών που συνοδεύουν γκρουπ από συγκεκριμένες χώρες, καθώς και οι ξεναγήσεις χωρίς αμοιβή (μαθητών, επισήμων προσκεκλημένων).

Αντίστοιχα, ορίζεται ρητά ότι απαγορεύεται η ξενάγηση σε τουριστικούς συνοδούς, οδηγούς τουριστικών λεωφορείων, ταξί, λιμουζινών κ.ο.κ., εργαζομένους σε ξενοδοχεία, εστιατόρια, τουριστικά καταστήματα και γενικά σε όποιον δεν έχει τις νόμιμες προϋποθέσεις και προσόντα.

Το πραγματικό πρόβλημα έγκειται ωστόσο στην εφαρμογή του νόμου. «Το φαινόμενο των παράνομων ξεναγήσεων έχει αυξηθεί δραματικά από το 2012 όταν και άλλαξε ο νόμος περί ξεναγών και αφαιρέθηκε το αυτόφωρο, κάτι που σημαίνει ότι πιάνεις τον παράνομο ξεναγό και δεν μπορείς να του κάνεις τίποτα», τονίζει ο κ. Πιπέρας, συμπληρώνοντας ότι οι αρμόδιοι ελεγκτικοί μηχανισμοί δεν αποδίδουν, καθώς μέχρι σήμερα δεν έχει εισπραχθεί ούτε ένα από τα τσουχτερά πρόστιμα.

«Εάν έβγαινε ένα κλιμάκιο, έστω από το ΣΔΟΕ ή από τον ΕΟΤ, μέσα σε μια ημέρα θα έπιανε 30-40 παράνομους. Εάν τους επέβαλε τα πρόστιμα, τα οποία κυμαίνονται από 1.000 μέχρι και 5.000 ευρώ και αυτά εισπράττονταν – διότι όλος ο μηχανισμός είναι δυσλειτουργικός, από την επιβολή μέχρι την είσπραξη των προστίμων – θα σταματούσε πολύ γρήγορα το φαινόμενο», συμπληρώνει.

Όσον αφορά την πληθώρα σχετικών ιστοτόπων που διαλαλούν εναλλακτικές και μη περιηγήσεις, εντάσσονται σε μεγάλη γκάμα παρανομιών: άτομα χωρίς άδεια που διαφημίζονται ως ξεναγοί, τουριστικά πρακτορεία που διοργανώνουν tours με μη αδειοδοτημένους ξεναγούς, ή θεματικά tours με αρχιτέκτονες και φωτογράφους. «Προσωπικά έχω κάνει καταγγελία στη ΓΑΔΑ στο τμήμα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος, προσκομίζοντας στοιχεία για αμέτρητες ιστοσελίδες που είχα εγώ ο ίδιος συγκεντρώσει με τη συμβολή συναδέλφων από όλη την Ελλάδα και δεν έκαναν τίποτα», υπογραμμίζει ο κ. Πιπέρας.

Εκπαιδευτικά «κενά» και υπερπροσφορά

Στα προβλήματα του χώρου συνέβαλε και ο τρόπος εκπαίδευσης των νέων ξεναγών, η οποία μετά το κλείσιμο των κρατικών σχολών για αρκετά χρόνια γινόταν μόνο μέσω ταχύρρυθμων σεμιναρίων.

Ειδικότερα, όταν οι σχολές ξεναγών - βραβευμένες ως οι καλύτερες επαγγελματικές σχολές στην Ευρώπη - έκλεισαν με υπουργική απόφαση το 2010, οι τριετείς δωρεάν σπουδές αντικαταστάθηκαν με δίμηνα σεμινάρια επί πληρωμή, απευθυνόμενα σε πτυχιούχους συγκεκριμένων σχολών, όπως η αρχαιολογία. Το 2017, με απόφαση της τότε υπουργού Τουρισμού Έλενας Κουντουρά, επαναλειτούργησε η Σχολή Ξεναγών της Αθήνας και μέσα στο 2019 αναμένεται να ανοίξει η Σχολή Ξεναγών της Θεσσαλονίκης.

Ως εκπρόσωπος του κλάδου, ο κ. Πιπέρας δηλώνει ευχαριστημένος για την επαναλειτουργία των επίσημων σχολών, τονίζοντας ωστόσο τις συνέπειες  που είχε στο χώρο η έλλειψή τους. «Το ότι έχει κάποιος πτυχίο στην αρχαιολογία δεν τον κάνει αυτόματα και ξεναγό», σημειώνει χαρακτηριστικά, τονίζοντας ότι η σχολή ξεναγών διαθέτει 26 ξεχωριστά μαθήματα, από σπηλαιολογία, τουριστικό δίκαιο, μέχρι πρώτες βοήθειες, εξασφαλίζοντας ότι ο ξεναγός μπορεί να παρέχει γνώσεις και ασφάλεια στους τουρίστες.

«Το πρόβλημα είναι ότι με τα ταχύρρυθμα σεμινάρια, ένα 95% των πτυχιούχων είναι αγγλόφωνοι-γαλλόφωνοι. Είναι πολύ δύσκολο να βρεις έναν με πτυχίο ιστορίας τέχνης ή αρχαιολογίας που να μιλά και ολλανδικά. Εάν οι σχολές ξεναγών δεν υπήρχαν, μέσα σε μια διετία η αγορά θα είχε πλημμυρίσει από αγγλόφωνους-γαλλόφωνους τους οποίους ήδη δεν χρειάζεται. Υπάρχει μεγάλη ανεργία στις εν λόγω γλώσσες, επομένως έπεσαν κατακόρυφα τα μεροκάματα, κάτι που ήταν και στόχος των πρακτόρων», λέει ο κ. Πιπέρας.

Πλέον, στη διετούς διάρκειας σχολή δεκτοί γίνονται ύστερα από επιλογή κατόπιν μοριοδότησης Έλληνες υπήκοοι ή υπήκοοι κρατών - μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και υπήκοοι κρατών εκτός της Ε.Ε. εφόσον διαμένουν νομίμως στην Ελλάδα και γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Με αυτόν τον τρόπο, θα ικανοποιηθεί η ανάγκη για ξεναγήσεις στις λεγόμενες «σπάνιες γλώσσες» για τις οποίες η αγορά παρουσιάζει μεγάλη ζήτηση. Το 70% των θέσεων θα καλυφθεί από αποφοίτους γενικού ή επαγγελματικού Λυκείου και το 30% από πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Αισιοδοξία για τη σεζόν, αλλά…

Ο τουρισμός, που αποτελούσε πάντα το «δυνατό χαρτί» της ελληνικής οικονομίας, φαίνεται να συνεχίζει και φέτος στα χνάρια των ρεκόρ των προηγούμενων ετών, με τους ιθύνοντες να αναμένουν ακόμα μια καλή σεζόν.

«Φαίνεται ότι θα πάει καλά η χρονιά. Πιθανότατα θα υπάρξει και νέο ρεκόρ, αν και εμένα δεν μου αρέσει να μιλάω για ρεκόρ αριθμών», σημειώνει ο Πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών. «Το θέμα είναι η ποιότητα του τουρίστα. Δεν θα έπρεπε να μας ενδιαφέρει να έχει η Ελλάδα 35 εκατ. τουρίστες που αφήνει ο καθένας 2 δολάρια στο κράτος, αλλά να έχει 5 εκατ. που ο καθένας θα αφήσει 1.000. Ως ξεναγός προτιμώ βέβαια τους περισσότερους τουρίστες γιατί μου προσφέρουν περισσότερες ευκαιρίες να δουλέψω», συμπληρώνει.

Εξάλλου τη θερινή σεζόν, υπάρχει αρκετός τουρισμός για να εργαστούν τόσο οι επίσημοι, όσο και οι παράνομοι ξεναγοί. Το πρόβλημα εντείνεται το χειμώνα, που παρότι υπάρχει τουρισμός, απορροφάται ουσιαστικά από τους παράνομους, καθότι τα πρακτορεία δεν δουλεύουν.

Σύμφωνα δε με τους εκπροσώπους του κλάδου, παρατηρείται μια άνθηση σε αυτά που πλασάρονται διαδικτυακά ως «εναλλακτικά tours», από «εθελοντές» που παρουσιάζουν μια «άλλη εκδοχή της πόλης», μάλιστα συχνά με τις… ευλογίες του δήμου. Τέτοιου είδους δράσεις, σύμφωνα με τον κ. Πιπέρα, ουσιαστικά παρουσιάζουν την παρανομία ως νεωτερισμό.

«Αυτά που πλασάρονται ως νέα είδη εναλλακτικού τουρισμού, υπήρχαν δεκαετίες τώρα και εξακολουθούν να υπάρχουν. Και εμείς κάνουμε από φυτολογικά μέχρι γαστρονομικά tours. Ωστόσο ένας επισκέπτης που έρχεται στην Ελλάδα για πρώτη φορά, θα προτιμήσει την πεπατημένη, δε θα κάνει εναλλακτικό τουρισμό, θα πάει να δει την Ακρόπολη. Το πρόβλημα είναι ότι αυτοί που προβάλλουν τέτοιες “νέες τάσεις” προβάλλουν ουσιαστικά τους παράνομους οι οποίοι το πλασάρουν ως κάτι καινούριο», καταλήγει.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση, η «πίτα» του ελληνικού τουρισμού δείχνει να μεγαλώνει διαρκώς και μπορεί να «θρέψει» μεγάλο μέρος του πληθυσμού μοιρασμένη δίκαια. Αρκεί οι θεσμικοί φορείς να αναλάβουν πρωτοβουλία ώστε να θεσπισθούν πιο συγκεκριμένοι κανονισμοί, αυστηρές ποινές και έλεγχοι.