Της Χριστίνας Περλέγκα
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο Reporter Magazine Δεκεμβρίου 2021
Οι λιμενικές αρχές παγκοσμίως προσπαθούν να περιορίσουν τις εκπομπές ρύπων χρησιμοποιώντας κάθε δυνατότητα που δίνει η τεχνολογία και ταυτόχρονα επιβάλλουν αυστηρά μέτρα περιορισμού των εκπομπών και από τα πλοία που ελλιμενίζονται.
Ο κλάδος της ναυτιλίας συνολικά ευθύνεται για το 3% των βλαβερών εκπομπών. Η ζημιά αυτή προκαλείται κυρίως από τα πλοία που ταξιδεύουν αλλά σε κάποιο ποσοστό είναι υπεύθυνα και τα λιμάνια τα οποία χρησιμοποιούν πολλά οχήματα, γερανούς και άλλα συστήματα που εκπέμπουν καυσαέριο. Ακόμη και τα πλοία που βρίσκονται δεμένα στις αποβάθρες συνεχίζουν να καίνε καύσιμο εφόσον έχουν αναμμένες τις μηχανές τους και ακόμη περισσότερο τα πλοία που βρίσκονται αγκυροβολημένα έξω από τα λιμάνια περιμένοντας τη σειρά τους για να φορτώσουν ή να ξεφορτώσουν. Η λειτουργία ενός λιμανιού είναι εικοσιτετράωρη, το ίδιο και ενός πλοίου και αυτό δημιουργεί έντονη πίεση στο περιβάλλον.
Οι προσπάθειες λοιπόν των λιμενικών αρχών για τον περιορισμό της επιβάρυνσης είναι σημαντική και αναγκαία.
Έτσι λοιπόν σε αυτή την προσπάθεια για μία πιο «πράσινη» ναυτιλία, - ή μία.. απολύτως «πράσινη» ναυτιλία-, τα λιμάνια καλούνται ως μέρος αυτής της βιομηχανίας και γενικότερα της εφοδιαστικής αλυσίδας, να λειτουργήσουν ως «κλειδιά» στον γρίφο της άμεσης κατάκτησης των ολοένα και πιο αυστηρών βιώσιμων στόχων.
Πριν αναλύσουμε όμως τους τρόπους που το επιτυγχάνουν αυτό, καλό θα ήταν να δούμε το πως συμβάλλουν οι λιμενικές αρχές στην αύξηση των εκπομπών, διότι όπως λένε και οι ψυχολόγοι, το πρώτο βήμα προς τη επίλυση ενός προβλήματος, είναι η αναγνώρισή του.
Οι εκπομπές που απελευθερώνουν τα λιμάνια, χωρίζονται σε τρία πεδία. Το πρώτο αφορά τις άμεσες εκπομπές, οι οποίες προέρχονται από πηγές στο ίδιο το λιμάνι. Αυτές μπορεί να είναι πετρελαιοκίνητες υποδομές στην ξηρά για κινούμενα εμπορευματοκιβώτια, γερανοί και σκάφη του λιμανιού.
Το δεύτερο πεδίο, αφορά τις έμμεσες εκπομπές που προκύπτουν από την ενεργειακή χρήση ενός λιμένα και την αγορά ενέργειας. Για παράδειγμα, μπορεί να οφείλεται στις εκπομπές από την κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιείται για την τροφοδοσία των λιμενικών κτιρίων και του φωτισμού, των σημείων μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων και των ηλεκτρικών γερανών.
Και το τρίτο και τελευταίο πεδίο, περιλαμβάνει τις έμμεσες εκπομπές που προέρχονται από χρήστες των λιμένων. Το εύρος του συγκεκριμένου πεδίου, είναι πολύ μεγάλο, διότι οι εν λόγω χρήστες, αντιστοιχούν στα πλοία που είναι σε αγκυροβόλιο στο λιμάνι, στα φορτηγά και στις σιδηροδρομικές αυτοκινητάμαξες που το επισκέπτονται για να εκφορτώσουν ή να παραλάβουν τα δέματα φορτίων. Παράλληλα όμως, σε αυτό το πεδίο προστίθενται και οι εκπομπές από τις αποθήκες που ανήκουν και διαχειρίζονται τρίτα μέρη, μέσα στα λιμάνια.
Πράσινα πρότυπα του εξωτερικού
Βεβαίως, δεν είναι λίγοι οι λιμενικοί φορείς που έχουν ήδη αναγνωρίσει πως είναι μέρος του προβλήματος και έχουν προχωρήσει στις κατάλληλες ενέργειες ή έστω έχουν θέσει τους στόχους για αυτές.
Ένα αξιόλογο παράδειγμα, είναι η Σιγκαπούρη. Η Αρχή Λιμένος της Σιγκαπούρης έχει θέσει φιλόδοξους στόχους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα κατά 50% έως το 2030 και κατά 75% έως το 2040, σε σχέση με το 2019.
Ο τρόπος που σχεδιάζει να πετύχει τους εν λόγω στόχους, είναι με τη βελτίωση της απόδοσης για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και τη μετάβαση σε πηγές ενέργειας με μικρότερη απόδοση άνθρακα, μεταξύ των οποίων θα είναι και η ηλιακή.
Επιπρόσθετα, η ψηφιοποίηση αποτελεί βασικό μέρος της στρατηγικής της, επιτρέποντας την καλύτερη κατανομή των πόρων και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητα, όπως η μείωση των χρόνων αναμονής και αδράνειας για πλοία και φορτηγά, προγραμματίζοντας με ακρίβεια την ώρα ελλιμενισμού και παραλαβής και αποβίβασης των εμπορευματοκιβωτίων.
Ως το μεγαλύτερο λιμάνι ανεφοδιασμού καυσίμων στον κόσμο, η Σιγκαπούρη πραγματοποιεί επίσης δοκιμές και μελέτες για εναλλακτικά καύσιμα, μετά από επιτυχείς δοκιμές για ανεφοδιασμό Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) στις αρχές του 2021.
Στην γηραιά ήπειρο, η Λιμενική Αρχή του Αμβούργου έχει δεσμευτεί για μείωση κατά 50% των εκπομπών έως το 2025 με έτος αναφοράς το 2012, μείωση 5% στη χρήση ενέργειας έως το 2025 από τα επίπεδα του 2015 και μηδενικές εκπομπές άνθρακα έως το 2050. Η εν λόγω αρχή παρέχει κίνητρα στους χρήστες λιμένων να υιοθετήσουν στρατηγικές μείωσης του άνθρακα, όπως εκπτώσεις στα λιμενικά τέλη σε πλοία που είναι αρκετά «πράσινα».
Επιπρόσθετα, οι γερανοί εμπορευματοκιβωτίων έχουν ηλεκτροδοτηθεί και θα ακολουθήσουν και άλλα μηχανήματα. Οι τερματικοί σταθμοί χρησιμοποιούν πράσινη ηλεκτρική ενέργεια, η οποία προέρχεται από ηλιακή και αιολική ενέργεια, και έχουν αντικαταστήσει τον υπάρχοντα φωτισμό με LED.
Στην άλλη μεριά του Ατλαντικού, και συγκεκριμένα στο λιμάνι του Long Beach, εταιρεία που χειρίζεται τρεις από τους τερματικούς του σταθμούς, κατάφερε να μετατρέψει τα ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιούσε ο στόλος εξοπλισμού χειρισμού φορτίου σε ανανεώσιμο καύσιμο ντίζελ. Με αυτό τον τρόπο αναμένεται να επιτύχει μείωση 68% στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Τέλος, η Αρχή Λιμένων των Φιλιππίνων, μέσα στο 2021, απαγόρευσε τη χρήση πλαστικών μιας χρήσης, με την πρωτοβουλία να εξελίσσεται μέσω της υπογραφής Μνημονίου Κατανόησης (MoU) με την WWF Φιλιππίνων για τη μείωση των πλαστικών αποβλήτων σε τρία, αρχικά, από τα λιμάνια της.
Τα παραπάνω, είναι μόνο κάποια ενδεικτικά, από τα παραδείγματα λιμένων που έχουν υιοθετήσει βιώσιμες πρωτοβουλίες.
Η κατάσταση στην Ελλάδα
Όντας το 26ο μεγαλύτερο λιμάνι στον κόσμο και το 6ο στην Ευρώπη, το λιμάνι του Πειραιά, ήταν αναμενόμενο να έχει και αυτό τις δικές του κατευθυντήριες γραμμές, σχετικά με το πως θα αντιμετωπίσει την οικολογική καταστροφή, που προέρχεται από τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου.
Χαρακτηριστική είναι η συμμετοχή του κατά καιρούς, σε πληθώρα ευρωπαϊκών προγραμμάτων, που αφορούν τη μείωση του περιβαλλοντικού αντίκτυπου.
Τα περισσότερα, σχετίζονται με την ανάπτυξη τεχνολογιών, οι οποίες θα βοηθούν στο να καταστεί το λιμάνι πιο «πράσινο» και στην παροχή ηλεκτρικής ενέργειας στα πλοία, τη στιγμή που βρίσκονται στο αγκυροβόλιο, έτσι ώστε να απενεργοποιήσουν τους βοηθητικούς τους κινητήρες, και να έχουν λιγότερες εκπομπές. Επιπλέον, έμφαση δίνεται και στην υιοθέτηση του Υγροποιημένου Φυσικού Αερίου (LNG) ως καύσιμο, καθώς και τη δημιουργία βιώσιμων συνθηκών στις διατροπικές μεταφορές.
Ένα από τα προγράμματα που συνεχίζει να είναι σε ισχύ και συμμετέχει το λιμάνι του Πειραιά, μαζί με τέσσερα ακόμη, αφορά την εγκατάσταση δικτύων αισθητήρων τα οποία θα συγκεντρώνουν δεδομένα που θα αποθηκεύονται σε μία ηλεκτρονική πλατφόρμα ονόματι, Port Environmental Performance (PEP). Μέσα από την ανάλυση των εν λόγω δεδομένων, αλλά και άλλων που έχουν προέλθει από ήδη υπάρχοντα δίκτυα και έχουν αποθηκευτεί και αυτά στη συγκεκριμένη πλατφόρμα, θα είναι δυνατή η πρόβλεψη, σε πραγματικό χρόνο, των επιπτώσεων των περιβαλλοντικών συνθηκών στις λιμενικές λειτουργίες, καθώς και σε κοντινές περιοχές.
Παράλληλα, πέρα από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, το λιμάνι του Πειραιά, εστιάζει και σε δικές του πρωτοβουλίες. Είναι πρότυπο περιβαλλοντικής διαχείρισης, έχοντας μάλιστα αποσπάσει διάφορες πιστοποιήσεις με την πάροδο των χρόνων. Επιπρόσθετα, η ΟΛΠ Α.Ε. υλοποιεί προγράμματα παρακολούθησης της ποιότητας του περιβάλλοντος σε συνεργασία με πανεπιστήμια και εξωτερικούς εμπειρογνώμονες. Έχει εκπονήσει και εφαρμόζει Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων Πλοίων, το οποίο ισχύει για όλα τα πλοία που καταπλέουν στο λιμάνι. Και τέλος, έχει σχέδιο έκτακτης ανάγκης ετοιμότητας και αντίδρασης στη θαλάσσια ρύπανση, σε περίπτωση που μεγάλες ποσότητες πετρελαίου ή χημικών ουσιών χυθούν στο θαλάσσιο περιβάλλον.
Συμπερασματικά, όπως γίνεται κατανοητό, τα λιμάνια είναι μεγάλος παράγοντας της ναυτιλίας, αλλά και της εφοδιαστικής αλυσίδας. Ενώ γίνονται ήδη αρκετές προσπάθειες για να καταστούν βιώσιμα, απαιτούνται περισσότερες δράσεις, οι οποίες προστάζονται από το μέγεθος του προβλήματος της κλιματικής κρίσης.
