Τον περασμένο Μάρτιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες απαγόρευσαν τις εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου, ενώ από τις 5 Δεκεμβρίου τέθηκαν σε ισχύ οι κυρώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο ρωσικό αργό. Όμως, οι ελληνικές και άλλες ευρωπαϊκές ναυτιλιακές εταιρείες βοηθούν επί του παρόντος —και νόμιμα— τους Ρώσους εξαγωγείς να φτάσουν το πετρέλαιο τους στον επιθυμητό προορισμό.
Επιπλέον, ένας αυξανόμενος στόλος πλοίων «φαντασμάτων» που επισήμως δεν υπάρχει και ως εκ τούτου δεν μπορεί να εντοπιστεί ή να ερευνηθεί, μεταφέρει ρωσικά εμπορεύματα σε μέρη που έχουν επιβληθεί κυρώσεις, όπως ήδη μετέφερε απαγορευμένα προϊόντα από το Ιράν, τη Βενεζουέλα και τη Βόρεια Κορέα.
Ο στόλος-φάντασμα είναι πιθανό να αυξηθεί καθώς αρχίζουν οι πετρελαϊκές κυρώσεις της ΕΕ, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς κινδύνους στην ανοιχτή θάλασσα.
Τον Μάιο του 2022, η Lloyd's List Intelligence, η οποία παρακολουθεί την παγκόσμια ναυτιλία, άρχισε να παρατηρεί ένα περίεργο μοτίβο στα ρωσικά λιμάνια Ust-Luga, Primorsk, Novorossiysk και Αγία Πετρούπολη. Από τα 204 μεγάλα δεξαμενόπλοια που αναχώρησαν από τα λιμάνια μεταξύ 1ης και 26ης του ίδιου μήνα, τα 58 ανήκαν στη Sovcomflot, τον ρωσικό ναυτιλιακό γίγαντα. Πολύ περισσότερα -79 συνολικά- ήταν τα πετρελαιοφόρα ελληνικής ιδιοκτησίας.
Σε μεταγενέστερη έκθεση με στοιχεία της Lloyd's παρατηρήθηκε τεράστια αύξηση στα ταξίδια προς την Ινδία, την Τουρκία και την Κίνα, γεγονός που δείχνει πού πηγαίνει τώρα το ρωσικό πετρέλαιο, το οποίο συνήθως κατευθυνόταν προς Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη.
Τον ίδιο μήνα του 2022, η ερευνητική ομάδα της Lloyd's List Intelligence παρατήρησε άλλα επτά μεγάλα πετρελαιοφόρα να φεύγουν από τα νερά της Καλαμάτας και των πόλεων της Μάλτας Marsaxlokk και Marsaskala και στη συνέχεια να κατευθύνονται προς την Ινδία, την Κίνα και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Είχαν φορτωθεί με ρωσικό πετρέλαιο από μικρότερα δεξαμενόπλοια που ταξίδευαν από τα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας.
Ο σημερινός στόλος φαντασμάτων είναι τρεις φορές μεγαλύτερος από το εκτιμώμενο μέγεθός του μόλις πριν από εννέα μήνες . Ο ΙΜΟ έχει ανακαλύψει ακόμη και πλαστές αρχές σημαίας. Το 2019 για παράδειγμα κατέγραψε 73 πλοία που έπλεαν υπό νηολόγηση μιας αρχής σημαίας που ισχυριζόταν ότι εκπροσωπούσε τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό.
Κίνδυνος ασφάλειας
Η ύπαρξη ενός στόλου φαντασμάτων που διασχίζει τους ωκεανούς του κόσμου αποτελεί προφανή κίνδυνο ασφάλειας για την παγκόσμια ναυτιλία - και οξύ πονοκέφαλο για τις δυτικές κυβερνήσεις. Αν πάρουμε για παράδειγμα το Ιράν, παρά τις τεράστιες διεθνείς κυρώσεις, τα εμπορεύματά του διακινούνται κανονικά και οι κυρώσεις λειτουργούν μόνο στο βαθμό που οι εταιρείες είναι πρόθυμες να τις τηρήσουν. Αντίστοιχα, οι δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας φαίνεται προς το παρόν να είναι εξαιρετικά δύσκολο να τηρηθούν.
Παρόλο που οι ασφαλιστές είναι εξαιρετικά ευαίσθητοι στις παραβιάσεις των κυρώσεων μεταξύ των πελατών τους, δεν μπορούν να ερευνήσουν κάθε πλοίο που καλύπτεται από τα συμβόλαιά τους. Σίγουρα, οι ασφαλιστές θα μπορούσαν να απαιτήσουν από τις ναυτιλιακές εταιρείες και τους παρόχους φορτίου να αποδείξουν ότι δε συναλλάσσονται με μη εγκεκριμένους εταίρους. Ωστόσο, όπως έχουν καθιερώσει το Ιράν, η Βόρεια Κορέα, η Βενεζουέλα και η Ρωσία, υπάρχουν πάντα χώρες πρόθυμες να αγοράσουν προϊόντα που υπόκεινται σε κυρώσεις σε μειωμένη τιμή.
Ο στόλος φάντασμα, ωστόσο, δεν μπορεί να λάβει εμπορική ασφάλιση και καμία ναυτιλιακή εταιρεία δεν θα αναλάβει μεμονωμένα τον σημαντικό κίνδυνο που συνεπάγεται η λειτουργία ενός πλοίου-φάντασμα που μεταφέρει επικίνδυνο φορτίο όπως το πετρέλαιο. Ωστόσο, οι κυβερνήσεις των χωρών που τους έχουν επιβληθεί κυρώσεις έχουν σκεφτεί λύση και για αυτό: Παρέχουν οι ίδιες ασφάλιση για επίσημα πλοία που είναι πρόθυμα να μεταφέρουν τα αγαθά τους, αλλά και για πλοία-φαντάσματα.
Στο παρελθόν, το Ιράν έχει αναπτύξει αποτελεσματικά την ναυτιλιακή ασφάλιση P&I (για περιουσία και αποζημίωση), και τώρα, η Ρωσία φαίνεται να ακολουθεί το ίδιο μονοπάτι.
Τον Ιούνιο, η Ρωσική Εθνική Ασφαλιστική Εταιρεία φέρεται να άρχισε να ασφαλίζει επίσημα ρωσικά πλοία αφού οι δυτικές ασφαλιστικές εταιρείες ακύρωσαν την κάλυψη, λόγω των κυρώσεων από ΗΠΑ και Ευρώπη.
Τον Νοέμβριο του 2022, ένα δεξαμενόπλοιο με σημαία Τζιμπουτί προσάραξε στα ανοικτά των ακτών της Ινδονησίας, μεταφέροντας 284.000 μετρικούς τόνους αργού - και αποδείχθηκε ότι ήταν ένα σκάφος για το οποίο υπήρχε η υποψία ότι μετέφερε φορτίο από και προς το Ιράν. Είναι ασφαλές να υποθέσουμε ότι είχε ασφάλιση P&I από την ιρανική κυβέρνηση.
Πλέον απέχουμε μόνο μερικές μέρες από το να τεθούν σε ισχύ οι απαγορεύσεις της Ευρώπης για τη μεταφορά του αργού πετρελαίου της Ρωσίας, και οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες να προσαρμοστούν στο νέο κανονιστικό πλαίσιο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στο παρελθόν τα ελληνικά πλοία είναι γνωστό ότι έχουν παραβιάσει κυρώσεις στο παρελθόν. Στις 29 Αυγούστου, μετά την έναρξη ισχύος εμπάργκο της ΕΕ στον ρωσικό άνθρακα, το υπό ελληνική διαχείριση σκάφος Σταύρος εθεάθη να φορτώνει 53.000 τόνους άνθρακα σε ρωσικό λιμάνι.
Λίγους μήνες νωρίτερα, δύο κορυφαίοι Έλληνες πλοιοκτήτες επέκριναν τις κυρώσεις της ΕΕ κατά της Ρωσίας, χαρακτηρίζοντάς τις αναποτελεσματικές και υποστηρίζοντας ότι βλάπτουν την ΕΕ περισσότερο από τη Ρωσία.
Η παροχή βοήθειας στη Ρωσία στην εξαγωγή πετρελαίου της θα είναι πλέον παράνομη μετά τις 5 Δεκεμβρίου και το ερώτημα είναι αν κάποιες από τις ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες θα συνεχίσουν να εμπλέκονται με πλοία σε στόλους φαντάσματα και να βοηθούν τη Ρωσία.
Κίνα, Ινδία και Τουρκία είναι οι δυναμικοί αγοραστές του ρωσικού πετρελαίου και σύντομα θα αναζητήσουν νέο στόλο για να μπορέσουν να υλοποιήσουν τις εισαγωγές. Συνεπώς, αναμένεται να υπάρξει ένα έντονο κύμα νέων αγοραπωλησιών των δεξαμενοπλοίων από την Ευρώπη προς την Ασία και εκτόξευση των τιμών στις αξίες των μεταχειρισμένων πλοίων.
Το πρώτο τρίμηνο του νέου έτους θα φέρει μεγάλες αλλαγές στη δραστηριοποίηση των δεξαμενοπλοίων στη μεταφορά του πετρελαίου με την Ευρώπη να είναι πολύ πιθανό να αγοράζει φορτίο από την Ασία. Μεγάλη εκτόξευση ναύλων είναι ήδη έντονη λίγο πριν την επιβολή κυρώσεων και αναμένεται να συνεχιστεί όσο η γεωπολιτική κρίση δεν εξομαλύνεται.
Μαρία Μπερτζελέτου
